Hükümete yakınlığıyla bilinen Sabah gazetesi, AKP'nin MHP’nin desteğiyle hazırlayıp Meclis'e sunduğu anayasa değişikliği teklifinin Genel Kurul'da onaylamasının ardından mayıs ayında sistem değişikliğiyle ilgili referanduma gidileceğini iddia etti.
AKP ve MHP'nin uzlaşma ile hazırladığı, Türkiye'nin parlamenter sistemden Cumhurbaşkanlığı sistemine geçişini sağlayan anayasa değişiklik teklifi 316 imza ile TBMM Başkanlığı'na sunuldu. Sabah'tan Zübeyde Yalçın'ın haberine göre, 'Cumhur' ile 'Başkanı' buluşturan tarihi metin 21 maddeden oluşuyor. Cumhurbaşkanlığı ve TBMM seçimlerinin 2019 yılı kasım ayında yapılmasını öngören teklif, HSYK ve Anayasa Mahkemesi'nin yapısında da önemli değişiklikler getiriyor.
İşte teklifin detayları:
Vatandaş aday gösterebilcek
Parlamentoda grubu bulunan siyasi partiler, son genel seçimde tek başına veya birlikte oyları en az yüzde 5 olan partiler ile 100 bin seçmen cumhurbaşkanlığına aday gösterebilecek.
Cumhurbaşkanı adayının 40 yaşını doldurması, yüksek öğrenim yapmış, doğuştan Türk vatandaşı olması gerekecek.
En az 5+5 ve ekstra süre
Cumhurbaşkanı 5 yıllığına ve en fazla iki kez seçilebilecek. İkinci 5 yıllık dönemde TBMM, 360 milletvekilinin oyu ile erken seçim kararı alırsa cumhurbaşkanı bir kez daha aday olabilecek. Böylece 14 yıl görev yapabilecek.
İki turlu seçim
Seçim iki turlu olacak. Birinci turda oyların yarısından fazlasını alan seçilecek. İlk turda sonuç çıkmazsa ikinci tura gidilecek. İki hafta sonra yapılacak ikinci turda en yüksek oyu alan Cumhurbaşkanı olacak.
Partisi ile bağı kesilmeyecek
Cumhurbaşkanının partisi ile ilişiğinin kesilmesine ilişkin hüküm Anayasa'dan çıkartıldı. Cumhurbaşkanı parti üyesi olabilecek, genel başkan olmasının önündeki engel kalkacak.
Devletin başı ve başkomutan
Cumhurbaşkanı yürütme yetkisini kullanacak. Türkiye Cumhuriyeti, Türk milletinin birliği ve başkomutanlığı temsil edecek. Milli güvenlik politikalarını belirleyecek ve gerekli önlemleri alacak. Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, üst düzey kamu yöneticilerini ve büyükelçileri atayacak, gerektiğinde görevlerine son verecek.
Yardımcıları
Bir veya daha fazla yardımcı atayabilecek. Bakanları Meclis dışından atayacak. Milletvekillerinden cumhurbaşkanı yardımcısı ya da bakan atananların üyelikleri düşecek.
Veto ve fesih yetkisi
Cumhurbaşkanı kanunları yayınlayacak ya da veto edebilecek. Meclis'in veto edilen kanunları 301 oyla ve aynen kabul etmesi halinde kanunu yayınlamak zorunda olacak. Cumhurbaşkanının Meclis'i fesih yetkisi olacak. Böyle bir durumda kendi görevi de sona erecek.
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
Cumhurbaşkanı, yürütmeye ilişkin konularda kararname çıkartabilecek. Ancak kanunla düzenlenen alanlar, temel haklar, kişi hak ve ödevleri ile siyasi hak ve ödevler konularında kararname çıkartamayacak. Kararnameler, Anayasa Mahkemesi denetimine açık olacak.
Vergide alt-üst sınr
Vergi kanunlarında belirtilen oranların alt ve üst sınırlar içinde değişiklik yapma yetkisini 2019'dan sonra cumhurbaşkanı kullanacak.
Yüce Divan kriteri
Cumhurbaşkanı hakkında soruşturma önergesi verilmesi için 301 imza gerekecek. Soruşturma için 360, Yüce Divan'a sevk için ise 400 oy gerekecek.
Milletvekili sayısı 600
TBMM'de 550 olan milletvekili sayısı 600'e çıkartılacak. Yedek milletvekilliği uygulamasına geçilecek. Seçilme yaşı 18'e düşürülecek.
Seçimlerde yeniden 5 yıl
Cumhurbaşkanlığı ve TBMM seçimleri 5 yılda bir aynı gün yapılacak. Böylece Meclis'in görev süresi de tekrar 5 yıla çıkmış olacak.
Genelkurmay başkanı
Genelkurmay Başkanı cumhurbaşkanınca atanacak. Doğrudan cumhurbaşkanına karşı sorumlu olacak.
Yargıda yeni dönem
Askeri yargı kaldırılacak. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yerine Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) oluşturulacak. Kurul 12 üyeden oluşacak. Üyelerin 5'ini cumhurbaşkanı, 6'sını Meclis seçecek. Adalet Bakanı Kurul'un başkanı olacak. Anayasa Mahkemesi'nin üye sayısı da 15'e inecek. MGK'nın yapısı değişecek. YAŞ kararları yargı denetimine açılacak.
Mayısta referandum Kasım 2019'da seçim
Anayasa değişiklik teklifinin, TBMM Anayasa Komisyonu ve Genel Kurul aşamalarının ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından referanduma götürülme kararı ile mayıs ayı başında sandığın milletin önüne gelmesi bekleniyor. Cumhurbaşkanlığı ve TBMM seçimleri ise Kasım 2019'da yapılacak. Ancak TBMM erken seçim kararı alırsa cumhurbaşkanlığı seçimi de aynı tarihte olacak. Yerel seçimler Mart 2019'da olağan tarihinde yapılacak. 2019'a kadar TBMM'ye ilişkin hükümler, başbakan ile bakanlar kurulunun mevcut hali, görev ve yetkileri ile devam edecek.