Bulgaristan'dan 1989-1995 döneminde zorunlu göçle gelen, parasını yatırıp, devletten konut almak için ortalama 17 yıldır bekleyen 17 bin ailenin sorunu çözülüyor.
Toplu Konut İdaresi, sorunun çözümü için çıkarılan kanun çerçevesinde, isteyene parasını TÜFE ile nemalandırılmış şekilde iade edecek, isteyene yaptığı konutlardan satacak.
Göçmen vatandaşlara yapılacak ödemenin 40 milyon lirayı bulması beklenirken, bu para ile TOKİ'den konut almak isteyen hak sahibi göçmenlerin, 31 Mart'a kadar ön talepte bulunması gerekiyor.
Konut Edindirme Yardımı (KEY) hesapları gibi kangren haline gelen "göçmenlere yönelik konut edindirme uygulaması"da çözüm aşamasına geldi. TOKİ'nin girişimleri sonucunda İskan Kanunu'nda yapılan değişikliğe istinaden, konut almak için 1989-1995 döneminde devlete parasını veren ve bugüne kadar konut sahibi yapılamayan 17 bin göçmen aile, bir yıl içinde ya nemalanmış şekilde parasını alacak ya da TOKİ'den konut sahibi olacak.
Bulgaristan hükümeti, Başkanı Todor Jivkov döneminde, Müslüman Türkleri zorunlu pasaport vererek sınır dışı etmeye başladı. Göçmenler kitleler halinde trenlerle Türk sınırına bırakılıyordu. Böylece Türkiye, 2. Dünya Savaşı'ndan sonra Avrupa'da görülen en yoğun ve zorunlu göç akımını yaklaşık üç aylık bir süre içinde kabul etmek durumunda kaldı. Bu dönemde yaklaşık 65 bin aileye mensup 230 bin bin kişi göçmen olarak Türkiye'ye geldi. Bu tarihten itibaren 1995 yılına kadar da aralıklı olarak yaklaşık 27 bin ailede 74 bin kişi daha göç etti. Buna göre, bu dönemde 92 bin ailede 300 bin civarında göçmenin Türkiye'ye girdiği tahmin ediliyor. Gelen göçmenlerin büyük bir bölümü daha önce Türkiye'ye göç eden akraba veya komşularının yoğun olduğu bölgelere kendi imkanları ile yerleşirken, bir bölümü de devlet tarafından 14 il merkezi ile 23 ilçe ve beldede göçmen ailelerin parasal katkısı ve borçlandırılması esasına dayalı bir yöntemle yapılan konutlara yerleştiler.
TOKİ'den verilen bilgiye göre, Bulgaristan;dan 1989 yılı ve sonrasında zorunlu göçe tabi tutulan soydaşların iskanı amacıyla, devlet bir uygulama başlattı. Göçmen vatandaşlardan, dönemin parası ile 2,5 milyon liradan 14 milyon liraya kadar peşinat alınarak, devlet eliyle iskan konutları yaptırıldı ve bu vatandaşlara 10 yıla varan taksitlerle satıldı. Bu kapsamda inşa edilen göçmen konutlarına 44 bin 452 göçmen başvururken, bunlardan 23 bin 495'ine konut, 3 bin 975'ine de arsa verildi. Ancak, geri kalan yaklaşık 17 bin göçmen vatandaş, parasını yatırdığı hale konut sahibi olamazken, toplanan paraların iadesi de sorun oldu.
Para vadesiz mevduatta
Edinilen bilgiye göre, devlete para verdiği halde konut sahibi olamayan göçmen vatandaşların paralarının iadesi için 2006 yılında İskan Kanunu'nda değişiklik yapılarak, paraların yatırıldığı dönemden ödendiği tarihe kadar "yasal faiz" uygulanarak değerlendirilmesi ve tutarın 1 yıl içinde vatandaşa ödenmesi öngörüldü. Ayrıca, uygulama konusunda da TOKİ yetkilendirildi.
TOKİ'nin yaptığı hesaplamada, yasal faizin çok düşük olması nedeniyle, para yatıran vatandaşların iade halinde oldukça büyük mali kayba uğrayacağı ve alacakları paranın konut edinmek için oldukça anlamsız kalacağı belirlendi. Söz gelimi, 1991'de dönemin parası ile konut edinmek için 2,5 milyon lira yatıran bir göçmen, söz konusu kanun uyarınca yasal faiz uygulanınca ancak 17 milyon lira alabilecekti. Yasadaki bazı hükümlerin Anayasa'ya aykırılığının belirlenmesi ve göçmen vatandaşların da zarara uğratılmaması için, TOKİ, sorunun çözümü amacıyla geçen yıl İskan Kanunu'nda yeni bir değişiklik yapılmasını sağladı.
