Angola Limanı’ndan Türkiye'ye getirilen zehirli Bahama gemisi Kuito, İzmir’de söküldükten sonra mahkemeden söküm işleminin hukuka aykırı olduğuna ilişkin karar çıktı. Çevre Mühendisleri Odası, "Geç gelen adalet adalet değildir" diyerek, olaya tepki gösterdi.
Hürriyet’te Aysel Alp ve Erdinç Çelikkan’ın haberine göre; sehirli dev geminin Angola Limanı’ndan Türkiye'ye gelmemesi için Çevre Mühendisleri Odası uyarıda bulundu. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Çevre Sorunları Araştırma Merkezi (ÇESAM) Başkanı Baran Bozoğlu'nun, oda başkanlığı döneminde yaptığı uyarılara rağmen zehirli dev Kuito, Aliağa Gemi söküm bölgesine getirildi. Sökümün durdurulması için Çevre Mühendisleri Odası Şubat ayında dava açtı.
"Tehlikeli atık ihtiva ediyor, Türkiye'de sökülemez"
İzmir 3. İdare Mahkemesi’ne verilen dava dilekçesinde, geminin tehlikeli atık sınırının ötesine geçtiği, radyasyon ve asbest ölçümlerinin mevzuata uygun yapılmadığı, bu geminin Türkiye'de sökülmesinin suç olduğu ileri sürülerek, söküm işleminin iptali istendi.
"Hurdaya ayırmadan önce temizlendi"
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile sökümü yapan Öge Gemi Söküm Şirketiyle Gemi Dönüşüm Sanayicileri Derneği mahkemede yaptıkları savunmada geminin mevzuata uygun hale getirilerek, hurdaya ayrılmadan önce temizlendiğini, uluslararası güvenilir ve bağımsız kuruluşlar tarafından tehlikeli madde ihtiva etmediğinin tespiti yapıldıktan sonra Türkiye'ye gönderildiğini vurguladılar.
"Gemi söküm izni hukuka aykırı"
İzmir 3.İdare Mahkemesi, yaklaşık 8 ay sonra, 16 Ekim 2015 tarihli kararında, Kuito'ya verilen söküm izninin Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine aykırı olduğuna karar verdi. Bu iznin uygulanması durumunda 'telafisi güç zararlar doğabileceği de açıktır' denilen karar, şu sözlerle bitti:
"Açıklanan nedenlerle; hukuka aykırılığı açık olan dava konusu işlemin; uygulanması halinde telafisi güç zararlar doğabileceğinden 2577 Sayılı Kanunun 27.maddesi uyarınca teminat alınmaksızın yürütülmesinin durdurulmasına, kararın tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde İzmir Bölge İdare Mahkemesine itiraz yolu açık olmak üzere 16/10/2015 tarihinde oy birliğiyle karar verildi."
Mühendisler: Geç gelen adalet adalet değildir
Mahkeme kararının geç gelmesine isyan eden TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Çevre Sorunları Araştırma Merkezi (ÇESAM) Başkanı Baran Bozoğlu, "Biz daha gemi karasularımıza girmeden uyardık, mevzuatımız gereği bu gemi Türkiye'ye gelemez, dedik. Uyarımız dikkate alınmadı, dava açtık. Çevre Bakanlığı iki saat içinde koca gemiyi inceleyip, 'tehlikeli atıklardan temizlenmiştir' deyip söküm izni verdi. Mahkeme haklılığımızı ortaya koydu ama artık çok geç. Gemi söküldü bile. Biz elimizden geleni yaptık, tarihe not düşmüş olduk. Ama geç gelen adalet adalet değil" dedi.
Radyasyon, sınırların 5 kat üzerinde
Baran Bozoğlu, yaşanan süreci şu sözlerle özetledi: "İçinde radyoaktif atık ve tehlikeli atık barındıran, Kuito adlı tankerin sökülmek üzere İzmir Aliağa‘ya gelmek üzere olduğunu öğrendiğimizde, gerek Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, gerek İzmir Liman Başkanlığı ile iletişime geçmiş, tankerin ülkemiz karasularına girmemesi gerektiğini gerekçeleriyle anlatmıştık.
İlk olarak, geçtiğimiz Şubat ayı başında yaptığımız açıklamada, günlük 100 bin varil petrol işleme kapasiteli Kuito adlı tanker hakkında 2013 yılında inceleme yapıldığını ve olması gereken değerlerden 5 kat fazla radyoaktivite tespit edildiğini belirterek, Türkiye‘ye girdikten sonra bu tankeri tekrar geri gönderme şansımız olmayacak. demiştik. Elimizdeki bilgi ve belgeleri yetkililerle ve kamuoyuyla paylaşmış Angola‘nın derdinin gemiyi elden çıkartmak olduğunu söylemiş, derdimiz ülkemizin suyu, toprağı, işçilerin ve halkın sağlığı demiştik.
Geminin yola çıkmadan önce incelemesini istemiş, radyoaktif etki var mı, tehlikeli atık var mı tespit edilsin, demiştik. Ayrıca, geminin Türkiye‘ye girişine ilişkin yasal izni olup olmadığının, tehlikeli madde içermediğine ilişkin rapor varsa kamuoyu ile paylaşılsın demiştik. Ancak sesimizi duyuramadığımız gibi bir de yüklenici firma tarafından tehdit edilmiştik. Bütün bu çabalarımıza rağmen 'zehir gemisi'nin ülkemize getirilerek sökümüne başlanmasını engelleyememiştik"
"Açıklasınlar, bu atıklar şimdi nerede?"
Bozoğlu, Bakanlığa şimdi "Sökümde çıkan tehlikeli atıklar nereye gitti? Tehlikeli atıklar, Angola'ya ya da tehlikeli atık bertaraf tesislerine gönderildi mi? Gönderilmediyse ne oldu" sorusunu yönelttiklerini açıkladı. Mahkeme kararının bundan sonraki süreçler için örnek olması gerektiğini vurgulayan Bozoğlu, nihai kararın çıkmasının ardından bu süreçte imzası olan tüm bürokratlar hakkında suç duyurusunda bulunacaklarını söyledi.
Bozoğlu, ilgili bakanlıkların yanıtlaması için yanıt bekledikleri diğer sorularını ise şöyle sıraladı:
- Gemi sökümü bitti mi?
- Gemi sökümünde çalışan işçilerin sağlıkları hakkında inceleme yapıldı mı?
-Bu işçiler radyasyona ve/veya tehlikeli atığa maruz kaldılarsa bunun bedelini kim ödeyecek?
-Gemideki radyoaktif atıklar söküm sırasında/sonrasında yaşanmış olması muhtemel çevre sorunlarının telafisi olabilecek mi?
-Daha önce kamuoyundan gizlenen, geminin ihale dokümanının 8. maddesinde belirtilen radyoaktif maddelerin sökülmeleri ve konteynırlar ile Angola‘ya gönderileceği, Angola‘nın Kuito‘yu sökümünü gerçekleştiren ülkeden radyoaktif atıkları geri alacağı hükmüne uyuldu mu?