Ankara’da 15 Ağustos’ta gerçekleştirilen ve iki ülkenin dışişleri, savunma bakanları ile istihbarat yetkililerini bir araya getiren Yüksek Düzeyli Güvenlik Mekanizması toplantısı ile Türkiye-Irak arasında yakınlaşma pekişti. Mutabakat zaptıyla noktalanan anlaşmanın detaylarına ulaşıldı. Ortak yönetilecek Güvenlik ve Koordinasyon Merkezi Bağdat’ta, Eğitim ve Koordinasyon Merkezi ise Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) faaliyet gösterdiği Musul'a bağlı Başika’dan yürütülecek.
Savunma Bakanı Yaşar Güler ile Irak Savunma Bakanı Sabit Muhammed Said Rıza Al Abbasi’nin Ankara’da imzaladığı “Askeri, Güvenlik Koordinasyonu ve Terörle Mücadeleye İlişkin Mutabakat Zaptı”na ilişkin detaylar Kuzey Irak kaynaklı Kürt medyasında yayınlandı. Rudaw TV’de detaylarına yer verilen anlaşmaya göre, Türkiye ve Irak tarafında ortak bir şekilde yönetilecek olan Güvenlik Koordinasyon Merkezi, Bağdat’ta kurulacak. Merkez Ortak Harekat Komutanlığı’na bağlı faaliyet sürdürecek.
Ortak merkezin görevi, iki ülke arasındaki sınır bölgelerinde saha istihbaratı bilgi alışverişinin yanı sıra, "her iki tarafın operasyonel ve stratejik bilgileri yüksek komuta merkezlerine iletmek" olacak.
Mutabakat, iki ülkenin güvenliklerini ve ulusal çıkarlarını korumak için nasıl iş birliği yapılacağını detaylandıran 10 madde ve çeşitli ekleri kapsıyor. Ayrıca, karşılıklı "terör örgütü" olarak tanımlanan örgütler hakkında bilgi paylaşımı yoluyla askeri ve istihbarat koordinasyonunun nasıl geliştirileceğine de yer veriliyor.
Başika ortak merkez oluyor
Anlaşmaya göre, iki ülke arasındaki ortak eğitim ve koordinasyon merkezi Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) kullandığı Başika askeri üssünde yer alacak.
Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi İçişleri Bakanlığı, Türkiye ve Irak’tan genelkurmay başkanlarının başkanlık edeceği ortak komite mutabakat zaptının uygulanmasını denetleyecek.
Anlaşmanın 5. maddesinde “Her iki ülkenin genelkurmaylarının başkanlığında ortak bir komite oluşturulacak. Komitede, Irak Dışişleri Bakanlığı Danışmanı, Ulusal Güvenlik Danışmanı, İstihbarat Teşkilatı, Heşdi Şabi Kurulu ve Bölgesel Kürt Yönetimi İçişleri Bakanlığı'ndan oluşuyor” ifadesine yer veriliyor.
Türk tarafında İçişleri Bakan Yardımcılığı, Milli Güvenlik Kurulu, Milli İstihbarat Teşkilatı ve (Daha sonra belirlenecek üç kurum daha oluşturulacaktır.) Bu komitenin görevi mutabakat zaptını denetlemek olacaktır” ifadesi yer alıyor.
İmzalar dördüncü toplantıda atıldı
Mutabakat zaptının imzalanması, Irak ile Türkiye arasındaki üst düzey güvenlik heyetinin dördüncü toplantısında gerçekleşti. İlk toplantı 2019 yılında Ankara'da yapıldı. İkinci toplantı ise 19 Aralık 2023 tarihinde gerçekleşti ve PKK'nin "ortak tehdit" olarak tanımlanması nihai bildiride yer aldı. Üçüncü toplantı ise 14 Mart 2024’te Bağdat'ta düzenlendi ve bu toplantıda Irak yönetimi, PKK'yi Irak'ta yasaklı örgütler listesine aldı.
