İstanbul, 13 Kasım (DHA) - Siyasi istikrar analiz şirketi S Bilişim Danışmanlık, Siyasi İstikrar İndeksi (Sİİ) kapsamında hazırladığı raporunda, \"Türkiye, ABD’nin İran yaptırımlarına prensipte olduğu gibi pratikte de karşı durmalıdır.ABD’nin İran yaptırımları Irak ekonomisini İran’dan uzaklaştırma, Suud’a yaklaştırma ve bağımlı kılma ve konsolide etmesi için etkili işletilen mekanizmadandır\" tespitinde bulundu.
Raporda ABD\'nin İran yaptırımlarının Türk ekonomisi üstünde etkisinin abartıldığı, yaptırımların Irak ekonomisinde tahribat ve Türkiye’ye etkilerinin gözardı edilmesiyle ilgili analiz de dikkat çekildi.
Raporda ayrıca ABD yönetiminin Basra’da yeni liman kapasite inşa, Kuzey Irak kitlevî tedariklerini ise Suudi Arabistan ile işbirliği yaparak Türkiye’den bağımsızlaştırma gayretinde olduğu vurgusu da yapıldı. S Bilişim Danışmanlık, \"CENTCOM/PKK-YPG Suriye birlikteliğindeki gibi CENTCOM-Barzani ve CENTCOM-PKK birlikteliği Kuzey Irak’ta da Suud tarafından desteklenmektedir\" tespitinde bulundu.
S Bilişim Danışmanlık\'ın \"İran’a Yaptırımlar Irak’ı Suud’a Yaklaştırıcı İşleyiştedir\" başlıklı raporu şöyle:
\"ABD İran yaptırımlarının Türk ekonomisi üstünde etkisi abartılmıştır. Buna mukabil, yaptırımların Irak ekonomisinde tahribat ve Türkiye’ye etkileri gözardı edilmektedir. ABD’nin İran yaptırımları Irak ekonomisini İran’dan uzaklaştırma, Suud’a yaklaştırma ve bağımlı kılma maksatlı işleyiştedir. Suud, Ortadoğu bütününde geniş kitlelerin zorunlu tedariklerini temin bakımından operatif devlet uygulamasındadır. Suud, Ortadoğu bütününde çoğu eğitimsiz, topraksız, becerisiz geniş kitlelerin zorunlu tedariklerini az-sayıda network üstünden işletme, geniş kitleleri kendi networklarına bağımlı kılma hedeflemesindedir.\"
\"Suud tarafından engelleniyor\"
\"Ortadoğu bütününde az sayıda limandan mal-ürün girişiyle ucu Suud’a dayanan imtiyazlı büyük dağıtım organizasyonlarına dayalılık dikkat çekicidir. Ortadoğu’da yağdan una, akaryakıt dağıtımından finansa, otomobil ithalat-satışına ve organize perakendeye dek pek çok ürün-hizmet, Suud networklarının denetimindedir. Ortadoğu’da ticaretin kılcal hale gelmesi ki, demokrasi zeminidir, Suud tarafından otoriter politik-bilinçle sistematik biçimde engellenmektedir.Petrol ihraççısı belli-başlı ülkelerin Rusya, Brezilya gibi güçlü devlet gelenekleri olanlar bir yana bazısı cumhuriyettir. İran, Venezüella, Irak, Nijerya (Ekvator ve Gabon) misaldendir. Cumhuriyetler, Suud ve Körfez şeyhlikleri aksine petrol gelirlerinin nereye nasıl harcanacağını geniş kitlelere / sandıktan çıkan temsilcilerine bağlı kararlaştırmaktadır.\"
\"Suud ve Körfez şeyhliklerinde işleyiş, Batılı devletler ve finansıyla birlikte kapalı devrededir. Suud, petrol gelirlerinin kazanç ve harcanma kararlaştırmalarını geniş kitlelerden bağımsız kılmak istemektedir. Bunun için, petrol ihraççısı cumhuriyetlerin zayıf devlet kapasitelerini fırsat penceresi görmektedir. Geniş kitlelerin petrol geliri kazanma ve harcama karar düzeni, Suud yönetimi için tehdit görülmektedir.\"
\"ABD\'nin İran yaptırımları kime yarıyor?\"
\"ABD’nin 1990 ve 2003 Irak müdahaleleri, beklenenin aksine, Irak’ı İran’a önce yakın bilahare bağlı kılmıştır. Suriye iç-savaşı, Suud hedeflemelerinin aksi istikamette, Rusya yanında İran’ın etkinliğini genişletmiştir. Suud, Suriye’de hedeflerini gerçekleştiremeyince PKK/YPG CENTCOM birlikteliğini teşvik ve finanse etmiştir. Suud, operatif devlet uygulaması için Türkiye’yi hasım görmektedir. Ortadoğu bütününde olduğu gibi Irak’ta da geniş kitlelerin mübrem ihtiyaçları devlet tarafından karşılanmaktadır. ABD’nin İran yaptırımları, Suud’un Irak’ı kendine yaklaştırması, bağımlı kılma ve konsolide etmesi için etkili işletilen mekanizmadandır. ABD Irak’ta ilk-evvel geniş kitlelerin en kritik ihtiyacı elektrik üretimini İran’dan bağımsızlaştırmak için acımasız uygulamadadır.\"
\"CENTCOM-PKK birlikteliği Kuzey Irak’ta da Suud tarafından desteklenmektedir\".
