Beşir, Irak ve Kürt kuvvetlerinin IŞİD'i yenip terör örgütünden
geri aldığı kentlerden biri. Binaların duvarları grafitiyle kaplı.
Evlerin cepheleri savaşın izleriyle dolu. Betonarme binanın damında
bayraklar asılı. Derme çatma merkezde, birkaç gün önce IŞİD
militanlarını Beşir'den süren Şii savaşçılar yemek yiyip, çaylarını
yudumluyorlar. Binanın arka tarafında yere halılar serilmiş.
Duvarlar afişlerle kaplı. Dindar muharipler burada namaz kılıyor,
yemek yiyor ve dinleniyorlar.
Dışarıdan aralıklarla silah sesleri geliyor. Silahlı
gruplar
yıkılan evlerin arasında devriye geziyor. Terk edilmiş yollardan
ara sıra bir araç geçiyor. Beşir'in kurtarılmasına katılan Türkmen
birliğinin komutanı Ebu Caffar, “Şimdi kontrol bize geçti. Önemli
olan da zaten bu”, diyor.
16 Haziran 2014'te IŞİD kenti ele geçirdiğinde Ebu Caffar da
Şiilerle birlikte Beşir'den ayrılmış. İki hafta sonra kenti geri
almak için harekete geçen ancak ağır bozguna uğrayan kent
sakinleriyle birlikte savaşmış. Günler süren şiddetli çarpışmaların
ardından 1 Mayıs 2016'da peşmerge ve Irak'ın güneyinden gelen
Şiilerle birlikte Beşir'i IŞİD'den geri aldıkları muharebede Ebu
Caffar 300 milise komutanlık etmiş.
Yakındaki köylerden birkaçı hâlâ IŞİD'in
elinde. Beşir'e de ara
sıra havan mermileri düşüyor. Ama Türkmenler düşmana dayanıyorlar.
Tek amaçları, yıkılan evlerini tamir etmek ve Irak'ın istikrarsız
siyasi düzeninde yer edinebilmek.
Güvenilmez ittifak
IŞİD'in iki yıl önce Irak'ın kuzeyine saldırmasıyla bölgenin etnik
gruplarıyla mezhepler arasındaki gerginlikler çatışmaya dönüşmüş.
Irak hükümeti başarısız kalınca Kürtler Beşir'e 30 dakika
mesafedeki petrol merkezi Kerkük'ü almış. Kerkük'te üstlenen
peşmerge IŞİD'i bölgeden sürme mücadelesi başlatmış. Teröristler
toprak kaybetmişler ama anlaşmazlık üzerindeki etkileri hâlâ
sürüyor.
Kerkük ve çevresinde yaşayan Türkmenlerin çoğu Şii mezhebinden.
Kürtlere güvenmeyip, Şiilerin hakimiyetindeki Bağdat hükümetine
yakınlık duyuyorlar. Irak ordusunun dağılmasından sonra Şii milis
kuvvetleri Haşd el Şaabi adını almış ve IŞİD ile mücadelesinde
Türkmenlerden destek görmüş.
Haşd el Şaabi'ye yakın güneyli İmam
Ali el Abbas tugayı Beşir'de
birleşmiş. Ancak güçleri yetmemiş ve IŞİD Beşir'den Kürt güçlerinin
yardımıyla püskürtülebilmiş.
Beşir'in geri alınmasından bir hafta önce
anlaşmazlık patlak vermiş
ve Türkmenlerle Haşd el Şaabi milisi peşmerge ve Kerkük
yakınlarındaki Tuz Hormota'nın Kürt sakinleriyle savaşa tutuşmuş.
Beşir'de ise IŞİD korkusu sürdüğünden, Şiiler ile Kürtler iyi
geçinmeye çalışıyorlar.
Merkezi hükümete güvenmiyorlar
IŞİD kentten sürüldükten sonra Beşirliler tahribatın boyutlarını
incelemek üzere dönmeye başlamışlar. 1 200 ailenin yaşadığı
Beşir'deki ayakta kalan evlerin sahipleri sevinçli. Diğerleri ise
harabeler arasında barınmaya çalışıyorlar. Durumları ne kadar kötü
olursa olsun, özerk bölgeyi yöneten ve Irak'tan bağımsızlığını ilan
etmeyi planlayan Irak Kürdistan yönetimine boyun eğmek
istemiyorlar.
55 yaşındaki aile reisi Adil Ekber IŞİD'liler
tarafından talan
edilen ancak ayakta kalan evini gezerken 'Şii Türkmenlerin hiçbir
zaman Kürt yönetimine bağlanmayacaklarını', söylüyor.
Onun kadar şanslı olmayanların evleri havaya uçurulmuş, top ve
tüfek mermileri cephelerde büyük tahribata yol açmış. Cihatçılar
evlerin yan duvarlarını yıkıp işgal ettikleri evler arasında
dışarıdan görünmeden gidip gelebilmek için tüneller kazmışlar.
Evlerdeki bütün eşya yağma edilmiş.
Irak hükümeti sivilleri IŞİD teröründen koruyamamış. Mezhepçilik
yüzünden de Türkmenler Kürt devleti fikrine ısınamıyorlar. Beşir'in
Kürt sakinlerinden Sıdık Ali Muhammed, “Buranın halkı Kürt
idaresini istemez. Arada büyük dil, din ve kültür farkı var”,
diyor. Kent sınırları dışındaki Haşd el Şaabi de Kürt
yayılmacılığına karşı çıkıyor.
İran propagandası
İran'ın desteklediği Haşd el Şaabi,
IŞİD'den temizledikleri
toprakları Kürtlere kaptırmak istemediği için nüfuzunu arttırmaya
çalışıyor.
Haşd istihbaratının bölge sorumlusu, Kerkük Türkmenlerinin Haşd el
Şaabi'nin çıkarlarına sahip çıktığını fark
ettiklerini söylüyor.
Adını açıklamak istemiyor. Sadece Iraklı olduğunu söylüyor.
Bölgenin nüfuz sahibi isimlerinden olduğu gözden kaçmıyor.
Kuzey Irak'taki Kürt yönetimi Bağdat'tan bağımsız olmak istiyor.
Yıllarca Bağdat yönetimi tarafından ezilmiş olan Kürtler Arapların
Kerkük'ün iade edilmesi şeklindeki taleplerine uymak
niyetinde
görünmüyorlar. Onlar Kerkük'ü Kürt kenti sayıyorlar. Kerkük petrol
zengini bir bölge. IŞİD tehlikesi geçtikten sonra toprak kavgasının
tırmanmasından endişe ediliyor. Beşir Türkmenleri taraflardan
birini tercih etek zorunda kalırlarsa kendilerini, Irak'ın
parçalanmasına yol açabilecek yeni bir savaşın içinde bulabilirler.