'Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi'nin getirilmesini öngören 18 maddelik anayasa değişikliği teklifinin yaklaşık 1 milyon 120 bin oy farkla yüzde 48,80'e yüzde 51,20'yle kabul edilmesinin ardından CHP ve HDP, referandumda usulsüzlük yapıldığı gerekçesiyle Yüksek Seçim Kurulu’na (YSK) başvuracaklarını duyurdu. CHP Genel Başkan Yardımcısı Serdar Aksünger, 2,5 milyon geçersiz oyun geçerli olduğunu öne sürdü.
Seçimlerde yapılan usulsüzlük iddialarına ilişkin itiraz yolu şöyle:
YSK’nın mevzuatına göre itirazlar sözlü veya yazılı olarak yapılıyor. Sözle yapılan itirazların gerekçesiyle birlikte tutanağa yazılması gerekiyor. İtiraz eden kişinin kimliği belirlenemezse, delil ve gerekçe gösteremediği durumlarda itiraz incelenmiyor.
Yazılı itirazlarda da sözlü itirazlarda gösterilen şartlar aranıyor. Yazılı yapılan itirazların sonucunda “alındı” belgesi veriliyor. İtirazların seçim kurulu başkanına yapılması gerekiyor ancak seçim kurulu başkanı olmaması durumunda savcıya itiraz yapılıyor. Savcı, itiraz kaydını işleyerek seçim kurulu başkanına göndermekle yükümlü.
Seçimlerde yapılan usulsüzlük iddialarına ilişkin şikayet yolu şöyle:
Şikâyet, kurulların veya kurul başkanlarının kesin olmayan kararlarına karşı seçme yeterliğine sahip yurttaşlar, siyasi partiler veya bunların tüzüklerine göre kuruluş kademelerinin başkanları veya vekilleri, müşahitler, adaylar ve Cumhuriyet Senatosu üyeleri ile milletvekilleri tarafından yapılabiliyor. Şikâyet kabul edildiği takdirde, şikâyete konu olan işlem veya tedbirler düzeltiliyorve kanuna aykırı hareketler önleniyor. Şikâyet kabul edilmediği takdirde, derhal tutanağa geçirilerek karara bağlanıyor. Bu kararın bir sureti şikâyetçiye veriliyor. Bu kararlara karşı kanunda ayrıca bir müddet tayin edilmemiş ise, kırk sekiz saat içinde itiraz olunabiliyor.
Şikâyetlerin reddine dair olan kararlara karşı, bildirilmesinden veya tebliğinden itibaren iki gün içinde il seçim kuruluna itiraz edilebiliyor. İl seçim kurulları, iki gün içinde kesin karar veriyor. İl seçim kurulunun vereceği karar kesin oluyor.
YSK’da yer alan itiraz ve şikâyetlere dair bilginin tamamı şöyle:
ALTINCI BÖLÜM
İtirazlar ve Şikayetler
BİRİNCİ KESİM
Genel Hükümler
Kimlerin itiraz edebileceği:
Madde 110 – (Değişik: 24/3/1973 - 1700/1 md.)
Bu kanunda gösterilen kurulların veya kurul başkanlarının kesin olmayan kararlarına karşı seçme yeterliğine sahip yurttaşlar, siyasi partiler veya bunların tüzüklerine göre kuruluş kademelerinin başkanları veya vekilleri, müşahitler, adaylar ve Cumhuriyet Senatosu üyeleri ile milletvekilleri itiraz edebilirler.
İtiraz mercileri:
Madde 111 – Bu kanunda, kurulların kesin olduğu yazılı bulunmıyan kararlarına karşı, her kurulun bağlı olduğu üst kurul, itiraz merciidir.
Yüksek Seçim Kurulunun re'sen veya itiraz üzerine vereceği kararlar kesindir.
İtirazın şekli:
Madde 112 – (Değişik: 17/5/1979 - 2234/1 md.)
İtiraz yazı ile veya sözle yapılır. Sözle yapılacak itirazlar gerekçesiyle birlikte tutanağa yazılır. İtiraz edenin adı, soyadı, açık adresi yazılarak imza ettirilir. İmza bilmeyenlere parmak bastırılır.