Geçen yıl Aralık ayında çıkarılan İskan Kanunu'nda değişiklik yapan kanun uyarınca, Bulgaristan'dan zorunlu göçe tabi tutulup, Türkiye'ye gelerek yerleşmek isteyen Türk soylu kişilere yaptırılan konutlardan almak üzere müracaat ederek para yatıranlardan konut sahibi olamayanlara, bir yıl içerisinde başvurmaları halinde yatırmış oldukları bedel, yatırıldığı tarihten ödeneceği tarihe kadar Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) esas alınmak suretiyle hesaplanarak TOKİ tarafından göçmen konutları hesabından ödenecek. Bu durumda olan göçmenlere ayrıca, TOKİ'nin başvuru şartlarını taşımaları kaydıyla, herhangi bir kura şartına tabi olmaksızın, geri ödenecek parayı peşinat veya anapara ödemesine mahsup etmek suretiyle alt gelir grubu ile yoksullara yönelik yapılan sosyal konut projelerinden konut alma imkanı da getirildi. Süresi içerisinde başvurmayan göçmenlerin yatırmış oldukları bedel, göçmen konutları hesabına gelir kaydedilecek. Ödemeler uyarınca göçmen konutları hesabından karşılanamayan tutar için Maliye Bakanlığınca ödenek aktarılacak.
Yapılan belirlemede, konut sahibi olmak için göçmen vatandaşların ödemiş oldukları paraların, geçmişte Ziraat Bankası ve Vakıfbank hesaplarında çok uzun süre vadesiz hesaplarda tutularak nemalanmasının önlendiği ve bu tutarların enflasyon karşısında eridiği ortaya çıktı. Ayrıca söz konusu taşınmazlara ilişkin göçmen vatandaşlar tarafından açılmış olan davalarda mahkemece davacı lehine hükmedilmiş olan tutarlar ile sair yargılama giderleri ve noter masrafları da bu hesaptan karşılandığı için hesaptaki tutar, bu yıl yapılacak ödemeleri karşılayamaz hale geldi. Üstelik, göçmenler için yapılan konutların finansmanı tamamen yurt dışından sağlanan krediler ile sağlanırken, kredilerin geri dönüşü Hazine'ye oldu ve göçmen konutları hesabı, yeni kaynak girişi olmadığı için daha da yetersiz kaldı.
Aynı sorun KEY hesaplarının tasfiyesinde de yaşanmış ve bu paranın kamu bankalarında çok düşük faizlerle tutulması ve bazı kamu kurumlarına da düşük faizlerle kredi olarak kullandırılması nedeniyle, KEY hesaplarının geri ödenmesinde, hesaptaki para hakedişleri karşılayamamış ve aradaki farkı Hazine karşılamak durumunda kalmıştı.
Yapılan belirlemeye göre, 17 bin göçmen vatandaşa ödeme yapılması için yaklaşık 40 milyon lira gerektiği hesaplanırken, göçmen konutları hesabında ancak 13 milyon TL bulunuyor. Vatandaşlara ödenecek paranın 27 milyon lirası Hazine tarafından karşılanacak.
577 kişilik ilk liste yayımlandı
TOKİ, söz konusu kanun uyarınca göçmen vatandaşlara ödeme yapılmasına ilişkin çalışmaları tamamlayarak, ödeme taleplerine ilişkin dilekçeleri almaya başladı. Bu durumdaki vatandaşlar, gerekli belgeler ve bir dilekçe ile TOKİ'ye başvuracak. TOKİ, yapacağı incelemeden sonra para iadesi alabilecek vatandaşları ve alacakları tutarı internet sitesinde ilan edecek.
Para iade talebine ilişkin 577 kişiyi kapsayan birinci ödeme listesi yayımlandı. Listede ismi olan soydaşların nüfus cüzdanları ve adreslerini gösteren adına kayıtlı fatura yada ikametgah ilmuhaberi ile birlikte adreslerine en yakın Vakıflar Bankası şubesine başvurmaları halinde ödeme yapılacak.
Bu durumdaki vatandaşlar, isterlerse ve şartları taşıyorlarsa, alacakları parayı, TOKİ'nin alt gelir ve yoksul grubuna yönelik konutları satın almak için peşinat olarak mahsup ettirebilecek. Konut almak isteyen vatandaşların da 31 Mart'a kadar başvurması gerekiyor. Bu vatandaşlar, konut alımında kuraya tabi olmayacak. TOKİ'nin göstereceği konutu beğenmeyen vatandaşa, isterse yine parası iade edilecek.
TOKİ'nin hesaplamalarına göre, 1991 yılı Haziran ayında 2,5 milyon lira yatıran bir göçmen, TÜFE ile değerlendirildiğinde, 2008 yılı Aralık ayı itibariyle 2 bin 132,22 lira para alabilecek. Yine 1992 yılı temmuz ayında 5 milyon lira yatıran bir göçmen de geçen yıl sonu itibariyle 2 bin 545,9 lira alabilecekti. 1991 yılı Haziran ayında 14 milyon lira yatıran bir göçmenin alacağı para ise 11 bin 975 lira olarak hesaplandı. Bu rakamlar, paranın yatırıldığı tarih ve ödeneceği tarihe göre TÜFE'ye istinaden değişecek.
İade ödemeleri Vakıfbank aracılığı ile yapılacak. Para iadesi alacak göçmenlerin, 5 Aralık 2009'a kadar TOKİ'ye başvurması gerekiyor.
Böylece, KEY hesapları gibi sorun olan göçmen konutları hesabı da tasfiye sürecine girmiş olacak.