Ece Göksedef
ABD Savunma Bakanlığı'na (Pentagon) bağlı Savunma Güvenlik İşbirliği Ajansı, Türkiye'ye 3,5 milyar dolar değerindeki Patriot hava ve füze savunma sisteminin satışını onayladı. Washington ve Ankara'nın pazarlığa oturması için ise ABD Senatosu'nun onayı gerekiyor.
Savunma Güvenlik İşbirliği Ajansı'ndan Perşembe günü yapılan açıklamada, Türkiye'nin 80 adet Patriot tipi GEM-T füzesi ve 60 farklı füze talebinde daha bulunduğu belirtildi.
Rusya ile Türkiye, Aralık 2017'de S-400 füze savunma sistemi satışı için anlaşma imzalamıştı.
Başta ABD olmak üzere bazı NATO ülkeleri Türkiye'ye tepki göstermişti.
Peki Türkiye, S-400'lerden vazgeçmeden ABD'den Patriot hava ve füze savunma sistemi satın alabilecek mi? ABD Senatosu'nun onayı, S-400'lerden vazgeçilmesine mi bağlı?
ABD Dışişleri Bakanlığı: Türkiye'yi uyardık
Bu soruları ilettiğimiz ABD Dışişleri Bakanlığı'nın bir sözcüsü, nihayetinde Patriot'un, S-400'ün NATO ile uyumlu ve sahada test edilmiş alternatifi olduğunu hatırlattı:
"ABD yıllardır hava ve füze savunmasında Türkiye ile işbirliği içinde çalışmak istediğini açıkça belirtiyor. Diğer sistemler arasında Patriot'u değerlendirmesi için fırsatlar sunuyor."
Sözcü, S-400 satışının, Patriot müzakerelerine sıra gelmeden, halihazırda ABD ile Türkiye arasında anlaşması yapılmış birçok silah ve savaş uçağının alımını dâhi etkileyecek bir yaptırım programına yol açabileceğinin altını çizdi:
"ABD Türkiye'ye, Rus S-400 füze savunma sistemini alma planlarını sürdürmesiyle ilgili çok ciddi endişeleri olduğunu açıkça söyledi. Türkiye'yi, muhtemel bir S-400 alımının sonuçları konusunda uyardı.
"Bunlar, Türkiye'nin F-35 programına katılımının yeniden değerlendirilmesi ve bu işlemde rol alan bireylere, özel şirketlere ve kamu kuruluşlarına yönelik olarak, Amerika'nın Düşmanlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası (CAATSA) yaptırımlarının harekete geçirilmesi."
Türkiye'den teknoloji transferi şartı
Ancak hem Türk hem Rus yetkililer, ABD'nin Patriot satışına onay vermesinin S-400 anlaşmasını etkilemeyeceğini söylüyor.
Pentagon, Türkiye'nin satış şartlarında bazı düzeltmeler istediğini açıkladı.
Görüşlerini aldığımız Türkiye Dışişleri Bakanlığı'ndan bir yetkili, Ankara'nın en önemli şartının teknoloji transferi olduğunu söylüyor.
Müzakereler için öncelikle ABD Kongresi'nden 25 temsilci ve Patriot üretimi yapan Amerikalı Raytheon ve Lockheed-Martin şirketlerinden 40 yetkili Türkiye'ye giderek anlaşmayı müzakere edecek. Müzakerelerin ne zaman başlayacağı ise henüz bilinmiyor.
'S-400 anlaşmasından geri dönüş planı yok'
BBC Türkçe'ye konuşan bir Türk güvenlik yetkilisi ise S-400'ler için imzalanan anlaşmadan geri dönüş planı olmadığını söyledi.
Yetkili, "2,5 milyar dolarlık füze savunma sistemleri NATO'yla uyumlu olmadığı gerekçesiyle Türkiye'de çürümeye bırakılamaz, kullanılacak" dedi.
Teknoloji transferinin sadece kullanım konusunda değil, sistemin üretimi konusunda da eğitim anlamına geldiğini belirten yetkili, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Ankara'nın planı, bu noktada ASELSAN'ın bir arayüz programı geliştirerek hem NATO uyumuyla ilgili sorunları, hem gizli bilgilerin iki sistem arasında paylaşılması riskini ortadan kaldırmak."
