ABD Başkanı Joe Biden, Texas'ta kürtajı büyük oranda yasaklayan yasanın yürütmesinin Yüksek Mahkeme tarafından durdurulmamasına tepki gösterdi. Biden, mahkemenin tavrı için "Anayasal haklara görülmemiş bir saldırı" dedi ve kürtaj hakkı konusunda "topyekün mücadele" sözü verdi.
Yasanın yürürlüğe girmesiyle Texas'ta 6 haftayı geçmiş bir gebeliğe son veren ya da buna yardımcı olan herkes hakkında dava açılabilecek.
6 hafta birçok kadın için hamileliğin farkında olmadıkları bir dönem olduğundan, eyalette kürtaj fiilen büyük oranda yasaklanmış oluyor.
Kadın hakları grupları Yüksek Mahkeme'ye yaptıkları başvuruda yasanın yürütmesinin durdurulmasını talep etti fakat mahkeme 4'e karşı 5 oyla bu kararı almayı reddetti.
Yüksek Mahkeme'nin liberal yargıçlarından Sonia Sotomayor karara muhalefet şerhinde, bu düzenlemeye karşı çıkmayan yargıçların "açıkça anayasaya aykırı bir yasa" karşısında "başlarını kuma gömmeyi tercih ettiklerini" kaydetti.
Biden ne yapacak?
ABD Başkanı Joe Biden ise Yüksek Mahkeme'yi "anayasal olmayan bir kaosa" yol açmakla suçladı.
Joe Biden, Sağlık ve İnsani Hizmetler Bakanlığı ile Adalet Bakanlığı'na, federal hükümetin "kadınlar ve hizmet sağlayıcıların korunması için" ne tür adımlar atılabileceğini araştırmaları için talimat verdiğini söyledi ama daha fazla ayrıntıya girmedi.
Biden ayrıca Texas'taki kürtaj yasağının, ülkesinde kürtaj konusunda bir dönüm noktası niteliğindeki Yüksek Mahkeme'nin 1973 tarihli kararını ihlal ettiğini söyledi.
Yüksek Mahkeme o tarihte, ABD genelinde kürtajın anayasal bir hak olduğuna ve engellenemeyeceğine hükmetmişti.
Texas'tan tepkiler
Cumhuriyetçi Texas Valisi Greg Abbott ise eyaletinin "yaşam hakkını her daim savunacağını" söyledi.
ABD Yüksek Mahkemesi'nin yürütmeyi durdurmayı reddeden kararı Texas Vali Yardımcısı Dan Patrick tarafından memnuniyetle karşılandı.
Patrick Twitter mesajında "#Yaşamdanyana büyük bir zafer! Bu hayat kurtarıcı yasa Texas'ın yaşamdan yana inançlarının ve en korumasız olanı koruma kararlılığımızın devam ettiğinin bir ifadesi" dedi.
Kürtaj yapan sağlıkçılar nasıl tepki verdi?
Texas'da kürtaj hizmeti verenler de bir yandan yeni yasanın yürürlüğe girmesinin getireceği değişiklikleri sindirmeye çalışırken diğer yandan düzenlemeye itiraz etmenin yollarını arıyor.
Whole Woman's Health adlı klinikten Andrea Ferrigno "Gerçek bir yıkım oldu" diye konuştu.
BBC'ye konuşan Ferrigno hastalarının yeni düzenlemeden sonra nasıl gebelikle ilgili olarak "kendilerini çok hızlı bir şekilde karar verme baskısı altında ve çaresiz" hissettiklerini söyledi.
Ferrigno, gebelik süresi 6 haftayı dolmuş olan, yani eyalet yasasının kapsamına giren kadınlara bundan sonra atabilecekleri adımlarla ilgili bilgi sağladıklarını da söyledi.
Texas'ın San Antonio kentindeki Planned Parenthood kliniği de "yasal süreçler devam ettiği sürece" kürtaj hizmetlerini durdurduğunu bildirdi.
Bu kliniğin halkla ilişkiler müdürü Mara Posada, başvuranlara altı haftadan sonra Texas'da kürtaj olamayacaklarını anlattıklarını, gebeliği altı haftanın altında olanları ise halen kürtaj hizmeti veren kliniklere yönlendirdiklerini söyledi.
