Pakistan'da ilk anne sütü bankasını kurmaya yönelik iddialı bir proje, Karaçi kentindeki bir medresenin fetvasıyla iptal edildi.
Müslüman din bilginleri, Sind Çocuk Sağlığı ve Neonatoloji Enstitüsü (SICHN) tarafından yürütülen projeye ilk başta şartlı onay vermişti, ancak tesisin açılmasına günler kala onay geri çekildi.
BBC Urduca servisi Darul Uloom adlı medreseye neden fetvasını revize ettiğini sordu ancak yanıt alamadı.
Pakistan dünyanın en kalabalık beşinci ülkesi ve Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu'na (UNICEF) göre Güney Asya bölgesinde en yüksek bebek ölüm oranına sahip.
Anne sütü bankaları, hasta ve/veya erken doğan ve annesi olmayan bebekler için hayat kurtarıcı olabilir.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve UNICEF, kendi annelerinin sütüyle beslenemeyen bebeklerin başka annelerin sütüyle beslenmesini tavsiye ediyor.
Başira'nın hikayesi
Başira, Karaçi'ye taşınmadan önce yaşadığı köyde ilk erkek bebeğini doğum sırasında kaybetti.
Geçen yıl Karaçi'de ikinci bebeğini dünyaya getiren Bashira, onu da kaybetmekle burun buruna geldi.
BBC'ye konuşan Başira, "Çocuğum prematüre doğdu ve doktorlar ona anne sütü vermemizi tavsiye etti. Ama sütüm yetmiyordu" diye anlatıyor.
Başira'nın eşi Rahim ise, "Kızım yoğun bakımda kuvözdeydi. Yedi aylık doğdu. Anne sütü gelmiyordu. Formül süt de verilemiyordu. Kızımın hayatını kurtarmak için elimden geleni yaptım" diyor.
Yas tutan başka bir anne, çaresiz durumdaki Başira ve Rahim'e can simidi oldu.
Başira, "Bir hastaneden diğerine gittik ve sonunda yakın zamanda doğumdan sonra bebeğini kaybetmiş bir kadın bulduk. Ondan çocuğumu beslemesini rica ettik ve o da kabul etti" diyor.
Bu yardım olmasaydı kızlarının hayatta kalamayacağını söyleyen Rahim, "Bağışıklığı için anne sütüne çok ihtiyacı vardı" diye konuşuyor.
Bazı ülkeler süt bankalarına karşı çıkıyor
Başira'nın durumunda bulduğu süt donörü bebeğini fiziksel olarak besledi. Ancak anne sütü bankalarında alınan süt donduruluyor, analiz ediliyor ve daha sonra ihtiyaç duyan bebeklere veriliyor.
Malezya ve İran gibi Müslümanların çoğunlukta olduğu bazı ülkelerde benzer tesisler bulunuyor.
Ancak bazı ülkelerdeki muhafazakar kesimler uygulamanın İslam'ın kurallarına aykırı olduğunu savunuyor.
Müslümanlıkta kendi ailesinden olmayan bir çocuğu emziren bir kadının o çocukla "süt akrabalığı" geliştirdiğine inanılıyor ve aynı anneden beslenen çocuklar kardeş olarak kabul ediliyor.
Pakistan'da bazı kesimlerde anne sütü bankası kurma girişimlerinin haram olduğuna inanılıyor.
Yetkililer ise süt bankasını "İslam hukukuna uygun" hale getirmeye çalışıyor.
BBC'ye konuşan Sind İl Sağlık Bakanı Dr. Azra Peçuho, Pakistan İslami İdeoloji Konseyi'ne bir mektup göndererek kadınların İslam hukuku uyarınca çocukları emzirebileceklerini söylediğini anlatıyor.
Süt akrabalarının ileride evlenmesi İslam hukukuna aykırı.
Dr. Peçuho bununla ilgili, "Süt bağışında bulunan kadınlar kayıt altına alınacak ve bu kayıtlar çocukların ebeveynleri ile paylaşılarak takip edilebilecek" diyor.
