Stevia bitkisinden şeker üretmek isteyen Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAYKUR), 5 yıllık deneme üretiminin ve 16 milyonluk fabrika yatırımının sonrasında bitkinin bölgede yetiştirilmesinin mümkün olmadığını anladı. Stevia ünitelerinin ihaleyle kiralanmasına karar verildi.
ÇAYKUR, daha çok Güney Amerika, Arjantin ve Çin'de yetiştirilen Stevia bitkisini 5 yıl süren deneme üretiminin ardından yaygınlaştırmaya karar verdi. Stevia bitkisinin üretimi için fidan dağıtan ÇAYKUR fabrika kurdu, ancak düz arazide yetiştirilebildiği yıllar sonra anlaşılan bu bitkinin Rize'de üretilmesine uygun alan olmadığı ortaya çıktı. Böylece ÇAYKUR'un yaprağından şeker üretilen Stevia bitkisinin işlenmesi için Rize'de 16 milyon TL'ye kurduğu tesis üretime geçemedi.
"Herhangi bir soruşturma açıldı mı?"
İyi Parti Denizli Milletvekili Yasin Öztürk, KİT Komisyonu'nda Çay İşletmeleri Genel Müdürü Ziya Alim'e "ÇAYKUR'un büyük paralar harcadığı ve vazgeçtiği ya da akıbetinin ne olduğunu bilmediğimiz projeleri söz konusu. Mesela bu Stevia'yla ilgili projeden vazgeçildi. Bu projeleri getiren kişilerle ilgili herhangi bir soruşturma açıldı mı?" diye sordu.
ÇAYKUR'dan gelen yanıtta ise şu sözlere yer verildi:
"Stevia bitkisi yetiştirmek amacıyla 46 fabrikada her bir üretici için 200 metrekare alanda yetiştirilmek üzere dağıtımı yapılmış, ancak bakımı ve yetiştirilme zorluğu nedeniyle üretici tarafından kabul görmemiştir. Ayrıca temmuz ayında ürün hasadı yapılıp kurutulması açısından bölge şartları nedeniyle zorluklar yaşanmıştır. Stevia ünitemiz ise kiraya vermek için ihaleye açılmıştır, gelecek tekliflere göre değerlendirme yapılacaktır."
Sayıştay'ın ÇAYKUR'la ilgili 2018 yılı raporunda; Bitkinin düz ve taban arazi istediğini ancak Rize'de bu şekilde arazi bulmanın zor olduğuna dikkat çekilirken, "Ayrıca Türkiye'de yetiştirilen Stevia bitkisinin maliyeti, pazar durumu ve kullanım alanı iyice tespit edilmeden böyle bir ürün için yatırım yapılması rasyonel bir yaklaşım olarak görünmemektedir" denildi.
Stevia bitkisi nedir? Faydaları nelerdir?
Stevia (şeker otu) Paraguay ve Brezilya'da tatlandırıcı, tedavi edici özellikleri nedeniyle kullanılıyor. Türkiye'de ilk kez 2009 yılında Antalya'da üretilmeye başlanan Stevia'nın içerdiği steviosid maddesi, vücuttaki tat duyuları tarafından normal şekerin 250-300 katı daha şekerli olarak algılanıyor. Bir tutamı bile bir litre çayı tatlandırmaya yetiyor. Kalori değeri sıfır olan bu bitkinin diyet, şeker hastalığı, yüksek tansiyon, kabızlık, depresyon ve asabiyete karşı olumlu etkileri var.
Türkiye çay ihracatında 31'inci sırada bulunuyor
Türkiye, 2019 yılı itibarıyla çay ihracatında 31'inci sırada yer alıyor. ÇAYKUR'un ihracat miktarı 2016 yılında 5 bin 325 ton iken, Varlık Fonu'na devredildiği 2017 yılında 870'e kadar geriledi. ÇAYKUR'un 2020 yılındaki çay ihracatı 2 bin 970 ton olarak gerçekleşti.
2011: 2 bin 131 ton, 2012: 2 bin 162 ton, 2013: 3 bin 514 ton, 2014: 4 bin 219 ton, 2015: 5 bin 3 ton, 2016: 5 bin 325 ton, 2017: 870 ton, 2018: bin 512 ton, 2019: 2 bin 662 ton 2020: 2 bin 970 ton.
Ayrıca ÇAYKUR Genel Müdür Ziya Alim, Stevia bitkisiyle ilgili, "Stevia üreticiden kabul görmedi. Biz 46 üreticimize Steviayı dağıttık. Bir üretici 'otun içinde kaldı, çürüdü', biri 'uğraşamam' dedi. Üreticilerimiz kolaylığa alışmış, Stevia'yı bir türlü kabullenemedi. Biz üreticiye destek veriyoruz. Bizim için bir alternatif olur. Kabul görmedi diye bir kenara atmadık. Proje devam ediyor" demişti.