T24 Haber Merkezi
Merve Bavra

Türkiye'de 57 milyon 93 bin 985 seçmen sandık başında. 12 siyasi parti ile bağımsız adayların katıldığı seçimlerde 30 büyükşehir, 51 il, 519 büyükşehir ilçesi, 403 ilçe, 386 belde belediye başkanı ile 50 bin 236 muhtar belirlenecek. Oy verme işleminin sabah 07:00'de başladığı Türkiye'nin doğusundaki 32 ilde oy verme işlemi sona erdi, oy sayımına geçiliyor.

50 bin 236 muhtardan 32 bin 46’sı mahalle, 18 bin 190’ı köy muhtarından oluşacak. 23 bin 44 belediye, bin 277 il genel meclisi, 128 bin 172 ihtiyar heyeti, 73 bin 506 ihtiyar meclisi üyesi seçilecek. 31 Mart günü belediye başkan adaylarının yanı sıra belediye ve il genel meclisi üyeleri, muhtarlar ve ihtiyar heyetleri dâhil olmak üzere, 277 bin 624 koltuk sahibini bulacak.

23 Mart 2019 itibarıyla yenilenen seçim listelerine göre vefat eden, askere giden, vatandaşlık kaybeden toplam 146 bin 669 seçmen oy kullanamaz hale geldi. Öte yandan 31 Mart günü 18 yaşını dolduran 1 milyon 156 bin seçmen ilk kez sandığa gidiyor. Hasta ve engelli seçmenler için de 769 ilçede seyyar sandık kurulacak. 15 bin 301 hasta veya engelli seçmen, evlerine gelecek seyyar sandıklarda oy kullanıyor.

"Terör gerekçesiyle seçim güvenliğinin sağlanamayacağı” gerekçesine dayanan başvurular üzerine YSK, Ağrı, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Urfa, Şırnak, Van ve Dersim’de çok sayıdaki sandığın taşınmasına karar vermiş, yine Doğu ve Güneydoğu’daki bazı iller için de sandık birleştirme kararı vermişti.

Oy pusulası nasıl ve kaç tane olacak?

Yüksek Seçim Kurulunca (YSK), 31 Mart Mahalli İdareler Seçimleri'nde kullanılmak üzere basılan oy pusulaları ve şeffaf sandıkların görüntülerini basınla paylaşmıştı. Buna göre, 31 Mart'ta yapılacak yerel seçimde YSK tarafından basılan, "Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu" filigranlı sarı renkte tek zarf kullanılacak.

Birleşik oy pusulasında, daha önce çekilen kuraya göre sırayla siyasi partilerin adaylarının isimleri, parti adları ile partilerin amblemleri yer alıyor. Pusulanın sonunda bağımsız adayların isimleri bulunacak.

Büyükşehir belediye başkanlığı seçimi için kullanılacak oy pusulası "beyaz", büyükşehir olmayan illerde "turuncu", ilçe belediyesi için hazırlanan oy pusulası "mavi", belediye meclis üyeliği için kullanılacak oy pusulası "sarı" renkte olacak. Seçmenler, "Evet" veya "Tercih" yazılı mühürlerle oylarını kullanacak.

Belediye başkanlığına dair pusulaların üzerinde, o seçim çevresinde seçime katılacağını bildiren partilerin logoları ve altında da başkan adaylarının isimleri yazılı olacak. Belediye meclis üyeliği pusulalarında ise, sadece parti logoları yer alacak. İttifaklar kapsamında, bazı il ve ilçelerde siyasi partiler aday göstermeyeceklerini açıklamışlardı. YSK'ya verilecek listelerde bu il ve ilçelere ilişkin adaylar yer almayacak. YSK verilen listeler üzerinden oy pusulalarını şekillendirecek. Yani aday göstermeyen partilerin logosu başkanlık seçim pusulasında yer almayacak.

