T24 Haber Merkezi
Türk Ceza Kanunu'nda değişiklik öngören ve sivil toplumu tehdit eden aşırı geniş ve muğlak yeni yasa teklifi, sivil toplum örgütlerinin tepkisine neden oldu. Aralarında insan hakları dernekleri, sendikalar ve vakıfların bulunduğu birçok kuruluş, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Adalet Komisyonu üyelerine çağrıda bulunarak, "Noterlik Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi" başlıklı torba yasa paketinin 16. maddesinin derhal reddedilmesini istedi.
Yasa teklifi, Türk Ceza Kanunu'na 339/A maddesi ekleyerek "Devletin güvenliği ve siyasal yararları aleyhine suç işleme" başlığı altında yeni bir suç tanımlıyor. Sivil toplum örgütleri, bu maddenin yürürlüğe girmesi halinde meşru faaliyetlerinin ciddi ölçüde engelleneceğini ve kriminalize edileceğini belirtiyor. Teklif, 18 Ekim 2024 tarihinde Meclis Adalet Komisyonu'na sunuldu ve 23 Ekim 2024 tarihinde komisyonda kabul edildi. Yasa teklifi, TBMM Genel Kurulu'nda oylamaya sunulacak.
"Meşru sivil toplum faaliyetleri suç kapsamına alınıyor"
Sivil toplum kuruluşları, yasa teklifinin devlet veya devlet dışı aktörler tarafından işlenen insan hakları ihlallerini belgelemek gibi meşru faaliyetleri suç kapsamına alma riski taşıdığını ve uzun süreli hapis cezaları öngördüğünü ifade etti. Özellikle "savaş zamanında" veya "devletin savaş hazırlığı veya askeri hareketleri" bağlamında işlenen suçlarda cezanın sekiz ila on iki yıl hapis cezası olarak öngörülmesi endişe yaratıyor.
"Aşırı geniş, muğlak ve suistimale açık"
Teklifin mevcut hali, hangi fiillerin suç teşkil ettiğine ilişkin açık ve net kriterler getirmemesi nedeniyle eleştirildi. "Stratejik çıkar", "talimat", "organizasyon" ve "devletin iç veya dış siyasi yararları" gibi kavramların son derece geniş ve muğlak olduğu belirtildi. Bu durumun, yasaların keyfi uygulamaya veya suistimale yol açabileceği ve muhalif olarak görülen kişileri hedef almak için kullanılabileceği ifade ediliyor.
"Kanunilik ve öngörülebilirlik prensiplerine aykırı"
Yasa teklifinin, ceza hukukunun temel bir kavramı olan öngörülebilirlik ilkesini ihlal ettiği belirtilirken, uluslararası hukuk ve standartların yanı sıra Türkiye'nin Anayasası ve iç hukukuna da aykırı olduğu vurgulandı. Suçta ve cezada kanunilik ilkesinin, Uluslararası Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi'nin 15. Maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 7. Maddesi ile güvence altına alındığı hatırlatıldı.
"Caydırıcı etki yaratma tehlikesi taşıyor"
Sivil toplum örgütleri, yasa teklifinin yürürlüğe girmesi halinde insan hakları savunucuları, gazeteciler, akademisyenler ve sivil toplum örgütlerinin meşru faaliyetleri nedeniyle hedef alınabileceğini ve çalışmalarının kriminalize edilebileceğini belirtiyor. Ayrıca, yasa teklifindeki suçların yargılanmasının Adalet Bakanı'nın iznine tabi olması nedeniyle olası siyasi müdahalelerin önünün açılabileceği kaygısı dile getiriliyor.
Sivil toplumdan ortak çağrı
Aralarında birçok sivil toplum kuruluşunun bulunduğu imzacılar, yetkililere uluslararası hukuk uyarınca "ulusal güvenliğin" muğlak veya keyfi kısıtlamalar getirmek için bahane edilemeyeceğini hatırlatırken, parlamentodaki bütün milletvekillerini yasa teklifine ret oyu vermeye çağırdı.
Ali İsmail Korkmaz Vakfı
Ankara Gökkuşağı Aileleri Derneği (GALADER)
Başka Bir Okul Mümkün Derneği
Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST)
Çağdaş Gazeteciler Derneği
DİSK Basın-İş
Eşit Haklar İçin İzleme Derneği
Göç İzleme Derneği
Haber-Sen
Hak İnisiyatifi
Hakikat Adalet Hafıza Merkezi
İnsan Hakları Derneği
İnsan Hakları Derneği İstanbul Şubesi
İnsan Hakları Derneği Ankara Şube LGBTİ+ Komisyonu
İnsan Hakları Gündemi Derneği
İzmir Kadın Dayanışma Derneği
İstanbul LGBTİ+ Onur Haftası
İstanbul Trans Onur Haftası
Kadın Kültür Sanat Edebiyat Derneği
Kadının İnsan Hakları Derneği
Kaos GL Derneği
Kırmızı Şemsiye Cinsel Sağlık ve İnsan Hakları Derneği
Lambdaistanbul LGBTİ+ Dayanışma Derneği
Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği
Mekanda Adalet Derneği
Muamma Lezbiyen Gey Biseksüel Trans İnterseks Artı Eğitim Araştırma ve Dayanışma Derneği
Özgür Renkler Derneği
Özgürlük için Hukukçular Derneği
P24 Bağımsız Gazetecilik Derneği
Rosa Kadın Derneği
Sosyal Politika, Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği
Sosyal ve Ekonomik Yaşamda Nitelikli Değişim ve Gelişime Destek Derneği (SenDeGel)
Şiddetsizlik Eğitim ve Araştırma Derneği
Türkiye Gazeteciler Sendikası
Türkiye İnsan Hakları Davalarına Destek Projesi
Türkiye İnsan Hakları Vakfı
Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi
Üniversiteli Kuir Araştırmaları ve LGBTİ+ Dayanışma Derneği
Yaşam Bellek Özgürlük Derneği
Yeşil Düşünce Derneği