Mutabakat Metni
Mutabakat Metni ise şu şekilde:
Irak Cumhuriyeti Hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Askeri, Güvenlik Koordinasyonu ve Terörle Mücadeleye İlişkin Mutabakat Zaptı ise şöyle yer aldı:
Önsöz
Bu Mutabakat Zaptı'nda "Taraflar" olarak anılan Irak Cumhuriyeti Hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, egemenlik, güvenlik, siyasi ve toprak bütünlüğüne saygıya dayanan güçlü tarihi ortaklığı vurgulamaktadır. Her iki taraf da BM Güvenlik Konseyi kararları ve mevcut yasalar ışığında terör örgütleri hakkında bilgi paylaşarak güvenliklerini ve ulusal çıkarlarını korumayı, güvenlik, askeri ve istihbarat koordinasyonunu geliştirmeyi kabul etmiştir.
Tehdit ortadan kalkacak TSK Irak topraklarından çıkacak
Madde 1: Amaç
1-Her iki taraftaki güvenlik risklerini ele almak. Temel amaç, terör ve yasaklı örgütlerin her iki tarafın egemenlik, güvenlik ve istikrarına yönelik tehditlerini ortadan kaldırmaktır.
2-Birbirlerinin egemenliğine saygı gösterilmesi ve Türk askeri güçlerinin Irak topraklarındaki varlığının sona erdirilmesi.
Madde 2: Çerçeve
1-İki taraf, güvenlik, askeri ve istihbarat koordinasyonunun güçlendirilmesi konusunda anlaşmıştır. Koordinasyon aşağıdaki alanlarda yapılacaktır:
-Askeri eğitim ve kolluk kuvvetleri eğitimi.
-Tüm askeri sektörler için kapasite geliştirme.
-Terörle mücadele ve çeşitli terör tehditlerine karşı mücadele.
-Ortak sınır güvenliğinin sağlanması.
-Yasadışı göç ve sızma ile mücadele.
-Yabancı terörist savaşçılarla ilgili meseleler.
-Kaçakçılık ve organize suçlarla mücadele.
-İstihbarat paylaşımı.
-Ortak güvenlik koordinasyon merkezi kurulması.
-Savaş endüstrisi alanında koordinasyonun güçlendirilmesi.
-Uluslararası platformlarda terörle mücadele çabalarının yoğunlaştırılması.
-Yasaklı örgütlerle mücadele ve faaliyetlerini engelleme taahhüdü
-Tarafların hak ve yükümlülüklerine ilişkin olarak, bu Mutabakat Zaptı'nın hükümleri, taraf oldukları uluslararası sözleşmelerle çelişmeyecektir.
Madde 3: Uyumlaştırma Yöntem ve İlkeleri
Taraflar, yasaklı terör örgütleriyle mücadele ederek, bu örgütlerin bir ülkenin topraklarında diğerine karşı faaliyet göstermesini engellemeyi taahhüt etmektedir. Uygulama şu şekillerde yapılacaktır:
-Ortak sınır güvenliğinin sağlanması için istihbarat paylaşımı.
-Terör örgütlerinin her iki ülke topraklarında faaliyet göstermesinin engellenmesi.
-Terör örgütlerine silah, lojistik ve mali destek sağlanmasının önlenmesi.
-Teröristlerin tespit edilmesi, yargılanması ve iadesinin koordine edilmesi.
-Terörist ve yasaklı örgütlerin her iki ülke topraklarında ikamet etmesinin önlenmesi.
Madde 4: Ortak Güvenlik Koordinasyon Merkezi
İki taraf, Bağdat'ta bir Ortak Güvenlik Koordinasyon Merkezi kuracak. Bu merkez, Ortak Harekat Komutanlığı'na bağlı olacaktır ve Irak Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti tarafından ortaklaşa yönetilecektir.
Merkezin misyonu ve faaliyetleri şöyle olacak:
-Ortak sınırda saha istihbaratı bilgi alışverişinde bulunmak.
-Operasyonel ve stratejik bilgileri her iki tarafın yüksek komuta merkezlerine iletmek.
-Ortak sınırlardaki güvenlik durumlarını izlemek ve raporlamak.
Madde 5: Ortak Komite
-Her iki ülkenin genelkurmay başkanlığında bir Ortak Komite oluşturulacaktır. Komite üyeleri arasında Dışişleri Bakanlığı, Ulusal Güvenlik Danışmanı, İstihbarat Teşkilatı, Kürdistan Bölgesi, Haşdi Şabi ve Türkiye'nin ilgili kurumları yer alacaktır.
