*Mahfi Eğilmez
Tokyo Olimpiyatlarında alınan madalyalar genel olarak ülkelerin spordaki başarısını ölçmekte kullanılan bir ölçü olarak kabul ediliyor. Her ne kadar bir daldaki dünya rekoru, olimpiyat rekorundan önemli olsa da toplu olarak bakıldığında en çok sayıdaki spor dalının temsil edildiği olimpiyatlar tolu başarıyı ölçmekte en önemli ölçü.
Ekonomide de bir ülkenin gücünü gösteren ve en iyi olmasa da en yaygın kullanılan ölçü ülkenin toplam gelirini temsil eden GSYH ve onun nüfusa bölünmesiyle bulunan kişi başına gelir.
Olimpiyatlarda ülkelerin elde ettiği madalya sayısıyla bu ülkelerin GSYH’leri arasında bir ilişki var mı? Bu yazımızda bu ilişkiyi araştıracağız. Bunu 194 ülke için yapmak zor olacağı için dünyanın en yüksek GSYH’ye sahip 20 ülkesini esas alarak yapmaya çalışacağız. Önce eldeki verileri bir tabloya dökelim (Tablodaki verilerden GSYH ve kişi başına gelir miktar ve sıralamaları https://knoema.com/atlas sitesinden, Tokyo Olimpiyatları madalya sayı ve sıralamaları da https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/en/results/all-sports/medal-standings.htm sitesinden alınmıştır.)
GSYH ile toplam madalya ve altın madalya arasındaki korelasyon katsayısını ölçerek analize başlayalım. Korelasyon katsayısı değişkenler arasındaki ilişkinin derecesini ölçmekte kullanılır. -1 ile + 1 arasında değişir. -1’e ne kadar yakınsa iki değişken arasında o kadar fazla bir ters yönlü ilişki var, +1’e ne kadar yakınsa iki değişken arasında o kadar güçlü doğru yönlü ilişki var demektir. Katsayı sıfıra yaklaştıkça değişkenler arasındaki ilişki derecesi de zayıflar.
Yukarıdaki tabloda ülkelerin GSYH’siyle elde ettikleri toplam madalya arasındaki korelasyon katsayısı 0,80 ve altın madalya sayısıyla ilişkiyi gösteren korelasyon katsayısı da 0,82 olarak hesaplanmıştır. Bu sonuçlar bize GSYH ile toplam madalya ve altın madalya sayısı arasında son derecede güçlü bir ilişki olduğunu gösteriyor.
Şimdi bu tablodaki verilerden yararlanarak bazı grafikler üretelim. İlk olarak GSYH (milyar USD) ile toplam (altın, gümüş ve bronz) madalya sayısını bir grafikte gösterelim (GSYH mavi çubuklarla sol eksende, toplam madalya sayısı kırmızıçizgiyle sağ eksende gösteriliyor.)
Grafiğe göre Hindistan, Meksika, Endonezya ve Suudi Arabistan dışındaki ülkelerin toplam madalya sayısı GSYH’lerinin üzerine çıkmış. Bu dört ülke GSYH’lerinin hakkını sporda verememişler. GSYH’sinin hakkını sporda en çok veren ülke Rusya olmuş, onu sırasıyla Büyük Britanya, Avustralya, İtalya ve Hollanda izliyor. Türkiye, ortalarda yer alıyor.
Bu grafiğe, uluslararası sıralamalarda dikkate alındığı şekliyle yani yalnızca altın madalyalar açısından bakarsak şöyle bir görünüm çıkıyor karşımıza:
Bu grafikte Büyük Britanya GSYH'ye göre başarı sıralamasında Rusya'yı geçiyor. GSYH’sine göre düşük sayıda altın madalya elde edenler grubunda İspanya da yer alıyor. Türkiye burada başa baş noktasında görünüyor.
GSYH’si çok yüksek olduğu için algılamayı bozan ABD ve Çin’i dışarıda bırakıp da seriye kalan 18 ülkenin GSYH’si ve aldıkları toplam madalya sayısı açısından bakarsak şöyle bir grafik çıkıyor karşımıza:
Buna göre GSYH büyüklüğünü madalya sayısına yansıtamayan ülkeler Japonya, Almanya, Hindistan, Kore, İspanya, Meksika, Endonezya, Suudi Arabistan olarak karşımıza çıkıyor. GSYH’sini madalyalara fazlasıyla yansıtmış ülkeler de Rusya, Büyük Britanya, Avustralya, Hollanda ve İtalya olarak görünüyor. İsviçre, Türkiye ve Kanada GSYH’ye göre madalya almakta az da olsa başarılı olmuş bulunuyorlar.
Yine aynı şekilde ABD ve Çin’i dışarıda bırakıp da geriye kalan 18 ülkenin GSYH’si ve aldığı altın madalya sayısı açısından seriyi ele alırsak grafik şöyle oluyor:
İş yalnızca altın madalyaları saymaya gelince Japonya başa başın üzerine çıkıyor, bu kez İsviçre ve Türkiye geri düşüyor.
Değerlendirme
Bu analizden çıkan sonuç ülkelerin ekonomik güçlerinin genel olarak spora da yansıdığı şeklindedir. Değişkenler arasındaki yüksek korelasyon katsayısı da bunu doğrulamaktadır. Buna karşılık GSYH büyüklüğü olarak ilk 20 ekonomi arasına giren Hindistan, Endonezya, Suudi Arabistan gibi yüksek GSYH'li ülkeler GSYH'sine göre düşük sayıda madalyayla ve GSYH büyüklüğü açısından ilk 20 ekonomi arasına girmeyen Küba, Macaristan, Polonya gibi bazı ülkeler de GSYH'sine göre yüksek sayıda madalya ile istisna oluşturmaktadır.
Bu yazı Mahfi Eğilmez'in kişisel blogundan alınmıştır