- ABD'nin Texas eyaletinde tartışmalı kürtaj yasağı yürürlüğe girdi, Yüksek Mahkeme yürütmeyi durdurmadı
- ABD'nin Texas eyaletinde kürtaj yasağı kadınları nasıl etkiledi?
- ABD'de kürtaj tartışması: Erkekler söz sahibi olmalı mı?
Yeni yasa uygulamada ne anlama gelecek?
Texas Kalp Atışı Yasası diye de anılan düzenleme kürtaj karşıtlarının "ceninin kalp atışı" diye niteledikleri noktadan sonra gebeliğin sonlandırılmasını yasaklıyor. Bu da genellikle hamileliğin altıncı haftasından itibaren kürtajın yasaklanması anlamına geliyor ki birçok kadın bu noktada hamile olduklarını anlamamış bile olabiliyor.
Amerikan Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanları Koleji yetkilileri, "kalp atışı" teriminin yanıltıcı olduğuna dikkat çekiyor ve bu aşamada duyulan şeyin kalp atışı değil cenin dokusunun daha sonra fetus geliştikçe kalp haline gelecek olan kısmının verdiği ses olduğunu vurguluyor.
Texas'taki yasası ayrıca koyduğu yasağı alışılmışın dışında bir yaptırıma da bağlıyor: Her Amerikan vatandaşına, yasa dışı kürtajın yapılmasına "yardım ve yataklık eden" herkes hakkında dava açma hakkı veriyor.
Bu da teorik olarak, her bireyin kürtaj yapan doktorlar ve klinikleri hatta muhtemelen bu sürece bir şekilde katılan veya destek veren personel, aile mensupları, din adamları dahil herkesi 10 bin dolara kadar tazminat talebiyle mahkemeye verebilmesi demek.
Yasanın uygulanmasının yaptırımının yetkili mercilere değil vatandaşlara verilmesi, Yüksek Mahkeme de müdahale etmeyi reddettiğine göre, muhtemelen yasaya hukuken itiraz edilebilmesi için, bir vatandaşın kürtaj yasasına dayanarak tazminat davası açmasını beklemek gerektiği anlamına geliyor.
Yasa sadece acil tıbbi gereklilik durumunda doktor raporu olması şartıyla kürtaj yasağına istisna getiriyor ama ensest ya da tecavüz sonucu meydana gelen gebelikler için muafiyet koymuyor.
Bu durumda altı haftadan büyük gebelikler için, kürtaj yaptırmak isteyen Texaslı kadınların başka eyaletlere gitmesi gerekecek.
ABD çapında kürtaj 1973 yılında Yüksek Mahkeme'nin aldığı bir kararla yasal hale geldi. Bu kararın alındığı dava "Roe, Wade'e karşı" davası olarak anılıyor.
O tarihte Yüksek Mahkeme yargıçları 2'ye karşı 7 oy çoğunlukla tek tek eyaletlerin kürtajı yasaklama yetkisine sahip olmadığına karar vermişti.
Yüksek Mahkeme bu kararını ABD Anayasası'nın bireylerin ailevi konularda karar verme özgürlüğünü güvence altına alan 14. maddesine dayanarak vermiş, bir kadının gebeliğini sonlandırma kararının bu özgürlük kapsamında olduğuna hükmetmişti.
Davayı "Jane Roe" takma adını kullanarak açın 25 yaşındaki Norma McCorvey o sırada yine Texas'ta geçerli olan ve çoğu kürtajı "suç" kapsamına alarak yasaklayan yasaya karşı açmıştı.
Zamanın Texas Eyalet Başsavcısı Henry Wade ise davada kürtajı yasaklayan düzenlemeyi savunmuştu.
Bu davada verilen hüküm kürtaj hakkında üçer aylık dönemlerle belirlenen bir sistem getirmişti:
- Hamileliğin ilk üç ayında kadınlara kürtaj konusunda tam tercih hakkı verilecek
- İkinci üç ay için hükümete bazı düzenlemeler getirme hakkı tanınacak
- Hamileliğin üçüncü ayında yani ceninin artık rahim dışında yaşayabilecek hale geldiği dönemde eyaletler kürtajı sınırlayabilecek ya da yasaklayabilecek