Kimliğini ispat edemeyenlerin, delil ve gerekçe gösteremeyenlerin itirazları incelenmez, bu sebeple incelenmediği tutanağa yazılır.
Yazılı itirazlarda da yukarıdaki şartlar aranır ve deliller itiraz dilekçesine eklenir. Gerekçesi ve delili olmayan yazılı itirazlar da incelenmez. Her iki halde de itirazın alındığına ve hangi tarihte yapıldığına dair, itiraz yapana alındı belgesi verilir. İtirazlar seçim kurulu başkanına yapılır. Seçim kurulu başkanı bulunamazsa, yazılı itiraz nöbetçi savcıya alındı belgesi ile yapılır. Savcı yapılan itirazın kaydını işleyerek hemen seçim kurulu başkanına gönderir.
Siyasi partiler, seçim başlangıcında partileri adına kimlerin itiraz edebileceklerini mühür ve imzalı bir yazı ile seçim kurullarına bildirirler. İtiraz edebileceklerin imza sirküleri parti başkanınca onaylanarak bildirilir. Parti adına itiraz edeceklerden kimlik aranmaz.
İtirazlarda, delillerin hangi resmi makamlarda bulunduğunun bildirilmesi delil yerine geçer ve bu delili seçim kurulu temin eder.
Yüksek Seçim Kuruluna yapılacak itirazların yazılı olması lazımdır.
İtiraz üzerine verilecek karar:
Madde 113 – Bir kurulun kararını itiraz yolu ile tetkik eden üst kurul, itirazı kabul ettiği takdirde, yapılması gereken işlem hakkında da karar verir.
Kurullar kararlarını salt çoğunlukla verirler. Oyların eşitliği halinde, başkanın katıldığı taraf tercih olunur.
Yüksek Seçim Kurulu, seçimin sonunda verilecek tutanaklara karşı yapılan itirazların incelenmesinde, tam sayısı ile toplanır.
Diğer hususlarda kurulun mürettep adedinin çoğunluğu ile toplanabilir. Her iki halde de salt çoğunlukla karar verir.
Oyların eşitliği halinde Başkanın bulunduğu taraf tercih olunur.
Kararların bildirilmesi ve tebliği:
Madde 114 – İtiraz üzerine kesin olmayarak verilen kararlar, itiraz eden hazır ise sözle bildirilir.
Sözle bildirmelerde, kararın bildirildiği gün ve saat tutanağa geçirilerek kendisine de imza ettirilir. İsterse kararın bir örneği de verilir.
İtiraz eden hazır değilse, seçim kurullarının bulunduğu kasaba veya şehirde, muayyen bir yer gösterilmiş olması halinde, karar, bu yere tebliğ olunur.
Kurulların kesin kararları tebliğ olunmaz. Ancak itiraz eden başvurduğu takdirde kendisine gösterilir ve isterse bir suret de verilir.
Resim ve harç:
Madde 115 – Şikayet ve itiraza ilişkin her türlü evrak, resim ve harcdan muaftır.
İKİNCİ KESİM
Şikayet
Tarifi ve mercii:
Madde 116 – Şikayet, kütüklerin düzenlenmesi ile görevli ilçe seçim kurulu başkanlariyle, kütüklerin düzenlenmesine memur edilen sair kimselerin ve il, ilçe seçim kurullariyle sandık kurullarının veya kurullar başkanlarının bu kanunun verdiği yetkilere dayanarak yaptıkları işlemlere ve aldıkları tedbirlere ve bunlara benzer sair muamelelerine veya herhangi bir kimsenin bu kanunun koyduğu yasak hükümlerine aykırı hareketlerine karşı bu işlemlerin, tedbirlerin sair muamelelerin düzeltilmesi, veyahut kanunun koyduğu yasaklara uymayanların, bu hareketlerinin önlenmesi maksadiyle yapılan müracaatlardır. Şikayet bu kurullara veya başkanlarına veya sair görevlilere sözlü veya yazı ile 110 uncu maddede gösterilenler tarafından yapılır.
Şikayetin incelenmesi:
Madde 117 – (Değişik: 17/5/1979 - 2234/1 md.)
Şikayet kabul edildiği takdirde, şikayete konu olan işlem veya tedbirler düzeltilir ve kanuna aykırı hareketler önlenir.
