T24 - Amerikan Meclisi’nin Dış İlişkiler Komitesi 4 Mart’ta çok kritik bir oylama yaparak Ermeni soykırım iddialarının resmen tanınmasını tartışacak. Uzun yıllardan beri tasarının geçmemesi için Kongre’de Türkiye lehine lobi yapan Yahudi kuruluşları İsrail-Türkiye gerginliği nedeniyle bu kez seyirci kalacak.
Türkiye ve Ermenistan arasında imzalanan protokoller, özellikle yakınlaşma sürecini baltalamak isteyen Ermeni diyasporasının hevesini kursağında bırakmıştı. Ancak protokollerde son aylarda yaşanan tıkanıklık ve her iki ülkenin de meclislerinde protokolleri onaya sunmaması nedeniyle diyasporanın en güçlü olduğu ülke olan Amerika’da her yıl olduğu gibi bu yıl da Ermeni soykırım iddiaları ABD Meclis gündemine geldi. Yeni Başkan Barack Obama’nın seçim kampanyasında soykırım iddialarını tanıma sözünü verdiğine dikkat çeken 139 ABD milletvekili, bu iddiaların ABD Meclisi tarafından resmen tanınması için önerge hazırladı.
2007’de geri çekildi
İşte bu önerge, 4 Mart tarihinde ABD Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi’nde oylanacak. Ermeni diyasporası en son 2007 yılında amacına çok yaklaşmış ve bu komitede 27-21 “evet” oyu çıkararak meclis genel kuruluna tasarıyı göndermeyi başarmıştı. Ancak Türkiye’nin çok şiddetli tepki göstererek elçisini çekmesi ve Bush yönetiminin “Türkiye ile ilişkiler bozulur” diyerek meclise baskı yapması sonucunda tasarı genel kurul gündemine alınmamıştı. Ancak şimdi tasarının komiteden geçerek kurul gündemine alınması ihtimali çok kuvvetli görünüyor.
Bu ihtimalin yükselmesinin en önemli nedenlerinden biri ise Türkiye ile İsrail arasında özellikle son aylarda artan gerilim nedeniyle Kongre’de her zaman Türkiye’nin yanında tavır alan Yahudi kuruluşlarının bu kez “Başınızın çaresine bakın” mesajı vermesi. VATAN, ABD’nin önde gelen Yahudi Lobileri’ne Ermeni tasarısı konusundaki tavırlarını sordu. Hiçbir Yahudi kuruluşu bu kez ABD’li milletvekillerine tasarıya “hayır” oyu kullanmaları için baskı yapmıyor.
Son iki hafta içinde, Washington’da, yüz yüze veya telefonla görüştüğümüz birçok Yahudi örgütü üyesi ve Yahudi toplum liderleri ise açık ve net bir şekilde Türkiye’nin İsrail ile kötü giden ilişkilerini neden göstererek, yasa tasarını durdurmak için Kongre’de hiçbir faaliyet içinde bulunmadıklarını ifade etti. Hatta bu tavrın geçtiğimiz hafta Washington’a bir ziyaret gerçekleştiren Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu’na da iletildiğini aktardılar.
‘Hayır’ için çalışmayız
Tasarının Dış İlişkiler Komisyonu’nda kabul edilme ihtimalinin yüksek oluşunun en önemli nedenlerinden biri de Obama yönetiminin şimdiye kadar bu yasa tasarısını durdurmak için herhangi bir açıklama dahi yapmamış olması. Konuyla ilgili VATAN’ın sorusunu yanıtlayan Temsilciler Meclisi Türkiye Dostluk Grubu eski başkanı ve Obama yönetimine yakınlığıyla tanınan Robert Wexler, “Obama yönetiminin tasarı ile ilgili tutumu halen bilinmiyor” dedi.
Washington’da VATAN’a konuşan ve yakın zamanlara kadar Amerika’daki önemli Yahudi kuruluşlarından birinin başında bulunan bir lobici, “bu yıl Yahudi örgütlerinin Türkiye için savaşmalarını hiç kimse beklemesin. Evet tasarının geçmesi için çalışmayız, ama geçmemesi için de çalışmayacağız” dedi.
En sert tepkinin ise Yahudiler’in en büyük lobi kuruluşu AIPAC’ten gelmesi bekleniyor. VATAN’a bilgi veren AIPAC’e çok yakın bir kaynak, “Başbakan Erdoğan, İsrail’in ve Yahudilerin arkadaşlığını kazanmak için hiçbir şey yapmadı. Bu yıl AIPAC bu tasarı için parmağını dahi kıpırdatmayacak” dedi. Merkezi Washington’da bulunan Amerikan-Türk Konseyinin başkanı, emekli elçi James Holmes ise VATAN’a verdiği özel röpörtajda, tasarının bu yıl çok hızlıca ve hatta gizli denebilecek bir şekilde geçirilmeye çalışıldığına inandığını söyledi. Amerikan Ermeni Asemblesi direktörü Bryan Ardouny ise bu yıl tasarının Amerikan Kongresi’nin her iki kanadından da geçeceğini tahmin ettiğini ifade etti.
21’e karşı 25 oyla evet çıkacak
Tasarının yasalaşması için Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi’nin ardından Meclis genel kurulunda, ardından da ABD Senatosu’nda kabulü gerekiyor. Ancak Türkiye Meclis’te kabulüne bile sert tepki vereceğini belirtiyor.