Peçuho, erkek çocuk annelerinin sadece erkek bebeklere, kız çocuk annelerinin de sadece kız çocuklarına süt vermesini düzenleyerek bu açmazı çözmeyi umuyor.
2012 yılında Din İşleri Yüksek Kurulu Türkiye'de de benzer bir uygulamayla bir kadından alınan sütün sadece erkek veya sadece kız çocuklara verilmesini önermişti.
Pakistan'daki projeye ne olacak?
Karaçi anne sütü bankası, ilk olarak 25 Aralık 2023 tarihinde ilgili İslami kurumlardan şartlı onay almıştı.
Bağışçıların isimlerinin alıcılarla paylaşılması ve Müslüman bir bebeğe sadece Müslüman bir annenin sütünün verilmesi koşullar arasındaydı.
Para karşılığında süt verilmesi yasaklanmış ve yalnızca 34 haftadan erken doğan ve annenin yeterli süt üretmemesi durumunda bebeklere süt verilebileceği belirtilmişti.
Pakistan anayasası, tüm yasaların ve tüm devlet dairelerinin şeriata uygun olmasını zorunlu kılıyor.
Yetkililer süt bankası için gerekli koşulları yerine getireceklerinden emin olsalar da, Karaçi'deki bir ilahiyat okulu bu konudaki şüphelerini gündeme getirdi.
16 Haziran 2024 tarihinde yayımlanan en güncel fetvada, süt bankasının İslam hukukuna uygun bir şekilde çalışmasının çok zor olacağı belirtildi.
Sind Çocuk Sağlığı ve Neonatoloji Enstitüsü (SICHN) bunun karşısında projeyi durdurmaktan başka seçeneği kalmadığını açıkladı.
Enstitü, "İleriye dönük olarak bu konuda daha fazla yardım isteyeceğiz. Sağlık alanındaki girişimlerimizin bilimsel olarak sağlam ve dini açıdan uygun olmasını sağlamaya kararlıyız" dedi.
Anne sütünün önemi
UNICEF'e göre Pakistan'da yeni doğan her bin çocuktan 54'ü ölüyor. Ülke 2030 yılına kadar bu sayıyı 12'ye düşürmeyi hedefliyor.
Anne sütü bağışıklığın yanı sıra büyüme için gerekli besinleri sağlıyor.
Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) tahminlerine göre, 0-23 aylık tüm çocukların en iyi şekilde anne sütüyle beslenmesi halinde, 5 yaşın altındaki çocuklar arasında her yıl 820 binden fazla çocuğun hayatı kurtarılabilir.
Pakistan'daki süt bankası projesine destek veren UNICEF bu konuda yorum yapmayı reddetti.
'Sonsuza dek minnettarım'
Dünya Sağlık Örgütü, anne sütü bankalarının 60'tan fazla ülkede faaliyet gösterdiğini söylüyor.
Ancak pek çok ülkede dindar kesimler süt bankalarına karşı çıkmaya devam ediyor.
Bangladeş'te 2019 yılında kurulan bir süt bankası, dini partilerin protestolarının ardından bir ay içinde kapatıldı.
Amerikan Pediatri Akademisi tarafından yapılan bir araştırmaya göre, "Batı ülkelerdeki Müslüman aileler, süt bağışçılarının kimliğinin gizli kalması nedeniyle süt bankalarını kullanma konusunda isteksiz".
Anne sütü bankası kurulmasına ilişkin dünyada herhangi bir kılavuz bulunmuyor. WHO bu konuda çalışmalara yeni başladı.
Pakistan'ın ilk süt bankası girişimine ne olacağı henüz belli değil.
Ancak Başira'nın kızı, süt bağışlayan kadının bilgilerini paylaşan hastane sayesinde artık sağlıklı.
Başira başka annelere yardım etmek için "sırasını" bekliyor.
"Ona [donör anneye] sonsuza dek minnettarım ve gelecekte bu iyiliğe karşılık verme ve bir hayat kurtarma fırsatı bulursam herhangi bir çocuk için aynısını yaparım."