316 AKP milletvekilinin imzasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığı'na sunulan ve partili cumhurbaşkanlığı sistemini öngören anayasa değişikliği teklifi dün yapılan oylamanın ardından bugün madde madde görüşülmeye başlandı. Madde görüşmelerinin ilk gününde teklifin ilk iki maddesi kabul edildi, ardından birleşime ara verildi.
Yargı bağımsızlığı için yapılmak istenen düzenlemeyi içeren 1. maddenin oylamasına 484 milletvekili katıldı. 347 milletvekili kabul oyu kullanırken, 132 milletvekili ret oyu kullandı. 2 milletvekili çekimser kalırken 1 oy geçersiz sayıldı.
Teklifin birinci maddesi şöyle:
7/11/1982 tarihli ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 9 uncu maddesine “bağımsız” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve tarafsız” ibaresi eklenmiştir.
2. madde 343 oyla kabul edildi
1. maddenin kabul edilmesinin ardından milletvekili sayısının 600'e çıkarılmasını öngören 2. maddenin görüşülmesine geçildi. Anayasa değişiklik teklifinin 2’nci maddesinin görüşmelerine açık oylarla ilgili muhalefet şerhi, usül tartışması ve tutuklu vekiller gündem oldu. HDP Ankara Milletvekili Sırrı Süreyya Önder, tutuklu 11 HDP’li milletvekilini hatırlatarak vekillerin yasama sürecinden mahrum bırakılmasını eleştirdi.
2. madde 480 milletvekilinin oy kullandığı oylamada 343 oy ile kabul edildi. 133 milletvekili ret oyu verdi. 1 çekimser, 2 boş, 1 geçersiz oy çıktı.
Teklifin ikinci maddesi şöyle:
2709 sayılı Kanunun 75 inci maddesinde yer alan “beşyüzelli” ibaresi “altıyüz” şeklinde değiştirilmiştir.
Cep telefonuyla çekim gerginliği
TBMM Katip Üyesi ve CHP Ankara Milletvekili Ali Haydar Hakverdi'nin kabinlerin yanında cep telefonuyla oy verme işlemini görüntülemesine AK Parti milletvekilleri tepki gösterdi.
Bazı AK Parti ve CHP milletvekilleri arasında kısa süreli gerginlik yaşanırken, Meclis Başkanvekili Ahmet Aydın da Hakverdi'yi, yaptığının bir divan üyesinin gizliliği ihlal etmesi anlamına geldiğini belirterek, uyardı.
CHP milletvekillerinin oy verme işlemini cep telefonları ile görüntülemeleri tartışmalara yol açtı. CHP Grup Başkanvekilleri gerginliği önlemek için partilerinin milletvekillerine çekim yapmamaları konusunda uyarıda bulundu.
Başbakan Binali Yıldırım, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ve MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, oylarını kullanırken, beraberlerindeki milletvekilleriyle fotoğraf çektirdi.
Başbakan Yıldırım, oy tasnifi sırasında AK Parti sıralarında oturarak, partisinin milletvekilleriyle sohbet etti.
İşte Genel Kurul'a sunulan 18 maddelik anayasa değişikliği teklifinin tam metni
"Vatandaşın hukuka güveni artacak"
Değişikliğin ilk maddesi olan Anayasa’nın 9. maddesine ‘Bağımsız’ ibaresinden sonra ‘ve tarafsız’ ibaresinin eklenmesi üzerine ilk sözü Anayasa Komisyonu Başkanı Reşat Petek aldı.
Petek, “Bağımsızlık ya da tarafsızlığın maksadı adaletin tecelli etmesidir. Hukuk devletinin güvencesi olarak yargının gerçekten tarafsız ve bağımsız hareket ettiğinde vatandaşın hukuka güveni artacak” diyerek düzenlemeyi savundu.
Petek’in ardından HDP adına söz alan İstanbul Milletvekili Celal Doğan, “İnşallah sayın Binali Yıldırım son başbakan olmaz” diyerek, konuşmasına başladı.
Doğan, şöyle konuştu:
“Yıllardır Türkiye’de güvenlikçi politikaların bizi getirdiği noktayı görüyoruz. Dün PKK ile mücadele ediliyordu, bugün IŞİD diye bir bela çıktı karşımıza. Yetmedi 15 Temmuz’dan sonra yılan besler gibi beslediğimiz FETÖ bu ülkenin başına bela oldu. FETÖ’nün boyutlarını görebildiğim kadarıyla buzdağının ancak bir kısmını görebiliyoruz. Bu nedenle de burada siyasi partilere düşen görev bu şiddetin önlenmesi konusunda tavır almak ve karşısında durmaktır.”
Hükümetin CHP’ye dönük baskı politikalarına ilişkin de konuşan Doğan, CHP sıralarına dönerek, “Bu daha elifi; daha bası var. Karşılaştığınız baskılar daha işin başı, daha işin başındasınız” dedi.
