Tarık Demirkan | Budapeşte
Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto, Macaristan Atom Enerji Ajansı’nın tüm ön denetim ve araştırmalarını tamamladığını ve Paks şehrindeki nükleer santrale iki yeni reaktör eklemek için yeşil ışık yaktığını söyledi.
Dışişleri Bakanı Szijjarto, ön hazırlıklar boyunca ajansın projeyle ilgili 400 bin sayfalık belgeleri tek tek incelediğini, reaktör inşaatının güvenlik de dahil her bakımdan ulusal ve uluslararası kriterlere uygun olduğuna karar verildiğini açıkladı.
Bakana göre yeni nükleer reaktörünün inşaatına önümüzdeki haftalarda fiilen de başlanacak.
Rusya’nın nükleer enerji kurumu Rosatom tarafından inşaatı gerçekleştirilecek olan reaktörlerin 2030 yılında devreye girmesi planlanıyor.
Yeni reaktörlere neden ihtiyaç duyuldu?
Orta Macaristan’da Tuna boyundaki kentlerden biri olan Paks şehri, 1969-87 yılları arasında inşa edilen ve dört reaktör içeren nükleer santralıyla Macaristan elektrik enerji ihtiyacının yaklaşık yüzde 40’ını karşılıyor.
Daha da önemlisi, Macaristan yıllık elektrik enerji tüketiminin yüzde 30’nu ithalat yoluyla karşılıyor ve bu oranla Avrupa’da elektrik enerjisinde dışarıya en bağımlı ülkeler sıralamasında ilk sıralarda yer alıyor.
Avrupa Birliği tarafından öngörülen elektrik enerjisinde yüzde 90 karbonsuz üretim amacına ulaşılmasının yolunun Macaristan açısından Paks nükleer santralinin genişletilmesinden geçtiği, ülkede genel kabul gören bir değerlendirme.
Macar hükümeti 2014 yılında Rusya ile bir anlaşmaya varmış ve iki yeni reaktörün, bir zamanlar Paks nükleer santralını inşa eden Rusya’nın Rosatom şirketi tarafından gerçekleştirilmesi konusunda mutabakat doğmuştu.
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı sonrasında Rusya’ya karşı gündeme gelen yaptırımlar nükleer enerji sektörünü kapsamadığından Macaristan’da inşaat hazırlıkları sürecinde olan nükleer reaktör konusu tartışma konusu yapılmamıştı.
Muhalefet yeni reaktörlere neden karşı?
Macaristan’da muhalefet partileri Paks 2 adıyla anılan iki yeni nükleer reaktörün Rusya tarafından inşa edilmesine şiddetle karşı çıkıyor ve sözleşmenin iptalini istiyor.
Muhalefetin uzlaşmaz tavrının gerisinde Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı yatıyor.
Muhalefet, iki yeni reaktörün Rusya tarafından inşa edilecek olmasını, Macaristan’ı uzun vadede enerji bakımından tamamen Rusya’ya bağlı hale getireceği kanısında.
“Moskova istediği zaman şalteri indirebilir” diyen muhalefet, bunun nedeni olarak da reaktörlerin Rus teknolojisi ile işletilmesini ve bu reaktörlerin çalışması için gerekli uranyumun Macaristan’daki yeni yataklardan yine Rus şirketleri tarafından çıkarılmasını gösteriyor.
Yeni nükleer blokların inşasına karşı getirilen tezlerden biri de projenin mali çerçevesi. İki yeni nükleer blok Macaristan’a 12,5 milyar Euro’ya mal olacak ve bu tutarın 10 milyarı yine ayrı bir kredi sözleşmesi uyarınca Rusya tarafından karşılanacak.
Ancak muhalefet sözleşmeye göre kredi için belirlenen faiz oranlarının uluslararası piyasada bulunabilecek faiz oranlarından bir hayli yüksek olduğunu iddia ediyor.
Yeni sözleşme hakkında tartışılan konuların pek çoğu net bir şekilde ele alınamıyor, çünkü nükleer blokların inşaatı ile ilgili sözleşmelerin ayrıntıları 30 yıllık bir süre için devlet sırrı olarak saklanacak, açıklanamayacak.
Hükümetin bu kararı, daha sonra Anayasa Mahkemesi tarafından da onaylandı.