ABD'nin S-400'lerle ilgili duruşunun politik olduğunu söyleyen yetkili, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg'in Eylül ayında bu konuda yaptığı şu açıklamayı hatırlattı:
"Askeri kapasitelerini geliştirmek, ülkelerin kendi ulusal kararıdır. NATO için önemli olan farklı sistemlerin müşterek bir şekilde çalışabilmesidir."
Ancak NATO'dan daha alt düzeyde de olsa, Rusya ile Türkiye arasındaki anlaşmanın endişe yarattığına ilişkin açıklamalar da geldi.
Temmuz 2018'de NATO'nun Avrupa Müttefik Kuvvetler Hava Komutanı Tod Wolters, Türkiye'nin S-400 hava savunma sistemi edinmesinin, NATO'nun "bilindik düşmanlarının", radardan kaçabilen beşinci nesil F-35 savaş uçaklarının nasıl çalıştığını anlamasına neden olabileceğini söyledi.
S-400'ler, NATO sistemlerinin çoğunu "düşman" olarak tanımlıyor ve "düşman gördüğü yerde" harekete geçmeye programlı.
Pentagon, Türkiye raporunda ne diyor?
Pentagon, 26 Kasım'da "ABD'nin Türkiye Cumhuriyeti ile ilişkilerinin durumu" isimli bir rapor hazırladı.
Rapora göre Türkiye'nin bölgesel güvenlik tehditlerine rağmen uzun süren hava savunma sistemi arayışının sonuçsuz kalması, hayal kırıklığı yarattı. Ankara, Rusya'dan S-400 alımı konusunda karar kıldı. Bu da, Türkiye'nin Rusya'ya daha da bağımlı hale gelmesine yol açtı.
S-400'lere karşı ABD'nin alternatifi önerisi de raporda yer aldı:
"Yönetim, Türkiye'nin tüm savunma ihtiyaçlarını karşılayacak, güçlü, pratik, NATO'ya uyumlu bir hava ve füze savunma sistemi sağlamak için alternatif bir paket geliştirdi. Paketin bazı kısımları Kongre onayı gerektiriyor. Kongre'nin Türkiye'ye Yabancı Askeri Satış ve Doğrudan Ticari Satış'a destek vermesi, Türkiye'nin S-400 alımından vazgeçmesini teşvik edecek gerçek bir alternatif için zorunludur."
'Asıl kaygı, silah satışı üzerinde daha fazla ambargo uygulanması'
İsminin yazılmasını istemeyen bir diğer Türk güvenlik yetkilisi ise IFF (dost ve düşman tanımlama) programıyla bu sorunun aşılabileceğini düşünüyor. Ancak asıl kaygının, ABD'nin F-35'lerle ilgili aldığı kararı ileri götürüp, Pentagon raporunda belirtildiği gibi, "silah satışı üzerinde daha fazla ambargo uygulaması" olarak açıklıyor.
Suriye'de yürütülen operasyonlarda kullanılan silahların ve askeri malzemenin çoğunda ABD yapımı bir parça bulunduğunu dile getiren yetkili, hem bu operasyonların olumsuz etkilenmesinden hem de Türk ordusundaki işleyişe zarar vermesinden endişe duyulduğunu söylüyor.
Patriot ve S-400 trafiği
-Türkiye ve Rusya, 2017'de, Afrin operasyonu başlamadan önce S-400 anlaşmasının sonlandırılması konusunda uzlaştı.
-Ankara, S-400 anlaşmasını NATO'ya anlatabilmek için önce ABD ile Patriot görüşmelerine başladı
-Türkiye, Eylül 2017'de Patriot için ABD'den resmi talepte bulundu
-Washington'dan net bir cevap gelmeyince, 29 Aralık 2017'de S-400 satışı için Rusya ile imzalar atıldı.
-Ankara, "Kendimi korumak zorundaydım" diyerek S-400 anlaşmasını savundu
-Ocak 2018'de Afrin operasyonu başladı.