T24 - NATO üyesi 28 ülkenin devlet ve hükümet başkanları iki gün sürecek görüşmeler için Portekiz’in başkenti Lizbon’da toplandı. Zirvede, Türkiye’yi çok yakından ilgilendiren konularda kararlar alınması bekleniyor.
Abdullah Gül: AB Türkiye'ye taahhütlerinde bağlı kalmalı
Davutoğlu: Füze kalkanı nda mutabakata yakınız
Aylardır süren hazırlıkların ardından NATO zirvesi Lizbon’da başlıyor. İki günlük zirvenin stratejik önem taşıyan pekçok konu başlığından oluşması, pazarlıkların da çetin geçmesine neden oldu. Türkiye’nin çekinceleri nedeniyle Avrupa’yı kapsayacak füze kalkanı projesinde İran’ın adı tehdit unsuru olarak anılmayacak. Türkiye’nin bir başka talebi, Türkiye’ye kurulacak bir füze savunma sisteminde komutanın Ankara’da olmasıydı. Türkiye, Kıbrıs’ın çözüm sağlanmadan AB üyesi olması nedeniyle NATO ve AB arasında stratejik işbirliğinin geliştirilmesini de bloke ediyor.
Devlet Bakanı ve Başmüzakereci Egemen Bağış, zirvenin hemen öncesinde yaptığı bir açıklamayla bu konuda ısrarlı olacaklarının mesajını verdi. Türk askerinin NATO üyesi olarak dünyanın çeşitli yerlerinde hayatını feda ettiğine dikkat çeken Bağış, “Avrupa’nın en güçlü ordusuna sahibiz, her savunma planında birlikteyiz, fakat karar masasında bulunmuyoruz” diye konuştu.
Rusya ile görüş ayrılıkları
NATO’nun Rusya ile ortak bir füze kalkanı planında da pürüzler giderilemedi. ABD’nin Bush yönetimi döneminde Doğu Avrupa’ya füze kalkanı kurma planına şiddetle karşı çıkan Rusya, orta menzilli füzeler için ortak füze kalkanı önerisini de henüz resmen onaylamadı. Rusya’nın NATO’daki temsilcisi Dimitri Rogozin, Doğu Avrupa’da konuşlandırılacak NATO askeri sayısına bir üst sınır getirilmesini istiyor. NATO liderleri, Cumartesi günü zirveye katılacak Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev’e füze kalkanı konusunda resmen işbirliği teklif edecek. NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen, bu aşamada ortak füze kalkanına karşı Rusya’nın çekincelerini anlayışla karşıladıkları mesajını verdi:
“Bu kararı önce NATO verecek. Rusya’nın haklı soru işaretleri olduğu açık. Bu nedenle iki aşamada ilerlememiz gerekiyor. Önce 2011 yılında tamamlanmak üzere ilk görüşmelere başlayıp, üzerinde karar alınabilecek bir temel oluşturmalıyız. Ama bu konuda uzlaşabilirsek, bu önemli bir adım olur.”
Lizbon'da yeni sayfa açılabilir
NATO'nun yeni stratejisi üzerinde çalışan uzmanlar komisyonunun Alman üyesi Hans Friedrich von Ploetz, terör, nükleer silahların yayılması gibi küresel tehditlerde NATO ve Rusya’nın aynı sorunlarla karşı karşıya olduğunu belirtiyor ve iki tarafın ortak bir füze kalkanı oluşturması için koşulların çok uygun olduğunu söylüyor.
“Şu an Rusya ile ortak bir tehdit analizi üzerinde çalışıyoruz. Ve bence bu diğer konular için iyi bir başlangıç noktası oluşturuyor. Çünkü kendinizi tehdit altında hissetmiyorsanız, böylesine karmaşık, siyasi, teknik zor bir operasyona katılmak istemezsiniz. Bu yıl bu konularda temaslarda bulunmak üzere pekçok kez Moskova’daydım ve orada da bu konularda ciddi düşünüldüğü izlenimi aldım ve pekçok gelişme gözlemledim.”
Rusya ile ilişkilerin yakınlaştırılması konusunda NATO üyeleri hemfikir. Hatta Almanya’nın eski savunma bakanlarından Volker Rühe gibi, Rusya’nın NATO’ya üye olması gerektiğini savunanlar bile var. NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen, Lizbon’un ilişkilerde yeni bir başlangıç olmasını umduklarını belirtti:
“NATO ve Rusya arasındaki ilişkilerde yeni bir başlangıç için uygun bir zaman. Ve Lizbon bu yeni başlangıca sahne olabilir.”
Senato, Obama'yı zorluyor
Rusya ile ABD’nin karşılıklı olarak nükleer silah stoklarını azaltmalarını düzenleyen ve süresi 5 Aralık’ta dolacak olan START antlaşmasının yenilenmesi için de geri sayım sürüyor. ABD Başkanı Barack Obama ile Rus mevkidaşı Dimitri Medvedev Nisan ayında yeni START antlaşmasını imzalamış, Obama antlaşmanın Amerikan Senatosu’nda yıl sonuna kadar onaylanmasını istediğini söylemişti. Obama dün yeniden Senato üyelerine seslenerek, bunun siyasi değil, ulusal güvenliği ilgilendiren bir konu olduğunu vurguladı, onayın geciktirilmemesini istedi.
“Burada kilit nokta, bunun siyasi değil, ulusal güvenlikle ilgili bir konu olması. Bu, ertelenebilecek bir konu değil. Antlaşma yürürlüğe girmeden geçen her ay, Rusya’da olup bitenleri takip edemememiz anlamına gelir. Süresiz ertelememiz durumunda Amerika’nın silahsızlanma konusundaki önderliği ve ulusal güvenliği zayıflayacaktır.”
Afganistan'dan çekilme planı
Afganistan da zirvenin bir başka önemli gündem maddesi. NATO zirvesinde Afganistan’dan çekilme takviminin netleşmesi, ülkedeki güvenliğin tamamen Afgan güçlerine devredilmesi için 2014 hedefinin belirlenmesi bekleniyor. Hedef olarak 2014 yılı ilk olarak Afganistan Devlet Başkanı Hamid Karzai tarafından talep edilmişti. ABD Başkanı Barack Obama’nın zirvenin yapıldığı Lizbon’da Afganistan Devlet Başkanı Hamid Karzai ile ikili bir görüşme yapacağı bildirildi.