(Fotoğraf: Ankara için örnek oy pusulası)

Oy pusulasında siyasi partilerin sıralaması şöyle olacak: 1. Saadet Partisi 2. Bağımsız Türkiye Partisi 3. Türkiye Komünist Partisi 4. Vatan Partisi 5. Büyük Birlik Partisi 6. Hür Dava Partisi 7. CHP 8. AK Parti 9. Demokrat Parti 10. Milliyetçi Hareket Partisi 11. İyi Parti 12. HDP

Hangi illerde, hangi saatler arasında oy kullanılabilecek?

Saat 07.00 - 16.00 arası: Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkâri, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis İllerinde 07.00 ile 16.00 arasında oy kullanılacak.

Saat 08.00 - 17.00 arası: Yukarıdaki illerin dışında kalan diğer illerde 08.00 ile 17.00 arasında oy kullanılacak.

Nasıl oy kullanacağız? 

Vatandaşların öncelikle hangi okulda ve hangi sandıkta oy kullanacaklarını bilmeleri gerekiyor. Eğer seçim kağıdınız kaybolduysa YSK’nın https://secmen.ysk.gov.tr/ysk/ sitesine girerek Türkiye Cumhuriyeti numaranız ile hangi okulda, hangi sandıkta oy kullanacağınızı görebilirsiniz.

* Seçmen kağıdı sadece seçmeni yönlendirici, hangi okulda, hangi sandıkta oy kullanacağı konusunda bilgilendirici bir vasıf taşıyor. Oy kullanacağınız sandığı ve okulu öğrendiğiniz takdirde seçmen kağıdına gerek yok.

* Oy vermeye giderken yanınıza Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı'nızı, nüfus cüzdanınızı götürün. Eğer kimliğiniz kaybolduysa, Geçici Kimlik Belgesi, resmî dairelerce verilen soğuk damgalı kimlik kartı, pasaport, evlenme cüzdanı, askerlik belgesi, sürücü belgesi, hâkim ve savcılar ile yüksek yargı organı mensuplarına verilen mesleki kimlik kartı, avukat, noter ve askerî kimlik kartı gibi kimliğini tereddütsüz ortaya koyan resimli, resmî nitelikteki belgeleriyle de oy verebilirsiniz. Ancak üzerinde Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası olmayan resimli ve resmî bir kimlik belgesi ibraz eden seçmenin oy kullanabilmesi için bu belgelerin yanında ayrıca seçmen bilgi kâğıdını veya nüfus müdürlüklerince verilmiş nüfus kayıt örneğini ibraz etmesi şart. Bu belgelerden herhangi birini vermeyen seçmen oy kullanamaz.

* Cep telefonu, fotoğraf veya film makinesi gibi görüntü kaydedici veya haberleşme sağlayıcı cihazlarla oy verme yerine girilmesi yasak olduğundan bu tür cihazların oy verme işlemi bittikten sonra iade edilmek üzere sandık kuruluna bırakılması gerekiyor.

* Sandık görevlilerinden alacağınız oy pusulaları ile tek zarf ile mühür basacağınız yere geçeceksiniz.

* Birleşik oy pusulalarından tercih ettiğiniz bölüme mührü taşmayacak şekilde basacaksınız. Oy pusulalarını size verilen zarfın içine koyarak ağzını kapatarak şeffaf sandığa atacaksınız.

* Bir diğer önemli nokta da oyunuzu kullandıktan sonra, sandık görevlisinin önünde duran seçmen kağıdında adınızın karşısına imza atmanız. 

* Görme engelliler, felçliler, elleri eksik olanlar veya bu gibi bedeni engelleri açıkça belli olanlar o seçim çevresi seçmeni olan ve o sırada sandık çevresinde bulunan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilirler. !!! Ancak bir seçmen birden fazla engelliye yardım edemez. Sandık kurulu başkan veya üyeleri, engelli seçmenlere yardım etmek amacıyla oy verme kabinine giremez, oy kullanma sırasında yardım edemez. 

