Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), enflasyon sepetiyle ilgili yapılan değişiklikleri açıkladı. Buna göre, TÜFE hesaplamasında gıda ve alkolsüz içeceklerin ağırlığı 23,68'den 21,77'ye düşürüldü. Alkol ve tütün ürünlerinin ağırlığı yüzde 5.87 olarak belirlenirken, giyim ve ayakkabının ağırlığı yüzde 7.33, ulaşımın ağırlığı yüzde 16.31, restoran ve otel harcamalarının ağırlığı yüzde 8.05 olarak belirlendi.
Uzmanlar, enflasyon sepetinde gıdanın ağırlığının azalması, artışın en fazla ulaşımda olması ve sabit ağırlık yöntemine geçilmesinin ne anlama geldiğini yorumladı.
"Konut sektörlerinin ağırlıkları azaldı, ulaştırma sektörünün ağırlığı arttı"
TÜİK tarafından açıklanan 2017 TÜFE’nin bileşiminde, başlıca gıda ve konut sektörlerinin ağırlıkları 1-2 puan arasında azaltılırken; ulaştırma sektörünün ağırlığında 2 puanlık artış oldu.
TÜİK açıklamasında dikkat çeken bir başka nokta ise mevsimsel ürünlerin her ay farklı bir ağırlığa sahip olduğu değişken ağırlık yöntemi yerine, Avrupa Birliği tarafından önerilen, her ürünün yıl boyunca ve bütün aylarda aynı ağırlığa sahip olduğu sabit ağırlık yöntemine geçiş oldu. Uzmanlar TÜİK'in açıklamalarını değerlendirdi.
Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi'nin geçtiğimiz haftalarda yaptığı açıklamalarda gıda ağırlığının yüzde 20’ye, hatta daha altına düşürülebileceğini hatırlatan HSBC Yatırım Stratejisti İbrahim Aksoy, gıda grubu ağırlığında açıklanan düşüşün sınırlı kalmasının piyasada endişeleri kısmen giderebileceğini söyledi.
"Ağırlık yönteminin değişmesi enflasyon artışını sınırlayabilir"
Mevsimsel ürünler için değişken ağırlıktan sabit ağırlık yöntemine geçişle ilgili olarak Aksoy şu değerlendirmelerde bulundu:
"Yıl içinde her ay için değişken ağırlık uygulaması geçtiğimiz yıllarda sadece yaş sebze ve meyveler için uygulanıyordu. TÜFE sepetindeki diğer tüm maddeler için sabit ağırlık kullanılıyordu. Eski sistemde mevsim koşulları nedeniyle o ay üretilmeyen ve satılmayan bazı sebze ve meyvelerin sepetteki ağırlığı sıfıra inerken bazı maddelerin ağırlığı görece yükseliyordu. Bundan sonra, yıl içinde sabit ağırlıklarla herhangi bir sebze-meyvenin TÜFE sepeti içinde ağırlığı çok fazla yükselemeyecek."
Aksoy, bu durumun özellikle kış aylarında sebze ve meyve fiyatlarındaki sert yükselişlerin gıda grubu enflasyonunda dolayısıyla TÜFE'de daha az yukarı yönlü hareket yaratacağını belirterek şu ifadeyi kullandı:
"Diğer bir ifadeyle yıllık enflasyonda yükselişler eski yönteme göre bundan sonra daha sınırlı olabilir. Tersi de doğru. Yani bazı sebze-meyve fiyatlarında yaz aylarında görülen sert düşüş enflasyona daha az yansıyacak. Şu aşamada olası etki konusunda kesin bir hesaplama yapmak mümkün olmasa da sorunun yüksek enflasyon olduğu bir ortamda ilk ihtimal daha fazla dikkat çekiyor."
"Ağırlık yönteminin değişmesi gerçeklikten uzak"
Kapital FX Araştırma Uzman Yardımcısı Yazal Kurgut, mevsimsellikten etkilenen kalemlerin ağırlıklarının sabit tutulmasının ay ay bakıldığında kalemlerin enflasyonlarında dalgalanmaya neden olacağını ifade etti:
Giyim ve ayakkabı, eğitim kalemleri bunlara örnek gösterilebilir. Misal olarak; okulların açıldığı Eylül ayında hane halklarının bütçesinde eğitim ve buna ek olarak yeni sezon ürünleri nedeniyle de giyim ve ayakkabı kalemleri daha fazla ağırlığa sahip olacaktır. Ancak yeni yöntemde bu etki göz ardı ediliyor. Biz bu açıdan yeni yönteminin sonuçlarının gerçeklikten daha uzak olacağını düşünüyoruz."
"Gıdanın azaltılması enflasyonu yukarı çekiyor"
Kurgut, paylaştığı notta yeni belirlenen ağırlıklara göre 2016 yılının 12 aylık ortalama enflasyonunun yüzde 7,78’den yüzde 7,95’e yükseleceğini söyledi.
Geçen yıl Rusya’yla yaşanan gerginlik nedeniyle gıda ihracatının sekteye uğradığını ve ihraç edilemeyen mallarının iç pazara enjekte edilerek gıda enflasyonunun oldukça aşağı çekildiğini de hatırlatan Kurgut, "Bu etkiyle enflasyonu düşük kalan gıda kaleminin azaltılması 2016 yılı 12 aylık ortalama enflasyonuna yukarı yönlü etki etmektedir" dedi.
Ulaştırmaya kur ve petrol etkisi
Kurgut, artan petrol fiyatlarının etkisiyle ağırlığı en fazla arttırılan ulaştırmanın enflasyonun yüksek çıkmasının bir başka nedeni olarak gösterdi:
"Kurdaki ve petrol fiyatlarındaki yükseliş 2017’de enflasyonun artışa neden olacaktır. Bunun yanında 2017’de çift haneli rakamlarda seyretmesini beklediğimiz işsizliği de ekleyince, kabaca hane halklarının gelirlerinde gerilme olacağını söyleyebiliriz. Gelirlerinde azalma olan hane halklarının bütçelerinde gıda gibi temel ihtiyaç olan kalemlerin ağırlığı artacaktır. Bu varsayımlarla birlikte reele yansımasında gıdanın ağırlığı artarken, enflasyon sepetinde ağırlığının azaltılması; kağıtlara ve sokağa yansıyan enflasyonun birbirinden ayrışmasına neden olacaktır."
Halk Yatırım analizi
Halk Yatırım tarafından paylaşılan notta da kurdaki dalgalanmanın benzin fiyatlarına yansımasının ulaştırmanın ağırlığını etkilediği vurgusu yapıldı:
"Bir taraftan özellikle işlenmemiş gıda fiyatlarında gözlenen dalgalanma karşısında gıdanın ağırlığında gözlenen azalma, enflasyondaki dalgalanmanın sınırlı da olsa azaltılması açısından yardımcı görünürken; diğer taraftan kurdaki dalgalanmaların içeride benzin fiyatlarına yansıması, ulaştırma sektörünün artan ağırlığı karşısında daha önemli hale geliyor.
Bu yıl ek olarak, çekirdek enflasyon göstergesi olarak takip edilen özel kapsamlı TÜFE’lerde ocak ayı itibariyle revizyonların gerçekleşeceğini görüyoruz. Ayrıca, mevcut endekslere ilaveten 19 yeni endeks de açıklanmaya başlanacak."