Şikayet kabul edilmediği takdirde, derhal tutanağa geçirilerek karara bağlanır. Bu kararın bir sureti şikayetçiye verilir. Bu kararlara karşı kanunda ayrıca bir müddet tayin edilmemiş ise, kırksekiz saat içinde itiraz olunabilir.
İtiraz ve şikayetin işlemleri durduramaması:
Madde 118 – İşlemlere, tedbirlere ve kararlara karşı yapılan şikayet ve itirazlar, oy vermeye ve her türlü seçim işlerinin devamına engel olmaz.
ÜÇÜNCÜ KESİM
Kurulların Teşekkül ve İşlemlerine Karşı Şikayet ve İtiraz
Sandık kurullarına ait itiraz ve şikayet:
Madde 119 – Sandık kurullarının teşkiline dair, ilçe seçim kurulu veya başkanı tarafından yapılan işlemlerin düzeltilmesi için, bu işlemlerin neticesinden itibaren en geç iki gün içinde şikayet yoliyle düzeltilmesi istenebilir.
Şikayetin reddine dair olan kararlara karşı, bildirilmesinden veya tebliğinden itibaren iki gün içinde il seçim kuruluna itiraz olunur. İl seçim kurulları, iki gün içinde kesin karar verirler.
Bu şikayetin yapılmamış olması sandık kurulunun teşekkülüne karşı itiraza engel değildir.
Ancak, bu itirazın teşekkülünden itibaren iki gün içinde il seçim kuruluna yapılması şarttır.
İl seçim kurulunun vereceği karar kesindir.
İlçe seçim kurullarına ait itiraz ve şikayet:
Madde 120 – İlçe seçim kurulu teşkili işlemlerine karşı, il seçim kurullarına bunların teşekkülünden itibaren en geç iki gün içinde itiraz olunabilir.
İl seçim kurulları, itirazları en geç iki gün içinde, kesin olarak karara bağlar.
İl seçim kurullarına ait itiraz ve şikayet:
Madde 121 – İl seçim kurullarının teşekkülüne karşı kurulun teşkilinden itibaren en geç üç gün içinde, Yüksek Seçim Kuruluna itiraz olunabilir. Yüksek Seçim Kurulu üç gün içinde bir karar verir.
DÖRDÜNCÜ KESİM
Sandık Seçmen Listelerine İtiraz
Muhtarlık bölgesi askı listelerine itiraz:
Madde 122 – (Değişik: 17/5/1979 - 2234/1 md.)
Muhtarlık bölgesi askı listelerine, siyasi partilerin 112 nci maddede belirtilen ilçe yetkilileri, o ilçede oturan seçmenlerle ilgili olarak ilçe seçim kurulları başkanlıklarına; genel merkez yetkilileri tüm seçmen kütüğü ile ilgili olarak Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığına; seçmen niteliğini haiz vatandaşlar kendileri ile ilgili olarak ilçe seçim kurulu başkanlarına şikayet ve itirazda bulunabilirler.
Muhtarlık bölgesi askı listesine yapılan itirazlar; itirazın yapıldığı kurul başkanınca kesin karara bağlanır.
Karar sureti; Seçmen Kütüğü Genel Müdürlüğüne gönderilir ve kütüğe işlenir.
Sandık bölgesi askı listelerine itiraz:
Madde 123 – (Değişik: 17/5/1979 - 2234/1 md.)
Sandık bölgesi askı listesine; 14 üncü maddenin dördüncü fıkrasına göre ilan edilen siyasi parti il ve ilçe başkanları, ilçe seçim kurulu üyeleri, sandık askı listesindeki bilgilerin askı listesine ve itiraz sonucu verilen kararlara sandık ayırımının yasa ve genelgelere uygun olmadığı yolunda, ilçe seçim kuruluna askı süresince itiraz edebilirler.
Bu itiraz, ilçe seçim kurulu tarafından incelenir ve alınan karar itiraz edene ve il seçim kurulu başkanlığına bildirilir.
Bu karara karşı, il seçim kuruluna muteriz itiraz edebilir.
İl seçim kurulunun kesin kararı, itiraz edilmeyen ilçe seçim kurulu başkanının kararları ile birlikte Yüksek Seçim Kurulu Seçmen Kütüğü Genel Müdürlüğüne gönderilir.
