TÜİK: Türkiye nüfusunun yüzde 49,98'ini kadınlar oluşturuyor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), "8 Mart Dünya Kadınlar Günü" nedeniyle, gerçekleştirilen sayım ve araştırmalar ile idari kayıtlardan derlenerek hazırlanan "İstatistiklerle Kadın, 2024" bültenini yayımladı. Türkiye nüfusunun yüzde 49,98'ini kadınlar oluştururken, 25 yaş ve üzeri kadın nüfusun ortalama eğitim süresi 8,6 yıl, yükseköğretim mezunu kadınların oranı yüzde 7,1 oldu.

TÜİK'in yayımladığı, "İstatistiklerle Kadın, 2024" bültenine göre; 31 Aralık 2024 itibarıyla kadın nüfus 42 milyon 811 bin 834 kişi, erkek nüfus 42 milyon 853 bin 110 kişi oldu. Diğer bir ifadeyle, toplam nüfusun yüzde 49,98'ini kadınlar, yüzde 50,02'sini ise erkekler oluşturdu. Kadınlar ile erkekler arasındaki bu oransal denge, kadınların daha uzun yaşaması nedeniyle, 60 ve daha yukarı yaş grubundan itibaren kadınların lehine değişti. Kadın nüfusun oranı, 60-74 yaş grubunda yüzde 52 iken 90 ve üzeri yaş grubunda yüzde 69,1 oldu.

Kadınların erkeklerden 5,3 yıl daha uzun yaşadığı görüldü 

Doğuşta beklenen yaşam süresi 2021-2023 döneminde Türkiye geneli için 77,3 yılken kadınlarda 80 yıl, erkeklerde 74,7 yıl oldu. Genel olarak kadınların erkeklerden daha uzun yaşadığı ve doğuşta beklenen yaşam süresi farkının 5,3 yıl olduğu görüldü.

Belirli bir yaştaki kişinin günlük hayattaki faaliyetlerini sınırlandıracak sağlık sorunu olmadan yaşaması beklenen yıl sayısını ifade eden sağlıklı yaşam süresi, 2021-2023 döneminde sıfır yaşında bulunan bir kişi için Türkiye genelinde 57,6 yılken; kadınlarda 56,3 yıl, erkeklerde 59 yıl oldu.

Buna göre, erkeklerin doğuşta sağlıklı yaşam süresinin kadınlardan 2,7 yıl daha uzun olduğu görüldü.

Ortalama eğitim süresi kadınlarda 8,6 yıl 

25 yaş ve üzeri nüfusun ortalama eğitim süresinin yıllara göre arttığı görüldü. Türkiye geneli için 25 yaş ve üzeri nüfusun ortalama eğitim süresi 2011'de 7,3 yıl, kadınlarda 6,4 yıl, erkeklerde 8,3 yılken; 2023 yılında Türkiye genelinde 9,3 yıl, kadınlarda 8,6 yıl, erkeklerde 10,1 yıl oldu.

En az bir eğitim düzeyini tamamlayan 25 ve daha yukarı yaştaki nüfusun toplam nüfus içindeki oranının 2008-2023 yılları arasında arttığı görüldü. En az bir eğitim düzeyini tamamlayan 25 ve daha yukarı yaştaki bireylerin toplam nüfus içindeki oranı, 2008 yılında yüzde 75,1 iken 2023'te yüzde 92,2 oldu.

Bu oran cinsiyete göre incelendiğinde, 2008 yılında en az bir eğitim düzeyini tamamlayan 25 ve daha yukarı yaştaki kadınların oranı yüzde 67,5, erkeklerin oranı yüzde 82,8 iken, bu oran 2023 yılında kadınlarda yüzde 87,8, erkeklerde ise yüzde 96,8 oldu.

Yüksekokul ve fakülte, yüksek lisans ve doktora mezunu olan 25 ve daha yukarı yaştaki nüfusun toplam nüfus içindeki oranı, 2008 yılında yüzde 9,1 iken 2023 yılında yüzde 24,4 oldu.

Bu oran cinsiyete göre incelendiğinde, 2008 yılında yükseköğretim mezunu olan 25 ve daha yukarı yaştaki kadınların oranı yüzde 7,1, erkeklerin oranı yüzde 11,2 iken bu oran 2023 yılında kadınlarda yüzde 22,7, erkeklerde ise yüzde 26,2 oldu.

