Dünya piyasalarında yaşanan ortamın etkisi emlak ve inşaat sektöründe durgunluk olarak yansıyor. Konut satış ve kiralamalarının durduğu sektörde, 2000 YTL olan kiralık daireler 1500 YTL'ye kiracı bulmakta zorlanıyor. Faizlerin yüksek olması nedeniyle alım kararını öteleyen tüketicilerin ‘beklegör' mantığıyla hareket edebileceği öngörülüyor. Bu durum 2009'un ilk altı ayını kritik hale getirirken, inşaat sektörü hükümetten sektör için acil eylem planı ortaya koymasını istiyor.
Emlak durdu
Emlak Komisyoncuları Odası Başkanı Sabri Ateş, emlak piyasasında satışların ve kiralamanın durduğunu söyledi. " Talep yok, insanlar önünü görmeden yastık altındaki parasını çıkarmıyor" diyen Ateş , " Krediler yüksek, bu nedenle konut kredisi de kullanılmıyor. Piyasa çok durgun. En üst, en alt gelir grubuna yönelik inşaatlar da durdu, İstanbul ve Türkiye genelinde TOKİ ve müteahhitlerin yaptığı fazla konutlar var. Ne satılık evlere ne de kiralık evlere talep yok" diye konuştu.
Kiracı yok
Deprem korkusu nedeniyle İstanbul özelinde insanların sadece yer değiştirdiğini, eski semtleri ve binaları terk ederek daha güvenli sitelere ve il dışına taşındığını vurgulayan Ateş,
"Avcılar ve Zincirlikuyu arasında yapılan metrobüsün varlığı İstanbul dışına göçü tetikledi. Bu alanlarda hareketlilik var bunun dışında piyasa durgun. İstanbul içinden dışına göç var" dedi.
Ekonomi durgunluğunun mal sahiplerinin ‘aklını başına getirdiğini' söyleyen Ateş,
"Altı ay önce 2000 YTL'ye kiraya verilen konutlar şimdi 1500 YTL'ye kiracı bulamıyor. Eskiden mal sahipleri 'ev benim istediğim fiyata veririm' derdi şimdi bu dönem de kapandı" dedi. Ateş, 80 metrekare 2 oda 1 salon bir konutun inşaat maliyeti 40-50 bin YTL olduğunu, bu dairelerin 150 bin YTL'ye satıldığını ancak müteahhitler ve mal sahiplerinin müşterinin verdiği fiyata razı geldiğini ifade etti. Ateş, "Vatandaş uyandı ve pazarlık yapmayı öğrendi" dedi.
2009'un ilk altı ayı kritik
İş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Genel Müdürü Turgay Tanes, oturma amaçlı konut alacak tüketicinin, ileride fiyatların düşeceğine dair beklentiye girerse, alım kararını öteleyebileceğini belirtti. "Bu da bir kez daha bekle-gör dönemine girilmesine neden olabilir" diyen Tanes, Alışveriş Merkezleri (AVM) kiracıları olan perakendecilerin de yeni oluşan yerlerde mağaza almada çekinik kaldıklarını kaydetti. Tanes, yeni ve büyük çaplı proje geliştiren ve kiralama-satış aşamasında olan üreticilerin, oluşan belirsizlik ortamından etkilenebileceğini ifade etti.
Tanes, şunları söyledi: "Hem iç hem de dış piyasalarda yaşanan belirsizliklerle gelen son dalga, 2009'un ilk altı ayını kritik hale getiriyor. Daha küçük ölçekli ve alıcısı hazır projelere yatırım yapmak gerikiyor. Büyük finansman gücü olan firmaların yanında, görece yetersiz kalan firmalar bu dönemde, yeni proje üretme konusunda zorlanacak. Gayrimenkul konusunda ihtisaslaşmış olanlar da yatırıma devam edebilir."
