Adem GÜNGÖR/ARTVİN, (DHA) - BAYBURT\'taki Mescit Dağları\'ndan doğan ve Gürcistan\'ın Batum ilinden Karadeniz\'e dökülen, Güney Amerika\'daki Amazon Nehri\'nden sonra ikinci, Türkiye\'nin ise en hızlı akan nehri olan Çoruh\'un bu özelliği sona erdi. 431 kilometre uzunluğundaki nehir üzerine kurulan barajların set oluşturması nedeniyle hızlı akma özelliği kaybolan Çoruh\'un büyük bölümü göle döndü. Nehirdeki akıntının yaydığı sesin yankılandığı Artvin, oluşan göllerle sessizliğe bürünürken, yöre sakinleri ise Çoruh\'un eski ihtişamlı akışını özlediklerini söyledi.
Türkiye sınırlarını terk etmeden önceki ortalama debisi saniyede 192 metreküp, yılda ise 6,3 milyar metreküp olan, 431 kilometre uzunluğundaki nehir üzerine kurulan barajların oluşturduğu set nedeniyle Çoruh\'un hızlı akma özelliği son buldu. Göle dönen ve 410 kilometresi Türkiye sınırlarında, 21 kilometresi ise Gürcistan sınırlarında yer alan Çoruh Nehri üzerinde işletmeye alınan 7 barajla birlikte 71 köyün yerleşim yerleri ve tarım arazileri kısmen su altında kaldı. Bir dönem taşkınlarda debisi saniyede 500 metreküpe kadar çıkan nehirdeki akıntının yaydığı sesin yankılandığı Artvin, oluşan göllerle sessizliğe büründü.
\'KÖYÜN 45 DÖNÜMLÜK ALANI SULAR ALTINDA KALDI\'
Nehir üzerindeki barajlarla birlikte kurulan 2 bin 632 megawatt kapasiteli santrallerle yılda 8 bin 631 gigawatt elektrik üretiliyor. Yöre sakinleri, nehirle ülke ekonomisine katkı sağlanmasından memnun olduklarını; ancak Çoruh\'un eski ihtişamlı akışını özlediklerini söyledi.
Zeytincik köyünün muhtarı Mustafa Yıldırım, eskiden yüzdükleri, balık tuttukları ve hırçın sesini dinledikleri Çoruh Nehri\'nin sesinin kesildiğini belirterek, \"Köyümüzün 45 dönümlük alanı şimdi oluşan göl nedeniyle sular altında kaldı. Çoruh Vadisi, üzerinde bulunan birbirine yakın köyleriyle çok şenlikli bir alandı. Şu an vadi üzerinde durup dinleneceğimiz bir alan yok. Fakat buna rağmen bizim için devlet ön plandadır ve enerjiye ihtiyaç varsa bu projeler yapılabilir. Biz de mağdur olmayalım\" dedi.
\'ÇORUH\'UN SESİ BİZİM İÇİN ŞARKIYDI\'
Emekli öğretmen Cemal Uluturk da Çoruh Nehri\'nin eski ihtişamının yok olduğunu dile getirerek, \"Çoruh\'ta bir kültür vardı. Yağmur yağardı, odun tutmak için çengellerle nehrin kıyısına inerdik. Kışın ısınmak için nehirden odun toplanırdı. Balık tutulurdu. Maalesef bu kültürlerin hepsi yok oldu. Çoruh\'un sesi bizim için bir şarkıydı, sesi bize ninni gibi gelirdi. Şimdi ne sesi çıkıyor ne sedası. Artık su yığınından başka bir şey değil\" diye konuştu.
\'SU SESİ BİZE HAYAT VERİYORDU\'
Sular altında kalan Oruçlu köyünde oturan Kamil Güven ise \"Çoruh Nehri köyümüzün içinden geçerdi. Su sesi bize hayat veriyordu. Şimdiki hali bizi çok üzüyor. Birçok ihtiyacımızı Çoruh Nehri\'nden elde ederdik. Çoruh Nehri olmadan hayat mutsuz, eksik. Çoruh bizim için damardı\" dedi.
Çoruh Nehri\'nin kültür olduğunu kaydeden Hakan Akın da \"Çoruh\'un alışkın olduğumuz o hırçınlığını özledik. O coşkun akışı severdik şimdi hatırlarda kaldı\" diye konuştu.
ÇORUH HAVZASI
Çoruh Nehri, Karadeniz Bölgesi\'nin en doğusunda yer alan nehirdir. Bayburt, Erzincan, Erzurum, Gümüşhane ve Artvin illerinden geçen nehrin uzunluğu 431 kilometredir. Mescit Dağları\'nın batı yamaçlarından çıkar. Çoruh Dağları\'nın vadilerinden geçerek batıya doğru devam eder. Gürcistan sınırları içerisine girer ve Batum\'un güneyinden Karadeniz\'e dökülür. Çoruh Nehri\'nin geçtiği yatak oldukça dar olup derindir. Yamaçlar ve vadiler, gittikçe dikleşir ve nehir yatağı dar bir durum alır. Bu sebeple Çoruh Nehri\'nin akıntısı baraj olmayan yerlerde çok hızlıdır. Çoruh Nehri\'nin Türkiye sınırları içerisindeki memba kısmındaki Laleli Barajı ile mansap kısmındaki TBMM 85\'inci Yıl Muratlı Barajı arasında ana kolda 10, yan kollarda ise 7 baraj planlandı. Bu projelerden ana kolda 6, yan kolda ise 1 olmak üzere 7 baraj projesi işletmeye alındı. Ana kolda 1 barajın inşaatı sürerken, 3 baraj da planlama aşamasına geldi. Yan kollarda ise 1 baraj inşaat halinde, 5 baraj ise planlama aşamasında olduğu öğrenildi. Çoruh Havzası\'nda yan kollar ile birlikte inşa edilecek 143 baraj ve HES projesi ile yılda 14 bin 552 gigawatt elektrik üretimine ulaşılacak.
FOTOĞRAFLI