Ebeveynin tamamladığı eğitim düzeyine göre ferdin tamamladığı eğitim düzeyi oranına bakıldığında, ebeveynin eğitim seviyesi yükseldikçe bireyin eğitim düzeyinin yükseldiği görüldü.

2023 yılında annesi yükseköğretim mezunu olanların yüzde 84,6'sının yükseköğretim mezunu olduğu görüldü. 2023 yılında 15 ve daha yukarı yaştaki nüfusun iş gücüne katılma oranının yüzde 53,3 olduğu görüldü. Bu oran kadınlarda yüzde 35,8, erkeklerde ise yüzde 71,2 oldu.

Kadınların eğitim seviyesi yükseldikçe iş gücüne daha fazla katıldıkları görüldü. Okuryazar olmayan kadınların iş gücüne katılma oranı yüzde 13,8, lise altı eğitimli kadınların iş gücüne katılma oranı yüzde 26,8, lise mezunu kadınların iş gücüne katılma oranı yüzde 37,4, mesleki veya teknik lise mezunu kadınların iş gücüne katılma oranı yüzde 45 iken, yükseköğretim mezunu kadınların iş gücüne katılma oranı yüzde 68,9 oldu.

Kadınların istihdam oranı erkeklerin yarısından daha az 

2023 yılında 15 ve daha yukarı yaştaki nüfusun istihdam oranının yüzde 48,3 olduğu görüldü. Bu oran kadınlarda yüzde 31,3, erkeklerde ise yüzde 65,7 oldu.

En yüksek istihdam oranı yüzde 54,5 ile TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) bölgesinde, en düşük istihdam oranı ise yüzde 37,5 ile TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) bölgesinde gerçekleşti.

En yüksek kadın istihdam oranı, yüzde 38,9 ile TR61 (Antalya, Isparta, Burdur) bölgesinde, en düşük kadın istihdam oranı ise yüzde 19,8 ile TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) bölgesinde gerçekleşti.

En yüksek erkek istihdam oranı, yüzde 71,8 ile TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) bölgesinde, en düşük erkek istihdam oranı ise yüzde 56,7 ile TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesinde gerçekleşti.

Kadınların yarı zamanlı çalışma oranı yüzde 16,1 

Yarı zamanlı çalışanların istihdam içindeki oranının, 2023 yılında yüzde 10,2 olduğu görüldü. Bu oran kadınlarda yüzde 16,1, erkeklerde ise yüzde 7,3 oldu.

Hanesinde 3 yaşın altında çocuğu olan 25-49 yaş grubundaki bireylerin istihdam oranı, 2014 yılında yüzde 59,8 iken 2023 yılında yüzde 60,1 oldu. Bu oran cinsiyete göre incelendiğinde, 2023'te hanesinde 3 yaşın altında çocuğu olan 25-49 yaş grubundaki kadınların istihdam oranının yüzde 27,1, erkeklerin istihdam oranının ise yüzde 90,1 olduğu görüldü.

Cinsiyetler arası ücret veya kazanç farkı, erkek ve kadın arasındaki ücret veya kazanç farkının erkek ücret veya kazancına yüzdesel oranı olarak tanımlanıyor.

Yıllık ortalama brüt ücret-maaş ile hesaplanan gösterge için en yüksek fark yüzde 17,4 ile yükseköğretim mezunlarında, en düşük fark yüzde 13,2 ile yine ilkokul ve altı mezunlarda gerçekleşti.

Yıllık ortalama brüt kazançla hesaplanan gösterge için ise en yüksek fark yüzde 20 ile lise mezunlarında, en düşük fark ise yüzde 14,9 ile ilkokul ve altı mezunlarda gerçekleşti.

Kadın büyükelçi oranı yüzde 26,9 oldu 

Kadın büyükelçi oranı 2011'de yüzde 11,9 iken 2024 yılında yüzde 26,9 oldu. Erkek büyükelçi oranı ise 2011 yılında yüzde 88,1 iken 2024'te yüzde 73,1 oldu.