Listelere itirazların yöntemi:
Madde 124 – (Değişik: 17/5/1979 - 2234/1 md.)
Siyasi partilerin genel merkez yetkilileri ile Seçmen Kütüğü Genel Müdürü, 122 ve 123 üncü maddelerle bu maddede yazılı şikayet ve itirazlar üzerine verilen kesin kararların bir kez de Yüksek Seçim Kurulunda tetkik edilip karara bağlanmasını isteyebilirler.
122 ve 123 üncü maddelerle bu maddede yazılı şikayet ve itirazların zaman, süre, inceleme ve sonuçlandırılma kuralları Yüksek Seçim Kurulunca, ilk askıdan en az bir ay önce yayınlanır.
İtiraz üzerine verilecek kararların, seçmen kütüğünde değiştirdiği, çıkardığı veya eklediği bilgiler ayrı bir "güncelleştirme kütüğünde" saklanır.
Adaylığa itiraz:
Madde 125 – (Değişik: 17/5/1979 - 2234/1 md.)
Özel kanunlarında aykırı bir hüküm bulunmadığı takdirde, adaylıklarını koyanlara özel kanunları gereğince yapılacak ilandan itibaren iki gün içinde 110 uncu maddede gösterilenler tarafından adaylık şart veya vasıflarını haiz olmamaları sebebine dayanılarak itiraz edilebilir.
Şu kadar ki, bir siyasi partinin listesinde yer alan adayların tespiti sırasında o partinin tüzük ve yönetmeliklerinde yazılı hükümlere aykırı davranıldığından bahisle, ilgili siyasi partinin üyesi olmayan kimseler tarafından itiraz edilemez. Bu tür itirazlarda, itiraz edenin aynı siyasi partiye kayıtlı olduğunu kanıtlayan belge eklenmemiş itiraz dilekçeleri işleme konulmaz.
Bu itirazlar, seçimin özelliğine göre kanunen seçimi idare ile görevli seçim kurullarına yapılır ve bu kurulun kararına karşı kesin karar vermek yetkisini haiz üst seçim kuruluna da itiraz olunabilir.
İtirazın yazıyla yapılması ve itiraz dilekçesine itiraza sebep gösterilen belgelerin bağlanması şarttır.
(Ek: 27/10/1995 - 4125/7 md.; İptal: Ana. Mah.'nin 18/11/1995 tarih ve E.1995/54, K.1995/59 sayılı kararı ile.)
İtirazın incelenmesi süresi:
Madde 126 – Adaylıklar özel kanunlarında gösterilen süre içinde kesinleşir.
Kesin karar vermeye yetkili üst kurullar, adaylıkların kesinleşmesi tarihinden önce itirazları karara bağlarlar.
BEŞİNCİ KESİM
Sandık kurullarının veya başkanlarının şikayet üzerine verecekleri kararlara itiraz:
Madde 127 – Sandık kurullarının veya başkanlarının işlemlerine ve her türlü sandıkbaşı işlerine 110 uncu maddeye göre yapılacak şikayetlerin reddine dair verilecek kararlara karşı ilgililer, derhal, ilçe seçim kurulu başkanına itiraz edebilirler.
İlçe seçim kurulu başkanı, itirazı derhal tetkik ederek kesin karara bağlar.
Başkanın kararı, durumu tashih veya sandık kurulunun şikayet üzerine verdiği kararı iptal eder mahiyette ise, bu karar derhal sandık kurulu başkanına bildirilir, karara uymak mecburidir.
Şikayet ve itirazlar en geç seçim sonuçlarını tesbit eden tutanağın düzenlenmesine kadar yapılır.
Sandık kurulu kararlarına ve tutanağa itiraz:
Madde 128 – (Değişik: 8/4/2010-5980/25 md.)
Sandık kurullarının kararları, oyların sayım ve dökümü ile tutanakların düzenlenmesine ilişkin iş ve işlemleri aleyhine, ilçe seçim kuruluna itiraz olunabilir.
Bu itirazlar, sandık sonuç tutanağının düzenlenip başkan ve üyeler tarafından imzalanmasına kadar sözle veya yazıyla, sandık kurulları vasıtasıyla yapılabileceği gibi, oy verme gününden sonraki salı günü saat 15.00'e kadar doğrudan ilçe seçim kurullarına yazılı olarak yapılabilir.
