Ben King / BBC Ekonomi Muhabiri
Petrol devi Shell, Rus enerji piyasasından çekilme taahhüdünde bulunmasından bir yıldan uzun süre sonra, hala Rus gazının ticaretini yapıyor.
Global Witness adlı kuruluşa göre şirket, geçen yıl Rusya’nın gemiyle sevk ettiği gazın yaklaşık sekizde birinin ticaretinde rol oynadı.
Ukrayna lideri Volodimir Zelenski’nin danışmanlarından Oleg Ustenko, Shell’i “kanlı parayı” kabul etmekle suçladı.
Shell ise ticaretin “uzun vadeli sözleşmelerden kaynaklandığını” savundu ve herhangi bir yasa ya da yaptırımı ihlal etmediğini belirtti.
9 Mayıs’ta, 160 bin ton kapasiteli, sıvılaştırılmış gaz (LNG) taşıyan büyük bir tanker, Rusya’nın uzak doğusundaki Sabetta limanından yola çıktı. Yük, Shell tarafından satın alınmıştı ve nihai varış yeri olan Hong Kong’a gitti.
Global Witness’in incelediği Kpler veri tabanına göre bu, Shell’in bu yıl, bu şekilde satın aldığı sekiz LNG kargosundan biriydi.
Kurumun hesaplamalarına göre Shell denizden yapılan LNG ticaretinin % 12’sinden sorumluyu ve Rus menşeili LNG ticareti yapan başlıca beş şirketten biriydi.
Mart 2022’de, Ukrayna’nın işgalinden sonraki günlerde Shell Rus petrolü aldığı için özür dilemiş ve Rus petrol ve doğalgazından çekilme niyetinde olduklarını açıklamıştı.
Şirket, Rusya’dan petrol almayı durduracağını, Rusya’daki benzinliklerini ve diğer işletmelerini satacağını duyurmuştu. Ayrıca Rus devlet gaz devi Gazprom ile yaptıkları ortak yatırımlara son vereceklerini bildirmişti.
Şirket, Rus petrol ürünlerinden, boru hatlarıyla taşınan doğalgaz ve LNG’den “aşama aşama çekileceklerini” ifade etmiş. Ancak şirket bunun karmaşık bir işlem olacağı uyarısını da yapmıştı.
Ancak Shell o günden bu yana, Yamal ve Sakhalin limanları çıkışlı LNG satın almaya devam etti.
Shell Sakhalin gaz projesinin küçük ortaklarından biriydi. Ancak geçen yıl Eylül ayında Rus hükümetinin hisselerini yerli bir şirkete taşımasının ardından bundan vazgeçti ve o günden bu yana Sakhalin’den hiç doğal gaz almadı.
Ancak Shell, hala Rus LNG şirketiyle yaptığı sözleşmenin gereklerini yerine getiriyor. Reuters Haber Ajansı’na göre sözleşme Shell’in 2030’lu yıllara dek yılda 900 bin ton LNG satın alması gerekiyor.
Novatek, Rusya’nın en büyük ikinci doğalgaz şirketi ve ödediği vergiler Rus hükümetinin bütçesine önemli bir katkı yapıyor.
Ukrayna lideri Zelenskiy’nin danışması Oleg Ustenko “Olan biten çok basit. Rus gazını alarak Shell, Putin’in ceplerine para koyuyor ve Rusya’nın Ukrayna halkına karşı giriştiği acımasız saldırıyı fonluyor. Shell’in ve tüm petrol endüstrisinin Rusya’da kazandığı büyük miktarlar, hissedarların cebine girmemeli, Ukrayna’nın yeniden inşasında kullanılmalı” dedi.
Shell’in bir sözcüsü ise “Shell spot piyasadan Rus LNG’sini almayı durdurdu ama hala uzun vadeli kontrat sorumlulukları var. Bu, faaliyet gösterdiğimiz ülkelerdeki ambargolar, yasalar ve kanunlara tamamen uygun” diye konuştu.
Sözcü ayrıca “Rus hükümetine Ukrayna’daki katliamları nedeniyle baskı yapmak ve enerji tedarikini garanti almak arasında bir ikilem var. Yapılması gereken çok zorlu ticaret hakkında kararlar vermek hükümetlerin işi” dedi.
Shell, Avrupa’da ambargo konulmayan LNG’nin dünyadaki en büyük taciri ve geçen yıl petrol ve doğalgaz ticaretinden milyarlarca dolar kazandı.
Rusya geçen yıl boru hatları üzerinden doğalgaz sevkiyatını büyük ölçüde azaltmış ve Avrupa da dahil olmak üzere denizden LNG ticaretini artırmıştı.
İngiltere bir yıldan uzun süredir Rus gazı ithal etmedi. AB yetkilileri ise Rusya’dan LNG ithalatını azaltmaya çalışıyor.
Global Witness Fransa merkezli Total de Yamal Projesi’nde küçük ortak ve Rus LNG’ sinin başlıca tacirlerinden. BBC Total’e bu konuda sorular yöneltti, ancak yanıt alınamadı.