Türkiye'nin 24 Kasım 2015 tarihinde Suriye sınırında Rusya Ordusu'na ait Su 24 tipi Rus uçağı düşürmesinin ardından gerilen Türkiye-Rusya ilişkileri sonrası bugün yeni bir sayfa açıldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin 9 ay sonra St. Petersburg'taki Konstantin Sarayı'nda bir araya geldi.
Toplantıya dair açıklama yapan bir Türk yetkili "İlişkilerin Kasım 2015 öncesine döndürülmesi için mutabakat var" diye konuştu. Yetkili, görüşmenin "çok olumlu" geçtiğini aktardı.
İki lider burada ortak basın açıklaması düzenledi. Ev sahibi olarak ilk konuşmayı yapan Putin, darbe girişiminin ardından "Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı arayan ilk liderlerden biri olduğuna" vurgu yaparak şunları söyledi:
"Türkiye’nin bu zor günlerinde gelme fırsatı bulmanız, ikili ilişkilerin gelişmesi halkın faydasına olacaktır. Darbe kalkışmasının ardından sizi arayan ilk liderlerden biri olduğumu biliyorum. Ve tekrar buradaki ilkesel tavrımızı dile getirmek istiyorum. Her türlü darbe kalkışmalarına, anayasaya aykırı girişimlerin karşısında olacağız. Türk halkının bunların üstesinden geleceğini ümit ediyorum. Bu arada ticari ve ekonomik ilişkilerin gelişmesi de önemli. Tekrar böyle bir fırsatımız olduğuna çok seviniyorum."
Putin'in ardından söz alan Cumhurbaşkanı Erdoğan, darbe girişiminin ardından böyle bir davetin gelmesi adına teşekkür ettiklerini belirterek, şunları söyledi:
"Gerçekten böyle bir dönemde davet ettiğiniz için teşekkür ediyoruz. Türkiye-Rusya ilişkileri çok farklıdır, olumlu bir sürecin içine girmiştir. İnanıyorum ki attığımız ve atacağımız bu adımlarla çok daha farklı bir sürecin içine gireceğiz. 15 Temmuz darbe girişiminde gerçekten sizin bizi arayışı mutlu etmiştir. Pazar günü de İstanbul’da yapılan dev miting halkımızın demokrasiyi sahiplenişi ve darbelerin karşısında durması bakımından çok anlamlıydı. Sırası bizde olan Üst Düzey İşbirliği Komitesi toplantılarını yapacağımız için de sevinçliyiz. Aramızda masada olan birçok ikili ilişkilerimiz var. Bölgenin siyasi olarak bizlerden beklentileri var. İnanıyorum ki dayanışmamız bölgedeki sorunların çözümünde de etkili olacaktır. Ben tekrar teşekkür ediyorum."
TSİ saat 13.00’te başlaması planlanan iki liderin görüşmesi gecikmeli olarak saat 14.05'te başladı. İki lider arasındaki baş başa görüşme sona erdi. Heyetler arası görüşmeye geçildi.
Erdoğan'a ziyaretinde MİT Müsteşarı Hakan Fidan da eşlik ediyor. Ziyarete Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, AKP Genel Başkan Yardımcısı Mehdi Eker de katılıyor.
Erdoğan, görüşme öncesi Rus haber ajansı Tass'a yaptığı açıklamada "Putin'in darbe girişimi sırasında en hızlı şekilde destek vermesinden memnunum" dedi.
Rus haber ajansı TASS'a konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Türkiye-Rusya ilişkilerinde yeni bir sayfa açılıyor" ifadelerini kullandı. Erdoğan bu yeni dönemin, askeri, ekonomik ve kültürel alanlardaki işbirliğini içereceğini söyledi.
24 Kasım 2015’te Türkiye sınırını ihlal eden Rus Su-24 uçağının düşürülmesi ve pilotunun öldürülmesiyle başlayan Türkiye-Rusya gerilimi Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e yazdığı mektup ile yumuşama dönemine girmişti.