2024 yıl sonu itibarıyla 593 milletvekili içerisinde kadın milletvekili sayısının 118, erkek milletvekili sayısının ise 475 olduğu görüldü. Meclisteki kadın milletvekili oranı 2007 yılında yüzde 9,1 iken, 2024 yılında yüzde 19,9 oldu.

Yükseköğretimde görevli profesörler içerisindeki kadın profesör oranı 2010-2011 öğretim yılında yüzde 27,6 iken 2023-2024 öğretim yılında yüzde 34,6 oldu.

Yükseköğretimde görevli doçentler içerisindeki kadın doçent oranı ise 2010-2011 öğretim yılında yüzde 32,2 iken 2023-2024 öğretim yılında yüzde 42,1 oldu.

Üst ve orta düzey yönetici pozisyonundaki kadın oranı 2012 yılında yüzde 14,4 iken 2023 yılında yüzde 20,6 oldu.

Borsa İstanbul'da işlem gören en büyük 50 şirketin (BİST 50) yönetim kurulu üyelerine bakıldığında, 2016 yılında yüzde 12,2 olan kadın üye oranı 2024 yılında yüzde 19,4 oldu.

Ortalama ilk evlenme yaşı kadınlarda 25,8 oldu 

Resmi olarak ilk evliliğini 2024 yılında yapmış olan kadınların ortalama ilk evlenme yaşı 25,8 iken erkeklerin ortalama ilk evlenme yaşı 28,3 oldu.

Ortalama ilk evlenme yaşının en yüksek olduğu il, kadınlarda 29,1 yaş, erkeklerde 31,9 yaş ile Tunceli oldu.

Ortalama ilk evlenme yaşının en düşük olduğu il ise kadınlarda 23,3 yaş ile Ağrı, erkeklerde 26,5 yaş ile Şanlıurfa oldu.

Kadınların yüzde 16,7'sinin eğitim seviyesi eşlerinden daha yüksek 

Resmi evliliklerde eşler arasındaki eğitim farkı incelendiğinde, 2023 yılında kadınların yüzde 38,7'sinin kendilerinden daha yüksek eğitimli erkeklerle evli olduğu görüldü.

Eşlerinden daha yüksek eğitimli olan kadınların oranının yüzde 16,7, eğitim seviyeleri aynı olan eşlerin oranının ise yüzde 43,2 olduğu görüldü.

2024 yılında kesinleşen boşanma davaları sonucu çocukların velayetinin çoğunlukla anneye verildiği görüldü.

Annenin velayetine verilen çocuk oranı yüzde 74,4 iken babanın velayetine verilen çocuk oranı ise yüzde 25,6 oldu.

İnternet kullanan kadınların oranı yüzde 85,4 

2024 yılında 16-74 yaş grubundaki bireylerin internet kullanım oranı yüzde 88,8 oldu. Bu oran kadınlarda yüzde 85,4 iken erkeklerde yüzde 92,2 oldu.

Yaş gruplarına göre yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olanların oranına bakıldığında, 2024'te toplam nüfusun yüzde 29,3'ünün risk altında olduğu, bu oranın kadınlarda yüzde 31,5 iken erkeklerde yüzde 27,1 olduğu görüldü.

Aynı oranlara 18-64 yaş grubu için bakıldığında, yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında bulunan kadınların oranı yüzde 29,5, erkeklerin oranı yüzde 23,1 olarak görüldü.

Kadınların yüzde 35,9'u gece yalnız yürürken güvensiz hissetti

2024 yılında, yaşadıkları çevrede gece yalnız yürürken kendilerini güvensiz hissedenlerin oranı yüzde 25,7 iken, bu oran kadınlarda yüzde 35,9, erkeklerde yüzde 15,2 oldu.

Kadınların yüzde 47,8'i, erkeklerin ise yüzde 69,7'si yaşadıkları çevrede gece yalnız yürürken kendilerini güvende hissetti.

Evde yalnız olduklarında kendilerini güvensiz hissedenlerin oranı 2024 yılında yüzde 5,8 iken, bu oran kadınlarda yüzde 8,4, erkeklerde yüzde 3,1 oldu.

Kadınların yüzde 78,9'u, erkeklerin ise yüzde 88,5'i evde yalnız olduklarında kendilerini güvende hissetti. (DHA)