\"Irak’ta elektrik üretimi İran doğalgazına aşırı bağımlı, İran doğalgaz ve üretim santral kapasiteleri devre dışı bırakılmaktadır. Irak yönetimine tanınan müddet sadece 45 gündür. Eşanlı biçimde panik halinde Irak yönetimi, Suud yönetimiyle Irak’a elektrik temini için müzakerededir. ABD yönetimi Basra’da yeni liman kapasite inşa, Kuzey Irak kitlevî tedariklerini ise Suud ile işbirliği yaparak Türkiye’den bağımsızlaştırma gayretindedir. Suud-BAE yönetimi geçen yıl bağımsızlık referandumunda uçuşa kapatılan Erbil havalimanına direkt uçuş ihdas, Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’ne ekonomik yardım vaat etmişlerdir. Yani, CENTCOM/PKK-YPG Suriye birlikteliğindeki gibi CENTCOM-Barzani ve CENTCOM-PKK birlikteliği Kuzey Irak’ta da Suud tarafından desteklenmektedir.\"
\"ABD yönetimi Irak\'a Suudi müdahalesini destekleyici hazırlıklar yapıyor\"
\"Kuzey Irak’ın askerî ve sivil alt-yapı yapılanma ve bölge tedariklerini Türkiye’den bağımsızlaştırma diğer gayretleri izlemededir. CENTCOM’un Suriye’de askerî-üs yapılanma benzeri hatta daha etkilisi Kuzey Irak’ta ilerletilmektedir. Amerikan yönetiminin Irak’a Suud müdahalesini destekleyici yönelimde Irak-Ürdün otoyolu inşasına hazırlandığı eklenmelidir. Merkezî Irak Hükümeti’nin hacimli yeni elektrik üretim-santral ihalesi, İran doğalgazına dayanan ve kazanan Alman-SIEMENS’ten alınmış, Amerikan GE’ye verilmiştir. ABD-Irak 2008 SOFA anlaşmasının nakledilen son hususta olduğu gibi Irak petrol ihraç gelir belirli yüzdesine müdahale imkânı sağladığı ikaz edilmelidir. SOFA-2008 ayrıca, Amerikan ordusuna, Irak’ta liman kullanma ve karadan serbest geçiş hakkı vermekte, CENTCOM’un Suriye’ye konuşlanma ve lojistiğini en-baştan temin eden önemli faktördendir.\"
\"Irak’a elektrik temininde pasif kalınmaktadır\"
\"Türkiye’nin Irak’a Suud müdahalesine hassasiyeti şimdilik düşüktür. Bununla birlikte Türkiye, Suud’un Ortadoğu’da operatif devlet uygulamalarını sınırlama adına sert tedbirleri (Sudan, Somali, Katar’da askerî konuşlanma) devreye almıştır. Türkiye ayrıca Suud operatif devlet uygulamasını deşifre edici yumuşak (başarılı) müdahale ilk-evresindedir. Gazeteci Kaşıkçı cinayetinde küresel medyanın Trump direncine rağmen Suud aleyhine dönüştürülmesi, Batı siyaset kurumlarının Suud karşıtı aktivasyonları ortadadır.Türkiye’de halen elektrik arz fazlası mevcuttur. Fazla arza ve taleplerine rağmen Irak’a elektrik temininde pasif kalınmaktadır. Irak’ın elektrik talepleri; sadece, Musul’a dek şeklinde hat inşa ve enerji nakliyle sınırlı şekilde cevaplanmıştır. Önceki yıllar aksine santral inşa-işletme, jeneratör-gemiyle enerji tedarik kapasitelerimiz, Irak bütünü ve Basra’da devreye alınmamıştır.\"
\"Türkiye Irak’ta ABD-Suud ortaklığını sınırlamalı\"
\"Kuzey Irak ve Irak geniş kitlelerinin pek çok zorunlu ihtiyacı Türkiye’ce karşılanmaktadır. Son üç-dört yıldır İran, Irak’ta Türkiye’ye ciddi rakip olmuştur. Kuzey Irak su kaynakları Türkiye ve İran, Irak su kaynakları ise büyük ölçüde Türkiye denetimindedir. Sudan başka buğday ve hayvan yemi gibi kritik birçok üründe Türkiye, kısmi yanlışlık barındırsa da, \'baskılayıcıdır\'. Uzun erimde Kuzey Suriye ve Kuzey Irak eko-politiği şeksiz-şüphesiz Türkiye denetimindedir. Öte yandan TSK’nın Kuzey Irak’ta tampon bölge ihdası son derece işlevseldir. Türkiye, ABD’nin İran yaptırımlarına prensipte olduğu gibi pratikte de karşı durmalıdır. Türkiye, İran yaptırımlarının Irak yönünde uygulanma ve cevaplanma biçim / işleyişlerine hâkim ve müdahil olmalıdır. Türkiye Irak’ta ABD-Suud ortaklığını sınırlamalı ve aksine dönüştürmeli, Irak-Türkiye mevcut işbirliğini geliştirmeli-pekiştirmelidir. Bu sadece jeo-politik ağır gereklilik değil birincil ihraç pazarımızı muhafaza bakımından da hayatidir.\"