Sandık başı iş ve işlemlerine karşı, ilçe seçim kuruluna itiraz edilebilmesi için, önce sandık kuruluna şikâyet veya itirazda bulunulmuş olması şart değildir.
İlçe seçim kurulları, itirazları en geç itirazın yapıldığı tarihten sonraki ikinci gün saat 17.00'ye kadar karara bağlar. İtirazı yapan hazır ise, karar kendisine bildirilir; değilse tebliğ edilir.
İlçe seçim kurulları, yukarıda gösterilen itiraz süresi sona ermeden veya süresinde yapılan itirazları inceleyip bir karara bağlamadan önce, ilçe birleştirme tutanağını düzenleyemez. Bu hükme rağmen, bu tutanağın düzenlenmiş olması, üst seçim kurullarına itiraz için Kanunda öngörülen sürelere başlangıç teşkil etmez.
ALTINCI KESİM
İlçe seçim kurullarının veya başkanlarının şikayet üzerine verecekleri kararlarla sair kararlarına ve ilçe birleştirme tutanaklarına itiraz:
Madde 129 – İlçe seçim kurullarının veya başkanlarının, kendi işlemleri aleyhine vakı şikayet üzerine verdikleri kararlar ile, sair kararları aleyhine, en geç ilçe birleştirme tutanağının düzenlenmesine kadar; ilçe birleştirme tutanağının düzenlenmesi ve buna ait işlerle neticelerine karşı bu tutanağın düzenlenmesini takip eden gün saat on yediye kadar, doğrudan doğruya veya ilçe seçim kurulları eli ile il seçim kurullarına itiraz edilebilir.
İlçe seçim kurullarının veya başkanlarının işlemlerine, tedbirlerine ve sair muamelelerine karşı yapılan şikayetlerin reddine dair verilen kararlara yapılan itirazlar, iki gün içinde kesin karara bağlanır.
İtirazın kabulüne karar verildiği takdirde, bu karar en seri vasıta ile ilçe seçim kurulu başkanına bildirilir.
Sair itirazlar, iki gün içinde karara bağlanır, itiraz eden hazır ise kendisine sözle bildirilir. Hazır değil ise tebliğ olunur.
YEDİNCİ KESİM
İl seçim kurulu ve başkanlarının şikayet üzerine verecekleri kararlarla, sair kararlarına ve tutanaklara itiraz ve olağanüstü itiraz:
Madde 130 – (Değişik: 17/5/1979 - 2234/1 md.)
İl seçim kurullarının kararlarına karşı aşağıdaki şekilde itiraz olunur:
1. İl seçim kurullarıyla başkanlarının kendi işlemleri aleyhine vaki şikayetlerin reddine dair verdikleri kararlara, tebliğ veya tefhiminden itibaren üç gün,
2. Bu kurulların teşekkülüne, kurulun teşkilinden itibaren üç gün,
3. Oy verme günü işlemlerine ait kararlara karşı derhal,
4. Sair kararlar aleyhine bu kararların öğrenildiği tarihten itibaren üç gün içinde ve en geç il birleştirme tutanağının düzenlenmesini takip eden üçüncü gün saat 17.00 ye,
5. Oyların dökümüne, sayımına, oyların seçilenlere göre ayrılmasına; il birleştirme tutanağının düzenlenmesinden sonraki üçüncü gün saat 17.00 ye,
6. Seçilme yeterliğine; veya kendilerine tutanak verilenlerin, seçilmediğine veya seçimin sonucuna tesir edecek olaylara karşı, seçilenlere verilecek tutanağın düzenlenmesinden sonraki üçüncü gün saat 17.00 ye,
Kadar 110 uncu maddede yazılı kimseler tarafından doğrudan doğruya veya il seçim kurulları vasıtasıyla Yüksek Seçim Kuruluna itiraz edilebilir.
Şu kadar ki; siyasi partilerin il başkanlarıyla genel merkezleri veya bağımsız aday tarafından tutanağın düzenlenmesinden sonra (7) gün içinde seçimin neticesine müessir olaylar ve haller sebebiyle yapılan itirazlar, seçimin sonucu hakkında kesin karar vermek yetkisine sahip olan kurullarca, seçimin neticesine müessir görüldüğü takdirde, alt kademelerce verilen kararların kesin veya kesinleşmiş olması veya kurullara derece derece ve müddeti içinde müracaat edilmemiş olması, bu itirazın incelenmesine ve reddine sebep teşkil etmez.
