Türkiye, Finlandiya ve İsveç'in NATO'ya üyelik müzakerelerinin başlamasını önledi; soru ve cevaplarla şimdi ne olacak?

Türkiye, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın geçen cumadan bu yana sinyalini verdiği şekilde bugün (18 Mayıs 2022 Çarşamba) resmen başvurularını sunan Finlandiya ve İsveç'in üyelik müzakere sürecinin başlamasını NATO daimi temsilcileri toplantısında önledi. Bu karar doğrultusunda gelecek günlerde ABD, Finlandiya, İsveç ve Türkiye arasında diplomasi trafiğinin yoğunlaşması bekleniyor.

Bugün ne oldu?

Finlandiya ve İsveç'in büyükelçileri bugün Brüksel'e giderek resmi başvuru dosyalarını NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg'e sundu.

Sürecin nasıl işlediği konusunda bilgisi olan bir eski üst düzey yetkili, T24'e yaptığı açıklamalarda NATO'nun üyelik için gerekli protokollerin hazırlanması sürecini başlatmak ve başvurular konusunda ilk değerlendirmeleri yapmak doğrultusunda NATO'nun büyükelçileri seviyesinde, yani daimi temsilciler seviyesinde bugün toplandığını belirtti. Türkiye, Ankara'nın açıklamaları doğrultusunda sürecin ilerlemesini engellemiş oldu.

Eğer sürecin ilerletilmesine izin verilseydi katılım protokolleri hazırlanmaya başlayacak, ilerleyen tarihte katılma protokolü taslakları üye ülkelerin dışişleri bakanlarına sunulacak, bundan sonra da Haziran sonunda Madrid'de yapılacak zirvede devlet başkanları seviyesinde değerlendirilecekti.

Stoltenberg, sürecin hızlı ilerlemesini istiyordu. Ancak üst düzey yetkiliye göre NATO üyeliği gibi uzun bir sürecin bu kadar hızlı ilerlemesi mümkün gözükmüyor; çünkü devlet başkanları tarafından bir zirve yapılması ve daha sonra ulusal yasama organları tarafından da davet için onay gerekiyordu.

Türkiye alınan kararla Finlandiya ve İsveç'e kapıyı kapatmış mı oldu?

Hayır, Türkiye bu hamleyle sadece iki kuzey ülkesinin müzakere sürecinin başlamasını önlemiş oldu. NATO daimi temsilcileri, müzakere sürecini başvuruların sunulmasıyla aynı günde başlatmak istiyordu; bu artık mümkün olmayacak.

Financial Times'a konuşan bir Türk yetkili, Ankara'nın frene bastığını ancak İsveç ve Finlandiya'nın katılmasına kapıyı kapatmadıklarını belirtti. 

''NATO üyesi olamazlar demiyoruz, sadece karşı karşıya olduğumuz tehdit konusunda fikir birliğinde olmalıyız'' diyen yetkili, ''Bir anlaşmaya varmak istiyoruz. Ne zaman anlaşmaya varırsak üyelik müzakereleri o kadar hızlı başlar" görüşünü dile getirdi

NATO, Türkiye'nin desteği olmadan süreci başlatabilir mi? 

Bir ülke NATO üyesi olmak için başvuru yapmaya karar verdiğinde askeri ittifakın resmi davette bulunması için 30 üye ülkenin oy birliği gerekiyor. Oy birliği sağlanır ve resmi davetiye gönderilirse NATO ve başvuruyu yapan ülke arasında üyelik müzakereleri başlıyor; aynı zamanda başvuru tüm ülkelerin ulusal parlamentolarında oylanıyor.

Şimdi ne olacak? 

Yapılan açıklamalara göre NATO üyeleri, Finlandiya ve İsveç'in katılması konusunda Türkiye dışında fikir birliği içinde. T24'e konuşan kaynak; bugünkü gelişmelerden sonra Ankara'yla müttefik ve kuzey ülkelerinin diplomatik temaslarının sıklaşabileceğini vurguladı. 

