Turgut Uyar'ın 1950'lerin başında yazdığı, dergilerde yayımlanan ama kitaplara uzun süre girmeyen şiirlerinden "Edirnekapı Üstüne Şiir"i ilk kez okuduğumda Fatih'te yaşayan biri olarak Suriçi'nin ruhunu hissetmiş, dönemin orta halli insanlarının akıp giden mahalle hayatını ve arkadaşlarını gözümde canlandırmış ve dönemin tüm zor koşullarına rağmen şiirin sıcaklığı ve yaşam sevgisi karşısında çarpılmıştım. Şiiri detaylı araştırmaya başladığımda Turgut Uyar'ın 1952 yılında Varlık Yayınları'ndan çıkan "Türkiyem" kitabında yer bulan "Vaiz Sokağı Numara 70" şiiri ile birlikte, Edirnakapı'nın Turgut Uyar'ın hayatında, çocukluğu, gençliği, ilk aşkı ve evlilik dönemini içine alan geniş bir zaman dilimini kapsadığını gördüm. Günümüzde Edirnekapı, Dervişali Mahallesi'ne bağlı olan Vaiz Sokağı'na gittiğimde ne 70 numara ne de dönemin tanıklarından kimse kalmıştı. Üzerine şiir yazılmış bir semt ve sokağın her iki şiirdeki tasvirlerinden kayıpları çok olsa da varlığını sürdürüyor olması beni heyecanlandırdı; çünkü şiirler birer hikâye anlatıyordu, içinde manav, meyhane, kahvehane geçen, ağaçların kokusunu, vapurların düdüğünü, tramvayın zilini duyabildiğimiz, yedi tepenin en yükseği Edirnekapı'dan gözümüz yüksek katlı apartmanlara değmeden "sereserpe" önümüze serilen İstanbul'un hikâyesi…
2020 yılı Ekim ayında, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Fatih Belediyesi'ne ayrı ayrı şiirlerle ilgili bilgilendirme yaparak yazılı başvuruda bulundum ve Turgut Uyar'ın Edirnekapı üzerine yazmış olduğu iki şiirinin Vaiz Sokağı tabelasının altına ya da uygun bir yere yerleştirilmesini talep ettim. Sokak tabelası, İSKİ Fatih Su Ve Kanal İşleri Şefliği'nin kullanılmayan lojman binasının üzerine asılmış olarak bulunuyor. Zaten belediyeye ait bir bina olduğu için şiirlerin de sokak tabelasının yanına asılmasının kolaylıkla gerçekleşebileceğini düşündüm. Başvuru numaraları 12255 ve 126410 olan bu taleplerimle ilgili kimse harekete geçmedi! Burası aynı zamanda Kariye Bostanı Sokağı'nı takip ettiğimizde Kariye Camii'ne, Vaiz Sokağı'nın sonuna kadar yürüyüp sağa dönünce Tekfur Sarayı'na çıkıyor. Kurumların sorun çıkarmayacaklarını bilsem tabelayı kendim hazırlatıp yerleştiririm.
Geçen hafta Turgut Uyar'ın İstanbul'da yaşayan torunu Alp Dikmen ile tanıştım. Hemen ardından, annesi, Turgut Uyar'ın kızı Şeyda Uyar Dikmen ile görüşme şansım oldu. Şeyda Hanım ile çok keyifli, samimi bir sohbet gerçekleştirdik. Şeyda Hanım'ın çocukluğu ve gençliği, Ankara'da yaşıyor olmalarına rağmen Edirnekapı'da geçiyor. 14-15 yaşlarına kadar her yazı anneanne ve babaannesinin yaşadığı Vaiz Sokağı'nda geçiriyor. Edirnekapı'yı duyduğunda çocukluk günlerine olan özlemle birlikte sesindeki coşku anlattıklarına yansıdı.
Uyar Ailesi'nin Edirnekapı günlerini Şeyda Hanım'dan dinleyelim:
"Babam, 1927, Ankara doğumlu. Dedem harita subayı Hayri Bey, babannem Fatma Hanım, ama ailede hep Neriman olarak duyduk, daha sonra kayıtlarda Fatma olduğunu öğrendik. Anneannem Suzan Hanım, dedem Bekir Efendi. Annem çok küçükken vefat etmiş babası, biz Sadi Bey'e anneannem Suzan Hanım'ın ikinci eşi olduğu için cicibaba derdik, çok severdik. Babam'ın 'Turnam, Bir Devir Çalsak Felekten' şiirinde geçer Bekir Dedem."
|
"Yusufun Züleyhası vardı Turnam, bilirsin. İsterim eşle, dostla, yâranla, |
"Sadi Bey o zaman Edirnekapı Vaiz Sokak'ta su deposu olarak bilinen yerde sorumluydu. Lojmanda oturuyorlardı. 5-6 yıl önce eşim Mimar Türker Dikmen ile ziyaret ettiğimizde halen duruyordu orası. Babaannemlerin evi yıkılmıştı herhalde, bulamadım ya da tanıyamadım, kilisenin tam karşısına düşüyordu."
