PKK’ya yapılan silah bırakma çağrısı belki siyasi sonuçlarından daha güçlü ’ekonomik’ sonuçlar doğuracak. Farklı araştırmalara göre 30 yıllık ‘çatışmanın’ maliyeti 300 milyar lira. Makro ekonomiye etkiyle birlikte fatura 1.2 trilyon liraya kadar çıkıyor.
Her şey 15 Ağustos 1984’te PKK’nın Siirt’in Eruh ile Hakkâri’nin Şemdinli ilçelerine baskın usulü saldırmasıyla başladı. Aynı anda karakollara ve askeri lojmanlara bombalı ve silahlı saldırı düzenlenmiş, er Süleyman Aydın şehit olmuş, 3 sivil ve 9 asker yaralanmıştı. İşte bu ilk saldırıdan bugüne terörle mücadele için harcanan para, doğrudan yaklaşık 300 milyon liraya, makro ekonomiye etkisiyle toplam 1.2 trilyon liraya ulaştı. Bu veri, dün PKK’ya yapılan ‘silah bırakma çağrısı’nın, Türkiye için siyasi etkileri kadar ekonomik etkilerinin de olacağı anlamına geliyor.
Fatura çok kabarık
Sadi Özdemir’in Hürriyet’te yer alan haberine göre, Türkiye 2012’ye kadar yani çözüm sürecinin başladığı yıla kadar savunmaya 162 milyar TL harcamıştı. Bu rakamın bugünkü değeri 495 milyar TL’yi buluyor. Terör olmasa savunma harcamaların yüzde 50 daha az olacaktı. Yani Türkiye terör nedeniyle ekstra bir 247.6 milyar TL’lik harcama yapmak zorunda kaldı. Türkiye’nin 1986-2012 arası faiz giderleri ise 1.6 trilyon TL oldu. Terör olmasaydı faizler daha düşük seyredeceğinden yaklaşık 80 milyar TL’lik bir tasarruf olacağı da raporlarda yer alıyor.
Aynı dönem itibariyle Türkiye’de terörle mücadele olmasaydı ekonomik büyümenin her yıl 0.50 daha fazla olacağı belirtiliyor. Bu büyüme kaybının toplam tutarı güncel rakamlarla 2 trilyon 345 milyar lira olarak hesaplanıyor. Bu da şu anda 10 bin dolar civarında olan kişi başına milli gelirin 12 bin doları aşmış olacağına işaret ediyor.
Turizm gelirleri
Türkiye’nin Güneydoğu’sundaki silahlı çatışma ortamı elbette öncelikle bölgenin kalkınmasını olumsuz etkiledi. Sadece turizm gelirleri açısından bakıldığında Türkiye’nin toplam yıllık turizm gelirlerinde yüzde 10’luk kayıp olduğu tahmin ediliyor. Bu oranın parasal değeri ‘terörlü yılların toplamı için’ 120 milyar TL’yi geçiyor.
Türkiye, 1980’li yılların ikinci yarısından itibaren İstanbul, İzmir, Ankara, Mersin, Adana ve Bursa’ya çok yoğun ‘Güneydoğu göçü’ aldı. Örneğin İstanbul’daki Kürt nüfusun Diyarbakır’dan daha yüksek olduğu söyleniyor. Mezra ve köylerini çoğunu iki ateş arasında kaldığı için can havliyle terk eden ailelerin göç ve sosyal yardım maliyetinin de 78 milyar TL’yi bulduğu belirtiliyor. Bölgede yaşayan halkın yaşam standartının düşüklüğünün yol açtığı sadece ‘kaçak elektrik kullanamı’ bile 1984-2012 arasında kamuya 46 milyar liralık maliyet yükledi.
PKK'nın ve bölgedeki çatışma ortamının ekonomiye etkisi konusunda önemli araştırmaya imza atanlardan biri de Prof. Dr. Ünsal Ban olmuştu. Prof. Ban’a göre 27 yılın (2011’e kadar) PKK'nın maliyeti 550 milyar liraydı. Prof. Ban, araştırmasında, “Güvenlik harcamalarındaki artışlara bakıldığında 296 milyar 382 milyon liralık bir ekonomik maliyet karşımıza çıkmaktadır. Göç hareketinin maliyeti ise 70.8 milyar TL’dir” demişti. Prof. Prof Ban değerlendirmesinde, “Bu ek maliyet Türkiye’nin iktisadi büyümesi için kullanılmış olsaydı, Türkiye ekonomik anlamda dünyanın önde gelen devletleri arasında yerini rahatlıkla alırdı” yorumunu yapmıştı.