Futbolda yabancı oyuncu sınırlamasında ‘6+2+2’ modeline geçileceği iddiası tartışmalara neden oldu. 2015-2016 sezonu itibariyle hayata geçirilen kurala göre kulüpler, 28 kişilik kadrolarında 14 yabancı oyuncu bulundurma hakkına sahipken, maç kadrolarında 12 yabancı futbolcu bulundurabiliyor. ‘6+2+2’ önermesi ise, kulüplerin sahaya 6 yabancı oyuncu sürerken, 2 yabancı oyuncuyu yedek kulübesinde, 2 yabancı oyuncuyu ise tribünde oturtması anlamına geliyor.
‘Sınırsız yabancı oyuncu hakkı’ olarak bilinen kural, geçtiğimiz 4 sezondur Spor Toto Süper Lig’de uygulanırken, bazı futbol otoriteleri tarafından 2018-2019 sezonunda ‘İstiklal Marşı’ tartışmalarına konu olmuş, A Milli Futbol Takımı’nın başarısızlığının gerekçelerinden biri olarak gösterilmişti. Bunun üzerine yeni bir düzenleme yapması beklenen Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) konuya ilişkin bir açıklama yapmazken, Sabah gazetesinin haberine göre federasyon tarafından 6+2+2 düzenlemesi gündeme getirilecek.
‘Sınırsız yabancı oyuncu hakkı’ kuralının geldiği günlerde dönemin TFF Başkanı Yıldırım Demirören, "Bu değişikliğin asıl amacı, yabancı oyuncu konusunda sınırı kaldırmak, yerli oyuncu konusunda da teşvik yapmaktır. Bu nedenle yeni uygulamaya, 'yabancı kuralı' değil, 'yerli kuralı' diyoruz" ifadelerini kullanmıştı.
Dönemin Kulüpler Birliği Başkanı Göksel Gümüşdağ ise, kararın alındığı toplantı sonrası yaptığı açıklamada "Serbestlik diyoruz ama sistem öyle güzel kurulmuş ki. Sayın Fatih Terim uzun süredir bu konu üzerinde çalışıyordu. Hem profesyonel olarak hem kulüp hem de milli takım hocası olarak bunun sıkıntılarını yaşamış biri" demişti.
Son günlerde ise kuralın geldiği zamanın aksine ‘İstiklal Marşı’ üzerinden bir tartışma başladı. Futbol yorumcuları ve bazı siyasiler, futbolcuların ‘İstiklal Marşı’ okuyamadığını, A Milli Futbol Takımı’nın da yabancı kuralından dolayı başarısız olduğunu söylediler.
Kulüplerin mali anlamda toparlanması ve Türk futboluna yeni genç oyuncular kazandırması için oluşturulan projenin işlemediği, yabancı oyuncu sınırı getirerek Türk futbolcuların daha fazla süre almasının sağlanması gerektiği birçok programda ve köşe yazılarında dile getirildi.
Peki yabancı oyuncu sınırlaması ülke futbolunda başarı getiriyor mu ?
Avrupa’nın en başarılı 5 büyük liginde (İngiltere Premier Lig, Almanya Bundesliga, İtalya Serie A, Fransa Ligue 1, İspanya La Liga) yabancı sınırlamasının ne durumda olduğunu inceledik:
Bosman Kuralları
Avrupa Adalet Divanı'nın aldığı bir karara göre UEFA, 1995'te Bosman Kuralları’nı uygulamaya soktu. Bu kararlara göre Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin ulusal liglerine transfer edilen oyuncunun AB vatandaşı olması koşuluyla yabancı oyuncu sınırlaması kaldırılmış, futbol oyuncularının anlaşma süreleri dolduğunda bonservis bedeli olmaksızın istedikleri kulübe geçmelerinin önü açılmıştı.
Kuralların uygulamaya konmasının ardından büyük ligler yabancı oyuncu sınırlamasına geri dönmek yerine, uygulamayı disiplin altına alabilecek bazı kriterleri de hayata geçirdiler. AB üyesi ülkelerin vatandaşları yabancı oyuncu olarak sayılmazken, en dikkat çekici uygulama AB dışından yapılan transferlerde milli takımda oynama kriteri getiren İngiltere’de oldu.
İngiltere Premier Lig
Brexit sürecinde bulunan İngiltere’de yabancı oyuncu sayısıyla ilgili bir sınır bulunmuyor. Maç kadrolarıyla ilgili de bir yabancı sınırlamasının bulunmadığı ülkede, oyuncular transfer edilirken milli takım düzeylerine göre değerlendiriliyor.
Bunun sebebi ise ülkedeki çalışma izni. İngiltere’de milli takımda yeterli sayıda maç oynamayan ya da oynadıkları milli takım FIFA sıralamasında düşük olan oyunculara çalışma izni çıkmıyor. Yaya Toure ve Angel Di Maria gibi futbolcular anlaşma sağlanmasına rağmen genç yaşta Premier Lig’de oynama şanslarını çalışma izni alamadıkları gerekçesiyle kaybetmiş, milli takımda forma giydikleri dönemde ise Premier Lig’e transfer olmuşlardı.