-Ortak Komite, her üç ayda bir toplanacaktır. Gerektiğinde olağanüstü toplantılar yapılabilecektir.
Madde 6: Gizlilik
-Bu Mutabakat Zaptı uyarınca paylaşılan tüm bilgi ve belgeler, güvenli bir şekilde korunacaktır.
-Gizli bilgi ve belgelerin üçüncü taraflara açıklanması yasaktır.
Madde 7: Uyuşmazlıkların Çözümü
Uyuşmazlıklar, ulusal veya uluslararası mahkemelere başvurmadan, ilgili taraflar arasında görüşülerek çözülecektir.
Madde 8: Değişiklik ve Gözden Geçirme
Gerektiğinde her iki taraf da özel yazılı taleple bu Mutabakat Zaptı hükümlerinde değişiklik önerebilir. Karşı tarafın rızasının alınmasından sonra değişiklik konusu ortak komitelerin olağan toplantısında tartışılabilir. Karşılıklı mutabakatla ve taslak anlaşma metninin imzalanmasından sonra, değişiklik Madde (9) uyarınca Mutabakat Zaptı'na eklenecektir.
-Bir yıl boyunca geçerli olacak
Madde 9: Yürürlük ve Sona Erme
Bu Mutabakat Zaptı, imzalandığı tarihte yürürlüğe girecek ve bir yıl boyunca geçerli olacaktır. Taraflardan biri anlaşmayı yenilemek istemezse, bunu diplomatik kanallardan bildirecektir.
-Bu Mutabakat Zaptı, ilgili tarafların birbirlerine, bu Mutabakat Zaptı hükümlerinin her iki ülkenin kanunlarına uygun olduğunu açıklayan imzalı bir taslağı sundukları tarihte yürürlüğe girecektir.
-Bu protokol bir yıl süreyle geçerlidir ve yenilenebilir. Taraflardan birinin mutabakatı yenilemek istememesi durumunda, bunu diplomatik kanallardan talep edecek ve başvurunun sunulmasından itibaren altı ay içinde uygulamaya başlanacaktır.
Madde 10: Metin ve İmza Tarihi
-Bu mutabakat zaptı Arapça, Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki orijinal nüsha halinde yazılmış olup, tüm metinler eşit derecede düzenlenmiştir. Yorumda farklılık olması durumunda İngilizce versiyon esas alınacaktır.
-Bu mutabakat zaptı, iki ülkenin Savunma Bakanları veya resmi olarak yetkili kişiler tarafından imzalanmıştır.
İletişim Başkanlığı'ndan açıklama
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı'na bağlı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi (DMM) Türkiye ile Irak arasında imzalanan güvenlik zaptının detaylarına ilişkin haberler üzerine açıklama yaptı.
Açıklamada, "Bazı basın yayın organlarında yer alan, 'Irak ve Türkiye arasında imzalanan Güvenlik Anlaşmasında Türk askeri güçlerinin Irak topraklarındaki varlığının sona erdirilmesi hedefleniyor' iddiası doğru değildir" denildi.
DMM'nin sosyal medya hesabından yapılan açıklamada şunlar ifade edildi:
"Bazı basın yayın organlarında yer alan, “Irak ve Türkiye arasında imzalanan Güvenlik Anlaşmasında Türk askeri güçlerinin Irak topraklarındaki varlığının sona erdirilmesi hedefleniyor” iddiası doğru değildir.
Türkiye Cumhuriyeti ile Irak Cumhuriyeti arasında imzalanan Askeri, Güvenlik Koordinasyonu ve Terörle Mücadeleye İlişkin Mutabakat Zaptı’nda iddia edildiği gibi bir hüküm bulunmamaktadır.
Bahse konu mutabakat zaptıyla iki ülke, Bağdat'ta Ortak Güvenlik Koordinasyon Merkezi ve Başika'da Ortak Eğitim ve İşbirliği Merkezi kuracaktır. Bu merkezler, terör örgütlerinin iki ülkenin egemenliğine, güvenliğine ve bölgesel güvenliğe oluşturduğu tehditlerin bertaraf edilmesine imkan sağlayacaktır.
Türkiye'nin terörle mücadelesi yurt içi ve sınır ötesinde kararlılıkla devam etmektedir.
Resmi kaynaklar dışında ortaya atılan iddialara itibar etmeyiniz."