Bu itirazlar yazılı olarak yapılır. İtiraz dilekçesine, itiraz edenin adının, soyadının ve açık adresinin yazılması, ihbar ve iddia olunan vakıaların mahiyetinin ve gerekçesinin beyanının, delillerinin gösterilmesi ve belgelerinin bağlanması, bu belgelerin elde edilmesi mümkün değil ise, sebeplerinin ve nereden ve ne suretle temin olunabileceğinin bildirilmesi lazımdır.
Ancak, adaylığın kesinleşmesinden sonra, adayın Türk olmadığına, yaşının kanunda gösterilenden küçük olduğuna, okur - yazar olmadığı veya seçilme yeterliğini kaybettiren bir mahkümiyeti bulunduğuna ilişkin iddialar dışındaki nedenlerle adaylara itiraz olunamaz. Bu hüküm olağanüstü itirazlar için de geçerlidir.
Bu şartları haiz olmayan dilekçeler reddolunur.
SEKİZİNCİ KESİM
Yüksek Seçim Kurulunun işlem ve tedbirlerine karşı şikayet:
Madde 131 – Her türlü seçimin devamı sırasında, Yüksek Seçim Kurulunun itiraz eylediği veya itiraz yolu ile verdiği kararlar dışında kalan işlemleri, tedbirleri ve sair muameleleriyle, bu kanunda başka bir mercie şikayet veya başvurma yolu gösterilmemiş ve fakat alt kurulların görevleri sınırlarını aşmış olan veya bu mahiyette bulunan, kanuna aykırı hareketlerden dolayı 110 uncu maddede gösterilenler tarafından, yazılı olarak, doğrudan doğruya, Yüksek Seçim Kuruluna şikayet olunabilir.
Yazılı şikayetlerin 112 nci maddedeki şartları ihtiva etmesi lazımdır. Bu şikayetler üzerine, Yüksek Seçim Kurulunca derhal ve kesin olarak karar verilir.
Tetkik ve tahkik usulü:
Madde 132 – Yüksek Seçim Kurulu evrak üzerinde, incelemeler yapar. Ayrıca lüzum gördüğü bilcümle tahkik ve her türlü tetkik işlemlerini de yapar. Gerekli mercilerden her türlü bilgi ve belgeleri ister. Bu mercilerin, en kısa bir zamanda ve en geç yedi gün içinde istenilen bilgi ve belgeyi vermeleri mecburidir.
Kurul başkanı, lüzum ve ihtiyaca göre, bu işlerde çalışmak üzere, Yargıtay ve Danıştay memurlarını da vazifelendirebilir.
İtiraz dilekçesinin bir sureti, tutanağına itiraz edilene tebliğ olunur. Tutanağına itiraz olunan kimse, isterse yazı ile savunabileceği gibi, isteği üzerine, Yüksek Seçim Kurulunun tayin edeceği günde bizzat veya bir vekil marifetiyle kendini kurul huzurunda savunabilir. Kurul, yapılan itiraz ve ihbarları kendisine verildiği tarihten itibaren en geç üç ay içinde bir karara bağlar.
Kurulun kararı kesindir. Aleyhine hiçbir mercie ve kanun yoluna başvurulamaz.
Seçimin özelliğine göre seçim sonuçları hakkında kesin karar vermeye yetkili mercie yapılacak itirazlarda da yukarıki 1 inci ve 3 üncü fıkralar hükümleri uygulanır.
Ancak, bu kurul itirazları onbeş gün içinde kesin karara bağlar.
Yukarıki fıkralarda yazılı kararlar aleyhine hiçbir mercie ve kanun yoluna başvurulamaz.
Tutanakların iptali halinde özel kanunlarındaki hükümler uygulanır.
Sandık Seçmen Listelerine İtiraz
Muhtarlık bölgesi askı listelerine; seçmenler ve siyasi partiler askı süresi içinde itiraz edebilirler.