Ankara, sürecin ilerleyebilmesi için Finlandiya ve özellikle İsveç'in, Türkiye'nin terör örgütleriyle ilgili taleplerini yerine getirmesini istiyor.

T24'e konuşan emekli bir diplomat da, NATO'nun Ankara üzerinde baskı kurmak için Finlandiya ve İsveç'in üyelik müzakerelerini başlatmayı daha sık yapılacak toplantılarla gündeme getirebileceğini; başka ittifakların bu yöntemi izleyebildiğini; ancak Türkiye'nin şikayetinin açık olması nedeniyle NATO'nun bu yönteme başvurmayacağını düşündüğünü ifade etti. 

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve ABD'li mevkidaşı ile bu akşam görüşecek.

Erdoğan ve Çavuşoğlu ne demişti?

Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, partisinin bugünkü grup toplantısında Türkiye'nin bu ülkelerdeki 'terör örgütü varlığı' nedeniyle üyeliklerini desteklemeyeceklerini yineledi. Erdoğan konuşmasında, "İsveç'ten 30 teröristi istedik, 'Vermeyiz' dediler. Siz teröristleri vermeyeceksiniz, bizden NATO üyeliği isteyeceksiniz. Hem PKK'ya destek verip hem bizden destek istemek olmaz... Bir güvenlik teşkilatını güvenlikten yoksun hale getirmeye biz 'Evet' diyemeyiz."

Erdoğan, Finlandiya ve İsveç'in NATO'ya üyeliği konusunda daha önce, "Her iki ülkenin de terör örgütlerine karşı açık ve net bir tavrı söz konusu değil. Türkiye'ye yaptırım uygulayan ülkelerin, bir güvenlik örgütü olan NATO'ya girmesine 'evet' demeyiz" açıklamasını yapmıştı.  

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da pazar günü, "Özellikle bu iki ülkenin PKK/YPG terör örgütleri ve mensuplarıyla yaptığı görüşmeler ve özellikle de İsveç'in yaptığı silah yardımı dahil tüm rahatsız olduğumuz konuları, neden karşı olduğumuzu gayet açık şekilde sergiledik. Tabii yanımızda derlediğimiz fotoğraf ve diğer belgelerle bunu müttefiklere gayet güzel şekilde anlattık. Bu ülkelerden ve NATO üyesi olan ve yine halihazırda bu terör örgütleriyle görüşen ve destek veren ve Türkiye üzerinde özellikle ihracat, savunma sanayi ürünleri konusunda ihracat kısıtlaması yapan ülkelerin de bu tutumlarından vazgeçmeleri gerektiğini, bunun müttefiklik ruhuna aykırı olduğunu anlattık.” değerlendirmesini yaptı.

Finlandiya ve İsveç'in katılması niye gündemde? 

Finlandiya da İsveç de Soğuk Savaş'tan bu yana tarafsızlık politikası izliyorlardı. Moskova'nın Ukrayna'ya saldırısı bu durum değiştirdi; kuzey ülkeleri Rusya'yı daha büyük bir tehdit olarak görmeye başladı ve halkın ülkelerinin NATO'ya katılmasına yönelik destekte ciddi bir artış görüldü. Rusya kendi saldırganlığı sonucunda Avrupa savunma mimarisinde böyle büyük bir değişime sebep oldu. 

Rusya'nın komşusu Ukrayna'ya saldırırken gösterdiği ana gerekçelerden biri Kiev'in NATO'ya katılma talebiydi. Finlandiya, Rusya ile yaklaşık bin 300 kilometre sınır paylaşıyor. Yani Finlandiya NATO'ya girerse, ittifak Rusya sınırına gelmiş olacak

TIKLAYIN | Hasan Göğüş yazdı: Pazarlığın nesi ayıp?