Almanya Bundesliga
Yabancı oyuncu kuralında en katı disipline sahip Avrupa ülkesi olan Almanya’da en az 12 Alman futbolcunun kadroda bulunması şartı var. En az 8 futbolcu ise altyapıdan yetiştirilmiş olmalı.
Altyapıdan oyuncu yetiştirme konusunda örnek alınan ülkelerden biri olan Almanya’da, altyapıdan yetiştirilen oyuncunun hangi ülkenin pasaportuna sahip olduğu ise kural için önem taşımıyor.
Alman kulüpleri, kadrolarında bulunan futbolcuların tamamını yerli-yabancı statüsü önemsemeden maç kadrosuna alabilme hakkına sahip.
İtalya Serie A
AB ülkelerinin oyuncularının yerli statüsünde forma giyebildiği İtalya’da, son beş sezondur AB vatandaşı olmayan oyunculardan bir sezonda sadece 2 futbolcu transfer edilebiliyor.
İtalyan kulüpleri, Avrupa’da son dönemde alınan başarısız sonuçların ardından federasyona, 2’den daha fazla oyuncu almaları konusunda taleplerini sık sık dile getiriyor.
Kulüpler, kadrolarında AB dışından 5 oyuncu bulundurabiliyorken, bu oyuncuların tamamını maç kadrosunda serbestçe kullanma imkanına sahip.
İspanya La Liga
İspanya’da da AB vatandaşı olan oyuncular yerli statüsünde sayılırken, kulüplerin kadrosunda AB dışından sadece 3 futbolcu bulundurulabiliyor. Ayrıca yabancı statüsünde sayılan futbolcular, La Liga’da 5 yıl oynadıktan sonra İspanyol vatandaşı olabiliyor.
Geçtiğimiz yıllarda İspanya La Liga’da forma giyen Arda Turan, İspanya ile Türkiye’nin içinde bulunduğu Ekonomik İşbirliği Anlaşması sayesinde 'yerli' futbolcu statüsünde sayılıyordu.
Son 5 sezonda UEFA Şampiyonlar Ligi’ni kazanan kulüplerin tamamı İspanya La Liga’da mücadele ediyor. (4 kez Real Madrid, 1 kez Barcelona)
Fransa Ligue 1
Yabancı oyuncu statüsünün en esnek ülke olduğu Fransa’da, AB vatandaşları yerli oyuncu olarak kadroda bulunabiliyor. AB dışından ise en fazla 4 yabancı oyuncu kadroda bulundurulabilirken, Fransa’da ek bir durum daha var.
Eski Fransız sömürgelerinden gelen oyuncular ve Fransa ile ekonomik işbirliği anlaşmasına imza atan ülkelerin vatandaşları (Mısır ve Libya hariç tüm Afrika ülkeleri; Yeni Zelanda dışındaki Okyanusya ülkeleri; Karadağ, Bosna Hersek, Sırbistan ve Hırvatistan hariç tüm Avrupa ülkeleri; Özbekistan ve Kırgızistan uyruklu futbolcular) yerli oyuncu statüsünde sayılıyor.
Maç kadrosunda en fazla 4 yabancı bulundurabilen Ligue 1 takımları, bu oyuncuların tamamını ilk 11’e oynatabiliyor.
2018 Dünya Kupası’nı kazanan Fransa’nın final maçındaki ilk 11’inden yalnızca bir oyuncu (Kylian Mbappe) Fransa Ligue 1’de top koşturuyor.
Avrupa’ya Türk oyuncu transferinde değişim
Yabancı sınırlamasının olduğu son 10 sezon içerisinde toplamda 10 Türk futbolcu Avrupa'ya transfer olurken, bu oyuncuların transferlerinden kulüpler 49,8 milyon Euro’luk gelir elde etmişti. Bu gelirin içerisinde en büyük pay 2011-2012 sezonunda 13 milyon Euro’ya Atletico Madrid'e transfer olan Arda Turan'a aitti.
Yabancı sınırının kaldırıldığı 2015-16 sezonundan itibaren Türk futbolcuların performansındaki artış dikkat çekmiş, Türk futbol tarihinin en yüksek bonservis bedelli transferi olan Cenk Tosun, 22.5 milyon Euro karşılığında Premier Lig ekibi Everton'a transfer olmuştu. Altınordu altyapısından yetişen ve Başakşehir'de sergilediği performansla 13 milyon Euro karşılığında Serie A ekibi Roma'ya transfer olan Cengiz Ünder ile birlikte bu sezonun devre arasında sergilediği performansla 11 milyon Euro’ya Bundesliga ekibi Stuttgart'a transfer olan Ozan Kabak da bu süreçteki diğer önemli transferler oldu.
Yabancı sınırının kaldırıldığı son 4 sezonda Türkiye'den Avrupa'ya 13 Türk futbolcu transfer olurken, kulüplerin kasasına toplamda 84 milyon Euro para girdi.