Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini öngören Anayasa değişikliğinin ardından yeni seçim sistemi konuşulmaya başladı. Yeni sistemle ilk kez 2019’da seçime gidilecek. AKP'den 12 kişiden oluşan bir heyet yeni seçim kanunu üzerinde çalışmalarını sürdürüyor. Üzerinde çalışılan sistemler içinde “daraltılmış tercihli sistem" olduğu da öne sürüldü.
Türkiye’de en son 1991 seçimlerinde uygulanan daraltılmış tercihli sisteme göre, siyasi partiler, her seçim bölgesi için milletvekili sayısının iki katı aday gösteriyor. Oy pusulalarında her partinin o seçim bölgesindeki milletvekili adaylarının isimleri yer alıyor. Vatandaş oy kullanırken, önce partiyi tercih ediyor ardından da kimi milletvekili görmek istiyorsa onu işaretliyor.
Yeni Şafak'tan Hüseyin Likoğlu'nun haberi aynen şöyle:
Yeni sistemle 2019'a
16 Nisan referandumu ile kabul edilen Anayasa'ya göre, Türkiye parlamenter sistemden cumhurbaşkanlığı sistemine geçti. 2019’da yeni sistemle ilk kez seçime gidilecek. Anayasa değişikliği nedeniyle uyum yasaları adı altında çokça kanunda değişiklikler yapılacak. Değişiklik yapılacak kanunlar arasında Siyasi Partiler Kanunu ile Seçim Kanunu da yer alıyor. AK Parti’de 12 kişiden oluşan bir ekip, Seçim Kanunu üzerinde çalışmalar yürütüyor. Hem seçim barajı hem de seçim sistemi üzerinde kapsamlı çalışmalar yapan AK Parti’deki ekip, yeni döneme en uygun seçim sistemi için bütün seçenekleri masaya yatırmış durumda.
Önemli olan milletin sıralaması
Üzerinde çalışılan seçim sistemleri arasında “daraltılmış tercihli sistem” de yer alıyor. Daraltılmış tercihli seçim sistemine göre, seçim bölgeleri sayısı arttırılacak, 6’dan fazla milletvekili çıkaran illerde birden çok seçim bölgesi oluşturulacak. Siyasi partiler, her bir seçim bölgesi için milaletvekili sayısının iki katı aday gösterecek. Partiler, Yüksek Seçim Kurulu’na verdikleri listelerde sıralama yapacak. Ancak, seçmen tercihi ile sıralamayı değiştirebilecek. Daraltılmış tercihli sisteme göre, esas olan sıralama değil seçmenin tercihi olacak. Her seçmen sadece bir milletvekiline oy verebilecek.
Kimsenin yeri garanti değil, herkes çalışcak
Mevcut seçim sistemine göre liste başı olan adayların seçilmesi neredeyse garanti iken, listenin ortalarına ve sonlarına doğru seçilme ihtimali giderek azalıyor. Listenin ilk sırasında yer alan aday “nasılsa seçileceğim” anlayışıyla rehavet gösterirken, listede ön sıralarda “nasılsa seçilemeyeceğim” diyerek seçim çalışmalarına katkıda bulunmuyor. Seçimde bütün yük orta sıralardaki adaylara kalıyor. Daraltılmış tercihli sistemde ise sıralama kimseye seçilme garantisi sağlamıyor. Listenin neresinde olunursa olunsun, kim daha fazla çalışır ve halkın tercihini elde ederse o seçilmiş olacak. Yani bütün adaylar eşit şartlarda yarışacak.
Kontenjan veya Türkiye vekilliği
Anayasa değişikliği ile milletvekili sayısı 550’den 600’ye çıkarıldı. Seçim barajının yanı sıra Türkiye vekilliğinin de ele alındığı çalışmada, 100 vekilin partilerin oy oranlarına göre tahsis edilmesi de konuşulan konular arasında yer alıyor. Türkiye milletvekilliği kabul görmezse, daraltılmış tercihli sitemde bazı sıralamaların kontenjan olarak ayrılıp tercih dışı tutulması öngörülüyor. Kontenjan sırada aday gösterilen vekil adayları tercih dışı seçilecek.
"Lider faktörü azalacak"
Mevcut sistemde bir siyasi partinin iktidar olabilmesi için Meclis’te de çoğunluğu sağlamış gerekiyor. Dolayısıyla seçmen kimi başbakan görmek istiyor idiyse onun partisinin vekillerine de oy veriyor. Lidere göre oy verildiği için milletvekili adayları bazen ikinci planda kalabiliyor. Yeni Anayasa’ya göre Cumhurbaşkanı seçilen kişi 5 yıl boyunca Meclis’ten güvenoyu almaksızın ülkeyi yönetebilecek. Vatandaş kimin ülkeyi yönetmesini istiyorsa direkt kendisi belirleyecek. Milletvekili seçimine gelince, vatandaş istikrar, tek başına iktidar gibi hiçbir kaygısı olamadan tercihini yapacak. Dolayısıyla siyasi partiler, yeni sistemde halkın daha çok tercihini kazanabilecek isimleri aday göstermek durumunda kalacaklar.