Sputnik jesti
Erdoğan - Putin görüşmesi öncesi Rusya’nın resmi haber ajansı olan Sputnik’e Rus savaş uçağının düşürülmesinin ardından getirilen erişim kararı kaldırılmıştı.
En son görüşme G20 zirvesindeydi
En son, 15 Kasım 2015'te Antalya'da düzenlenen G20 zirvesi kapsamında bir araya gelen iki liderin çantasında, Türk-Rus ilişkilerinin yeniden canlandırılması, ticari-ekonomik işbirliği ve Suriye başta olmak üzere bölgesel krizler gibi birçok önemli gündem maddesinin bulunduğu belirtiliyor.
Görüşme, 24 Kasım'dan sonra sıkıntılı bir dönemden geçen Türk-Rus ilişkilerinin rayına oturtulması ve rüzgarın tersine döndürülmesi açısından büyük önem taşıyor.
Ayrıca Suriye'de krizin çözümüne katkı sağlayabilecek iki önemli ülke liderinin görüşmesi, ziyaretin ikili ilişkilerin yanı sıra bölgesel ve küresel anlamını da artırıyor.
Moskova’dan olumlu mesajlar
Erdoğan-Putin görüşmesi öncesinde Moskova'dan yapılan açıklamlarda ikili ilişkilerin yeniden canlandırılması ön plana çıktı.
Kremlin Basın Sözcüsü Dmitry Peskov, geçtiğimiz gün yaptığı açıklamada "Görüşmede iki ülke ilişkilerinin nasıl, hangi tempoda ve hangi aşamalarda canlandırılacağı konularında ciddi görüş alışverişinde bulunulacak" ifadesini kullanmıştı.
Putin'in Danışmanı Yuriy Uşakov ise görüşmenin zor bir sürecin ardından gerçekleştiğini anımsatarak, "Bu temasların Türk-Rus ilişkilerinin tamamında normalleşmeye katkı sağlamasını umut ediyorum" temennisinde bulunmuştu.
Görüşmeye dair Kremlin Sarayı'dan yapılan yazılı basın bildirisinde ise ziyaret kapsamında Türk-Rus ilişkilerinin kademeli olarak canlandırılması, ekonomik-ticari işbirliğinin gelişmesi için yol haritasının belirlenmesi ve iki ülke arasındaki üst düzeyli istişare mekanizmalarının yeniden faaliyete geçirilmesi gibi konuların görüşüleceği belirtilmişti.
Normalleşme sürecine nasıl gelindi?
24 Kasım'dan sonra iki ülke arasındaki ilk temas 3 Aralık'ta Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Rus mevkidaşı Sergey Lavrov arasında Sırbistan'ın başkenti Belgrad'da gerçekleşti. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) toplantısı çerçevesinde gerçekleşen görüşme uçak krizinin ardından ilk yüz yüze temas olma özelliğini taşıdı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 27 Haziran'da Vladimir Putin'e gönderdiği mektuptan iki gün sonra Putin, Erdoğan'a teşekkür telefonu açtı. İki liderin uçak krizinden sonraki ilk görüşmesi yaklaşık 45 dakika sürdü. Erdoğan ve Putin, yüz yüze görüşme kararı aldı.
Telefon görüşmesinin ardından bakanlar kurulunu toplayan Putin, hükümete Türkiye ile ilişkilerin normalleşmesi için görüşmelere başlanılması talimatı verdi. Böylece iki ülke ilişkilerinde normalleşme süreci başlamış oldu.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, uçak krizinden sonra Rusya'ya bakan düzeyinde ilk ziyareti 1 Temmuz'da gerçekleştirdi. Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) toplantısına katılmak üzere Soçi'ye gelen Çavuşoğlu, Rus mevkidaşı Lavrov ile ikili görüşme yaptı.
Putin, 17 Temmuz'da darbe girişimi dolayısıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı arayarak, Türkiye'de seçilmiş hükümetin yanında yer aldıklarını belirtti.
Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ve Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi de 26 Temmuz'da Moskova'ya gelerek muhataplarıyla görüşmeler gerçekleştirdi.