Siyasi partiler, dilekçeleri ekinde sunacakları yetki belgeleri ile partileri adına kimlerin itiraz edebileceklerini mühürlü ve imzalı bir yazı ile ilçe seçim kurulu başkanlığına bildirirler.
Muhtarlık bölgesi askı listelerine;
1) Siyasi partilerin, ilçe seçim kurulu başkanlıklarına isimlerini bildirdikleri yetkilileri;
a. O ilçede oturan tüm seçmenlerle,
b. Seçmen kütüğüne yazılmaması gerekenlerden yazılmış olduğu anlaşılanlar, (Örnek: O muhtarlık bölgesinde yerleşim yeri adresi bulunmayan, askeri öğrenci, ölü, kısıtlı, seçmen yaşına ve ehliyetine sahip olmayan kişilerin yazımı gibi),
ile ilgili olarak,
2) Seçmen niteliğini taşıyan vatandaşlar ise, ancak kendileriyle ilgili, itirazda bulunabilirler.
Yazılı itirazlar ile bu işler için düzenlenecek tutanaklardan hiçbir suretle resim ve harç alınmaz.
İtirazlar ilçe seçim kurulu başkanına yazılı olarak yapılır. Tutuklu ve taksirli suçlardan hükümlü olan seçmenler ceza infaz kurumu ve tutukevi idaresi aracılığı ile yazılı olarak ilçe seçim kurulu başkanlığına itiraz edebilirler. Kimliğini ispat edemeyenlerle, delil ve gerekçe göstermeyen ve bunları itiraz dilekçesine eklemeyenlerin itirazları incelenmez. Bu nedenle inceleme yapılamadığı tutanağa yazılır.
Kimliğin ispatında: Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını taşıyan; nüfus cüzdanı, resmi daireler veya iktisadi devlet teşekküllerince verilen soğuk damgalı kimlik kartı, pasaport, evlenme cüzdanı, askerlik belgesi, avukatlık kimliği, sürücü belgesi gibi seçmenin kimliğini tereddütsüz olarak ortaya koyan resimli ve resmi nitelikteki belgelerden birine itibar edilir. Belediyeler ile köy veya mahalle muhtarlarınca düzenlenip onaylanan kimlik belgeleri kimliğin tespitinde geçerli değildir.
Yukarıdaki belgelerden Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını taşımayanlara itibar edilmez.
Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde tutuklu yada taksirli suçlardan hükümlü bulunan seçmenlerden yukarıda sayılan kimlik belgeleri bulunmayanlar için, cezaevi idaresince verilmiş belge, kimlik belgesi yerine geçer.
Yerleşim yeri adresinin ispatında ise, öncelikle ilgili nüfus müdürlüklerinden alınacak resmi nitelikteki onaylı “Yerleşim Yeri ve Diğer Adres Belgesi” esas alınır.
Bilgisayar ortamında alınan ve İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nce kullanıma sunulan MERNİS/KPS kayıtları resmi belge sayılır.
Listelere siyasi parti adına itirazlarda ise, itiraz eden kişinin yetkili olduğuna ilişkin onaylı belgesi olup olmadığına bakılır.
Yazılı itirazlarda yukarıda açıklanan koşullar aranır ve deliller itiraz dilekçesine eklenir.
İtirazın alındığına ve hangi tarihte itirazın yapıldığına dair itiraz edene bir alındı belgesi verilir. İlçe seçim kurulu başkanının bulunmaması halinde itiraz dilekçesi; alındı belgesi karşılığında Nöbetçi Cumhuriyet Savcısına da verilebilir. Cumhuriyet Savcısı itirazın kayıt işlemini yaparak hemen ilçe seçim kurulu başkanlığına gönderir. Askı listelerinde maddi hatanın varlığı saptandığında, ilçe seçim kurulu başkanı tarafından verilecek karar, belgeleri ile birlikte gereği için ilgili nüfus müdürlüğüne gönderilir.
Muhtarlık bölgesi askı listelerinde yapılan tüm değişiklikler o ilçede teşkilatı bulunan siyasi parti ilçe başkanlıklarına tebliğ edilir. İki gün içinde yapılan itirazlar ilçe seçim kurulu başkanı tarafından değerlendirilerek kesin olarak karara bağlanır. Talepleri halinde sonuç siyasi partiye bildirilir/tebliğ edilir.