Turgut Uyar, "Sonsuz ve Öbürü" kitabında "Vaiz Sokak" adlı yazısında, Edirnekapı'yı şöyle anlatır:
"Kapıdan girince, ilk sokak kale boyu, onun bir altı, Vaiz Sokağı. Kiliseyle başlardı Vaiz Sokağı, Kömürcü Edâ Hanımın dükkânıyle biterdi. Çevrenin parke döşeli tek sokağı. Kariye Camii'ne giden tek yoldu çünkü. O zaman ‘seyyah' olan turistler gelirdi Kariye Camii'ne, mozaikleri için."
"Babaannem İstanbulluydu. Babaannemin annesinden babam hanımninem diye söz ederdi, Hırka-ı Şerif'te yaşarmış. Dedem Hayri (Uyar) Bey'in 1931'de emekliye ayrılmasından sonra, babam 4-5 yaşlarındayken, Ankara'dan İstanbul'a taşınıyorlar. Aileler de, burada, Edirnekapı'da tanışıyor. Annem (Yezdan Şener) babamın çocukluk aşkı, 1946 yılında çok erken yaşta da evleniyorlar.
Vaiz Sokak 70 numara, babaannemlerin evi olmalı. 1947'de ablam Semiramis burada doğuyor, İstanbul'da doğan tek çocuk ablam, ben babamın görevi sebebiyle 10 Ocak 1950'de Posof'ta doğdum, kardeşim Bekir Tunga Terme'de doğdu. Aslında benden tam 1 yıl evvel, benimle aynı günde Serap adını verdikleri bir çocukları oluyor annemle babamın, birkaç aylıkken vefat ediyor. Ben doğunca bana da Serap adını vermişler fakat dedem tebrik mektubuna "Şeyda'nın ömrü uzun olsun" yazmış, adım Serap Şeyda oluyor. Ablam, Ankara konservatuar öğrencisiydi, bale bölümünde yatılı okuyordu. Tunga ve ben her yaz annem babam çalıştığı için anneannemiz ve babaannemizin yanına gelirdik. Tüm detaylarıyla hatırlıyorum o günleri. 14-15 yaşıma kadar devam etti bu süreç, tüm yaz tatillerini Edirnekapı'da geçirirdik. Kariye Camiisini, Karagümrük'ü, o sokakları çok iyi hatırlıyorum. Babamın şiirlerinde vardır Uçbeyi Sokak, tenhadır o sokak. Enteresan satıcılar vardı, su muhallebicileri, tenekeciler geçerdi. Mancacı geçerdi, eşeğinin her iki tarafındaki tenekelere yüklediği kedi mamalarını satardı. Herkesin kedisi vardı, akşamüzeri mancacı geldiğinde tüm kediler toplanır, insanlar ellerinde gazete kağıtlarıyla kapının önüne çıkar kedileri için yemek alırdı. Kiliseyle başlardı sokak, ( Edirnekapı Aya Yorgi Kilisesi ) Rum komşularımız vardı, cenazelere giderdik, papaz efendi önde günlük sallar, arkada insanlar yürürdü, hatırlıyorum. Babaannemin evinin yanında Anastas'ın bakkalı vardı, daha kaliteli şeyler satılırdı orada, dedem sardalya alırdı, çok iyi hatırlıyorum. Anastas'ın eşi Madam (İ)Stefania'ydı. Bir de süslü Katina'yı hatırlıyorum, saçları kızıl, dudakları kıpkırmızı, camın önünde süs bebeği gibi otururdu. Yüzünde kocaman bir et beni vardı, çok dikkatimi çekerdi. Anneannemlerin oturduğu lojmanın karşısında bakkal Namık vardı. Anneannemin evi 2-3 dakika mesafede idi babaannemlere. Bir de Mihrimah Camii altında Karaköy Poğaçası satılırdı 35 kuruşa, hiç unutmuyorum. Erbil Dayım da yeni evliydi, Fatih'te Halıcılar Caddesi'nde, Renk Sineması'nın karşısında oturuyordu.
Bir de hiç unutamadığım, o günlere dair aklımda kalan, evleri o kadar yakındı ki babaannem ile dedem her akşam anneannemlerin oturduğu su deposu lojmanının bahçesindeki üzüm çardağının altında pişti oynarlardı. Biz de rahmetli kardeşim Tunga ile kim kazanacak da gazoz içeceğiz diye uykulu halde beklerdik."
|
Vaiz Sokağı Numara 70 Ben sana kürk alamam doğrusu Turgut Uyar |
|
Edirnekapı Üstüne Şiir İstanbul dediler mi benim aklıma, Turgut Uyar |