Ermeni soykırım tasarısını Amerikan Meclisi’nde 26’sı Demokrat olmak üzere toplam 46 vekil oylayacak. Önceki yıllarda yapılan oylamalar göz önüne alındığında 18 Demokratın tasarıyı onaylaması beklenirken 8 Demokratın tasarıya hayır diyeceği tahmin ediliyor. Cumhuriyetçiler cephesinde ise 7 vekilin yasa tasarısını onaylayacağına kesin gözüyle bakılıyor. 13 Cumhuriyetçi senatörün daha önceki oylamalardaki eğilimleri tasarıyı geçirmeme yönünde. California eyaletindeki Cumhuriyetçi ve Demokrat 9 vekilin tamamı daha önce Ermeni soykırım tasarısı lehine oy kullandı.
Türk Dışişleri: Kıyamet kopar
Türk Dışişleri ve Washington’daki Türk Büyükelçiliği yetkilileri ise demeçlerinde oldukça serttiler. Türk dışişleri yetkilileri bu tasarının Amerika Kongresinde Türkiye’ye karşı açıkça “Demokles’in Kılıcı” gibi sallandırıldığı düşüncesinde. Ama yine aynı yetkililere göre bu yıl şartlar öncekilerden oldukça farklı. Bu yıl üzerinde bir yıldan fazladır çalışılan bir normalleşme süreci var ve bir Türk Dışişleri yüksek diplomatına göre “sadece Türkiye ve Ermenistan ilişkileri değil, Türkiye ve Amerikan ilişkileri de böyle bir tasarıdan zehirlenebilir.”
Ara seçim yılında Demokratların zor yıl geçirdiği ve oy oranlarının hızla düştüğü bir ortamda, birçok Demokrat Partili Kongre üyesi ya bu yılki ya da bir sonraki seçimleri düşünerek kendi bölgesindeki Ermeni seçmenleri kızdırmamak amacındalar.
ABD ile ilişkiler gözden geçirilir
Konuştuğumuz yüksek seviyedeki bir Türk diplomat ise, oldukça açık ve sert bir şekilde Türkiye’nin baskı gördüğünde geri adım atan değil, aksine çok ters tepki veren bir yapıya sahip olduğunu hatırlattı. Aynı yetkili, Obama’nın Amerika’nın yeni başkanı olması ile birlikte Amerika’nın profilinin dünyada yükseldiğini ve buna paralel olarak Türkiye’de de yükseldiğini kaydederken, sözde soykırım yasatasarısı geçtiğinde ise bu imajı yeniden tamir etme çabasının da büyük bir darbe yiyececeğini sözlerine ekledi.
Türk Dışişleri böyle bir yasa tasarısının Kongre’den geçmesi halinde çok daha sert sonuçların ortaya çıkacağını ifade etti. “Kıyamet kopar” diyen üst düzey bir dışişleri yetkilisi “Böyle bir durumda Türkiye değişen dünya dengelerine göre kendi yerini yeniden belirler ve ABD ile olan geleneksel ittifağını yeniden gözden geçirir” diye çok net bir mesaj verdi. Böyle bir durumda Türkiye’nin hareketsiz kalmayacağını, bundan iki yıl önce, o zamanki Washington Büyükelçisi olan Nabi Şensoy’un Ankara’ya çağrılması gibi bir tepki verilebileceğini kaydetti.
2000 yılında Bill Clinton, 2007’de Bush önlemişti
1894 yılından bu yana ABD Meclisleri’ne gelen soykırım iddiaları şimdiye dek hep Amerikan başkanlarının sağduyusuna takıldı.
ABD’de, Osmanlılar’a karşı Ermeniler’i savunan ilk yasa tasarısı 1894 yılında gündeme geldi. Temsilciler Meclisi bu tarihten itibaren yaklaşık 10 kez Ermeni ’soykırım’ tasarısını oyladı. En son 2000’de Bill Clinton’un, 2007 yılında da dönemin ABD Başkanı George Bush’un müdahelesiyle tasarı gündemden düştü. Ancak Temsilciler Meclisi 1975 yılında bugünküne benzer bir yasayı onayladı. Buna göre yasa Senato’ya gidecek sonra da yasalaşacaktı. Ama Temsilciler Meclisi’nin yasayı onaylamasının ardından Kıbrıs çıkarması nedeniyle zaten gergin olan ilişkiler kopma noktasına geldi. Hükümet, ABD’nin Türkiye topraklarındaki faaliyetlerini tamamen dondurdu. Bunun üzerine Temsilciler Meclisi yasayı Senato’ya yollamaktan vazgeçti. 2007’de Dış İlişkiler Komitesi’nden geçen tasarının meclis gündemine alınma ihtimali üzerine Türkiye İncirlik üssünün kapatılması dahil olmak üzere birçok misilleme yapacağı mesajıyla rest çekmiş, ABD’nin 8 eski dışişleri bakanının yayınladıkları ortak mektupla milletvekillerine yasayı görüşmeme çağrısı yapmalarının ve Bush’un meclis Başkanı Nancy Pelosi üzerinde baskı kurmasının ardından tasarının gündeme alınması iptal edilmişti.