Pekin'deki Kış Olimpiyatları yaklaşırken Çin, Uygur azınlığın yaşadığı Şincan bölgesini bir kış sporları merkezi olarak pazarlamaya çalışıyor. Çin'in batılı ülkeler tarafından Uygurlara soykırım uygulamakla suçlanması, bölgenin ekonomik potansiyelinden yararlanmak isteyen yabancı şirketleri caydırmıyor.
Çin'deki Kış Olimpiyatları'nın etkisi, Pekin'in çok ötelerine ulaştı.
Sosyal medyada etkili bir isim olan Yao'yu görüntülü olarak aradığımda gün batımında karla kaplı bir dağdan aşağı kaymak üzereydi. Güzel, karla kaplı yokuşlar, Kış Olimpiyatları başlayınca sık sık karşımıza çıkacak olan bir Çin görüntüsü.
Ancak Yao, Olimpiyatlar'a ev sahipliği yapacak olan Pekin'de değil, Çin'deki en güzel karlara ve en güzel iklime sahip olduğu söylenen Şincan bölgesinde.
Olimpiyatlar yaklaşırken, hükümetin Şincan'ı kar sporu merkezi yapma çabaları da arttı.
Resmi medya, çatıları karla kaplı ahşap kulübeler önünden geçen atlı kızakların ve kayakçıların resimlerinden geçilmiyor. Neredeyse Olimpiyat oyunlarının bir parçası gibi tüm bunlar.
Yao, Çin'in Kış Olimpiyatları'nın yarattığı ilgiyi kullanarak Şincan gibi bölgeleri turizm merkezi haline getirmek için yürüttüğü kampanyanın küçük bir parçası.
Çin Devlet Başkanı Şi Jinping, 300 milyon Çinlinin kayak yapmasını sağlamak için bizzat çağrıda bulundu.
Ancak bu çağrıya yanıt verenler sadece sosyal medya fenomenleri değil.
Birçok yabancı şirket de Olimpiyat oyunlarını izlemesi beklenen ekonomik canlanmadan pay kapmak için sıraya girdi.
Snowboard, kar kayağı, şirketi Burton bunlardan biri.
Şirketlerin önündeki iki seçenek
Şirketin Çin'deki yan kuruluşunun patronu Craig Smith, BBC'ye yaptığı açıklamada, insan hakları ihlali iddialarına rağmen, bölgede iş yapmaya devam etmek istediklerini söyledi.
İnsan hakları grupları, Çin'in bir milyondan fazla Uygur'u "eğitim kampı" olarak nitelediği yerlerde zorla alıkoyduğunu, yüz binlercesini de hapis cezalarına çarptırdığını söylüyorlar.
BBC, Çin'in başlangıçta varlığını inkar ettiği büyük ölçekli kamplarda, Uygurların toplu halde beyin yıkamaya maruz kalması ve hapsedilmesi ile ilgili birçok haber yaptı.
- Bağımsız Uygur Mahkemesi'ne göre Çin, 'Uygurlara soykırım yapıyor'
- Uluslararası Af Örgütü: Çin, Sincan'da insanlığa karşı suç işliyor
- Batı Şincan'da Çin'in milyonlarca Uygur Türkünü zorla tuttuğu iddia edilen kamplar yasalaştı
Ancak Burton gibi şirketler için Çin'e açılmak önemli.
Çin'in 2025 yılına kadar dünyanın en büyük kar sporları pazarı haline gelmesi bekleniyor. Çoğu yurt içinden olmak üzere, kar turizmi için Çin'de yılda 55 milyon kişinin seyahat edeceği tahmini yapılıyor. Çin'in aynı zamanda, özellikle de yeni bir şey denemek isteyen maceraseverler için, dünya çapında bir cazibe merkezi olması bekleniyor.
Burton, bu nedenle Çin'deki varlığını gelecek birkaç yıl içinde üç katına çıkarmayı umuyor. Şimdiden Şincan bölgesinin kuzeyindeki Altay'da bir mağazası var. Ancak Craig Smith bana işin ikinci sırada olduğunu, kendileri için önce snowboard yapanların geldiğini söyledi.
Peki şirketin bu planları Şincan'dan alınan haberlerle bağdaşıyor mu?
Smith, önlerinde iki tercih olduğunu söylüyor.
"Ya Şincan'dan ayrılıp, orada bir şey yapmayacağız, ya da Şincan'da olanları daha iyi anlamaya çalışacağız" diyor.
Smith, Batılı ülkelerin Uygurlara yapılan işkence, insanlık dışı ve aşağılayıcı muamelelerle ilgili suçlamaları hakkında, "Biraz olabilir, ama bilmiyorum. Ben politikacı değilim. Bunun herhangi bir yönünü hiç incelemedim" dedi.
Bölgedeki insan hakları ihlalleri ile ilgili haberleri okuduğunu söyleyen Smith, yine de kendini bunlardan ayrı tuttuğunu, çünkü durumu değiştiremeyeceğini söylüyor.
Oysa Beyaz Saray, Amerikan şirketlerine Çin'deki "insan hakları ihlallerine ve soykırıma" karşı çıkma çağrısında bulundu.
Beyaz Saray sözcüsü Jen Psaki, "kamu sektörü ve özel sektör de dahil olmak üzere, uluslararası topluluk Şincan'da olanları görmezden gelemez" dedi.
Çin piyasasının dayanılmaz çekiciliği
Ancak Burton, Şincan ve Çin pazarını cazip bulan yabancı şirketlerden sadece biri.
Volkswagen da Çin'de fabrika kuran ilk büyük yabancı otomobil şirketiydi. Şincan'da da bir tesisi var.
Volkswagen Genel Müdürü Herbert Diess, 2019'da BBC'ye verdiği demeçte Şincan'da Uygurların hapse atıldığından haberi olmadığını söylemişti.
İnsan hakları ihllalleri ile ilgili suçlamalar için de "ben onları yargılayamam" demişti.
Elektrikli otomobil üreticisi Tesla, yılbaşı günü Şincan'da otomobil galerisi açtığı için merkezi ABD'de bulunan bir Müslüman grubun tepkisine hedef oldu.
Bilgisayar çipi üreten Intel firması ise daha önce tedarikçilerine Şincan'dan malzeme almamaları talimatı verdiği için bu yılın başında Pekin'den özür diledi.
Spora siyaset karıştırma suçlaması
Çin Devlet Başkanı Şi Jinping, kendisini eleştirenleri Kış Olimpiyatları'na siyaset karıştırmakla suçluyor.
Çinli liderler Olimpiyat oyunlarının siyaset üstü olması gerektiğini söylüyor.
Bu ifade, son derece cazip bir pazar olarak gördükleri Çin'deki operasyonlarını genişletmeye veya bu piyasaya girmeye çalışan bazı şirketlerin de durumun nasıl görülmesini istediklerini yansıtıyor.