(Yüksek Seçim Kurulu tarafından yayımlanan "Nasıl oy kullanacaksınız?" içeriği)

Oyunuz çöpe gitmesin

Her seçimde on binlerce oy yanlış kullanım sebebiyle çöpe gidiyor. Son 24 Haziran 2018 seçimlerinde 59 milyon 354 bin 840 kayıtlı seçmenden, 51 milyon 178 bin 630'u sandık başına gitti ancak 1 milyon 53 bin 230 oy geçersiz çıktı. Geçersiz oylar, kullanılan oyların yüzde 2.1'ine denk düştü. Bu sebepten oylarınızın geçersiz kılınmaması için mührün tercih edilen siyasi partinin adının altındaki yuvarlak alana basılması gerekiyor. Mührün, yuvarlak alanın yanındaki düz çizgilerin dışına taşmaması gerekiyor. Karalanmış, işaret konulmuş veya yırtık pusulalar geçersiz olacak. Bir pusulanın geçersiz olması diğerlerini etkilemeyecek. (Örneğin, belediye meclisi için verdiğiniz oy pusulası herhangi bir gerekçeyle geçersiz sayılmışsa, belediye başkanlığı için aynı zarfa koyduğunuz pusula bu durumdan etkilenmeyecek.)

YSK Genelgesi'ne göre oy pusulaları şu gerekçelerle geçersiz sayılacak:

- Sandık kurulunca verilen biçim ve renkte olmayan, arkasında sandık kurulu mührü ve Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı bulunmayan oy pusulaları.

- Hiçbir yerine "evet" ya da "tercih" mührü basılmamış oy pusulaları.

- Siyasi partilere veya bağımsız adaylara ayrılan alanlardan birden fazlasına mühür basılmış oy pusulaları.

- Birden fazla siyasi partiye veya bağımsız adaya ayrılan alana taşmış "tercih" veya "evet" mührü basılan oy pusulaları.

- Sandığın ait olduğu seçim çevresinden başka bir seçim çevresi için düzenlenmiş oy pusulaları.

- Bütünlüğü bozulacak şekilde yırtılmış veya koparılmış oy pusulaları.

- "Tercih" veya "evet" mührü dışında herhangi bir özel işaret, herhangi bir isim, imza kaşesi, mühür veya parmak izi basılmış oy pusulaları.

- Siyasi partilere veya bağımsız adaylara ait bölümleri belirgin bir şekilde ve özel olarak karalanmış, çizilmiş veya işaretlenmiş oy pusulaları.

- Pusulada yer alan matbu yazıların ve şekillerin dışında yazılar, harfler, sayılar yazılmış veya şekiller çizilmiş birleşik oy pusulaları.

YSK genelgesinde, oy pusulalarını geçersiz kılmayacak durumlar da şöyle sıralandı:

- Zarfların açılması veya oyların okunması sırasında oy pusulasının yırtılması, bütünlüğü bozulmaksızın bir kısmının kazayla yırtılması.

- Herhangi bir şekilde pusulanın lekelenmiş olup da bunun özel olarak işaret koymak amacıyla yapıldığının anlaşılamaması.

- Pusulanın katlanarak zarfa konulması sebebiyle "tercih" veya "evet" mührü veya arkasına basılan sandık kurulu mühür izinin oy pusulasının diğer kısımlarına geçmesi.

- Bir siyasi parti veya bağımsız aday alanına basılan "tercih" veya "evet" mührünün alanları ayıran çizgili bölgeye taşmış olması.

- Başka bir siyasi parti veya bağımsız adayın alanına taşmamak kaydıyla siyasi parti veya bağımsız aday alanına birden çok "tercih" veya "evet" mührü basılması.

Yetkili seçim kurullarınca gönderilen ve Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı bulunan oy pusulalarının arkasının sandık kurullarının ihmaliyle mühürlenmemiş olması.

T24 seçim akşamı canlı yayında