Büyüme törpüleniyor
Sinpaş GYO İcra Kurulu Başkanı Faruk Çelik de, inşaat sektörünün son yıllarda hızlı bir büyüme trendine girdiğini belirterek, "Bunun sürdürülebilir olması mümkün değildir. Bugün durgunluk denilen şey aslında bir normalleşme. Türkiye’de 650-700 bin adet konut açığı var. Önümüzdeki 10 yıl içinde 6.5 milyon adet konut ihtiyacı olacak. Bu, durgunluk değil, inşaat sektöründeki hızlı büyümenin törpülenmesi" dedi.
Yabancı iştahı aynı olmayacak
Geçtiğimiz yıllarda artan talep ile diğer sektörlerde faaliyet gösteren pek çok firmanın da gayrimenkul sektörüne girdiğini vurgulayan Çelik, yerli firmaların yanı sıra, yabancı yatırımcıların da Türkiye’de daha fazla gayrimenkul yatırımı yapmaya başladıklarını, rekabet sonucu arsa maliyetlerinin arttığını, kâr marjlarının daraldığını ve önceki senelerde elde edilen kâr marjlarını sağlayacak projeler üretmenin giderek zorlaştığını söyledi.
Çelik, bu aşamada belirli bir arsa stokuna sahip olan firmalar yoluna devam ederken, elinde yeni projeler için hazır arsası olmayan ve uygun fiyatlarla yeni arsa bulmakta zorlanan firmaların küçüleceğini ve bir kısmının da gayrimenkul sektöründen çıkarak başka sektörlerde devam etmeyi tercih edeceğini dile getirdi. Çelik, "Küresel likiditenin azalması ise yabancı yatırımcıları etkileyecektir. Geçtiğimiz yıllarda İstanbul'un belirli bölgelerinde düzenlenen ihalelerde arsa fiyatlarının rekor seviyelere çıkmasını sağlayan yabancı yatırımcılar bu sene aynı iştahı göstermeyecek" diye konuştu.
Konut kredisinde büyüme
Bu yılın başında 30.8 milyar YTL olan konut kredisi hacmi, kredi faiz oranlarının önceki dönemlere göre daha yüksek seyretmesine karşın 2008 ağustos ayı itibariyle 37.1 milyar YTL’ye ulaştığına dikkat çeken Çelik, şunları kaydetti:
"Tüketiciler giderek konut kredilerinden daha fazla faydalanmakta. 2009 ikinci yarısı için beklentimiz olumlu." Sektörün ekonominin büyüme dinamiği olmayı sürdüreceğini,
"Demografik nedenler ve mevcut konut stoku, kalitesizliği ve yenilenme ihtiyacı nedeniyle sektör mevcut kapasitesini koruyacak. 2009 ikinci çeyrekten itibaren yurtdışından iyi haberler sektörün büyümesini tetikleyebilir" dedi.
Yatırım bekliyor
İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği İMSAD Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Turan da, sektörün lokomotif etkisini kanıtladığını ve inşaat sektöründe büyüme olmadan genel ekonomik büyüme beklenemeyeceğini belirtti. Turan, "İlk altı ay sonunda kamu sektörünün inşaat yatırımlarındaki yüzde 20.5'lik bir gerileme söz konusu. Yılın ikinci yarısında, bütçe hedeflerini aşmadan, hükümetin kamu altyapı yatırımlarına ağırlık vereceğini tahmin ediyoruz" diye konuştu.
Hükümete çağrı
Tüm inşaat Müteahhitleri Federasyonu Başkanı Tahir Tellioğlu, inşaat sektöründe büyümenin bu yıl genel büyüme oranının altında kaldığını ve yüzde 2'yi bulmadığını belirterek, "Bu durumda, Türkiye ekonomisinin yüzde 2'den fazla büyümesi mümkün değil. Hükümet inşaat sektörü için de acil eylem planı ortaya koymalıdır" dedi. Tellioğlu, 2000 yan sanayi kolunun etkilendiğini ve büyümeyi belirleyen birinci sektör olduğunu kaydetti. Son bir yılda demir fiyatlarındaki artış nedeniyle sektörün çöktüğünü söyleyen Tahir Tellioğlu, "Son günlerde zorda olan diğer büyük sektörlerde olduğu gibi hükümetin inşaat sektörü için de acil eylem planı ortaya koyması şarttır " dedi .