Anayasa değişikliği teklifinin geneli ve başkanlık sistemine ilişkin konuşan Doğan, “Buradaki mesele rejim değişikliği meselesi olmayabilir, ama bütün yetkilerin merkeze taşındığı Türkiye’de demokrasiden koparsanız. Başkanlık sistemi bir anda gündeme getirildi. Merak ettim; Türkiye’de fiili durumu anayasal çerçeveye almanın nedeni acaba bir tehlikeyi bertaraf etme arayışı mıdır? Gelecek tehlikeyi bertaraf edecek demokrasidir” dedi.
MHP adına konuşan Milletvekili Mustafa Kalaycı ise “Türk milletinin içinde olmadığı hiçbir hedefi kabul etmeyiz. MHP doğruyu nerede görürse orada olur” dedi.
"Yargı yetkisi tek kişiye teslim edilecek!"
CHP adına konuşan Grup Başkanvekili Bülent Tezcan ise maddeye ilişkin yargının anayasaya yazmakla bağımsız olamayacağını söyledi ve “Teklife baktığımızda bundan sonraki düzende yargı yetkisini tek kişiye teslim etmiş bir düzenleme ile karşı karşıyayız” dedi.
Tezcan, konuşmasına şöyle devam etti:
“Bu düzenlemede sadece HYSK’yi ortadan kaldırılmıyor. AYM’nin yapısında değişiklik yok ama AYM’nin 15 üyesinin 12’sini Cumhurbaşkanı; 3’ünü de partili cumhurbaşkanının hakim olduğu Meclis seçiyor. Bir kişi AYM’yi de yürütecek. Bu sistem bir kişiye suç işlediğinde kendi hakimini tayin etme yetkisini getiriyor. Bir partinin siyasi genel başkanı il ve ilçelerde hakim ve savcıları belirleyecek. Bu nasıl bir hırstır. Bu makamlar yarın başkasının elinde olur. Bir siyasi partinin genel başkanı mahkemeleri belirleyecek böyle bir ülkede yaşamak ister misiniz?”
Yapılan konuşmaların ardından 1. maddenin oylamasına geçildi.
Tartışmalı oylama
316 AKP milletvekilinin imzasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığı'na sunulan ve partili cumhurbaşkanlığı sistemini öngören anayasa değişikliği teklifinin maddelerinin görüşülmesine başlanması 338 oyla kabul edilmişti. Oylamada bazı vekillerin açık oy kullanması muhalefet tarafından eleştirilmişti.
İşte Genel Kurul'a sunulan 18 maddelik anayasa değişikliği teklifinin tam metni
Oylama süreci
Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki tekliflerin Genel Kurul'da iki defa görüşülmesi gerekiyor. Bu uygulama Anayasanın 175'inci maddesiyle düzenleniyor.
Usulü TBMM İçtüzüğü'nün 93’üncü maddesi düzenliyor. Buna göre ikinci görüşmeye birinci görüşmenin bitiminden 48 saat geçmeden başlanamıyor. İkinci görüşmede yalnızca maddeler üzerinde verilmiş değişiklik önergeleri görüşülüyor. Birinci görüşmede ise üzerinde değişiklik teklifi bulunmayan bir madde hakkında ikinci görüşmede önerge verilemiyor.
Değişiklik için yine üye tam sayısının 5'te üç çoğunluğu gizli oyla aranıyor.
Anayasanın değiştirilmesi
MADDE 93– Anayasa değişiklik teklifleri, diğer kanun tasarı ve tekliflerinin görüşülmesindeki usule tabidir. Ancak, bu teklifler Genel Kurulda iki defa görüşülür.
İkinci görüşmeye, birinci görüşmenin bitiminden kırksekiz saat geçmeden başlanamaz.
İkinci görüşmede yalnızca maddeler üzerinde verilmiş değişiklik önergeleri görüşülür, birinci görüşmede üzerinde değişiklik teklifi bulunmayan bir madde hakkında ikinci görüşmede önerge verilemez.
Anayasada değişiklik tekliflerinin kabulü
MADDE 94– Anayasada değişiklik tekliflerinin birinci ve ikinci görüşmelerinde, maddelerin kabulü ile ikinci görüşmenin sonunda tümünün kabulü üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun gizli oyu ile mümkündür.
Birinci görüşmede gerekli çoğunlukla kabul oyu alamayan bir madde ikinci görüşmede de gerekli çoğunlukta kabul oyu alamamışsa reddedilmiş olur.
Teklif hakkında verilen değişiklik önergesinin kabulü halinde, kabul için gerekli beşte üç çoğunluğun tespiti için bu önergenin oylanması gizli oylama suretiyle tekrarlanır.