ABD Yüksek Mahkemesi, Texas eyaletinde çoğu kadının kürtaj yapmasını engelleyen yasanın yürütmesini durdurmayı reddetti.
Düzenleme, kürtaj karşıtlarının ifadesiyle ceninin kalp atışının duyulmasından sonra, yani henüz birçok kadının hamile olduğunu bile fark etmediği bir evrede kürtajı yasaklıyor.
Yasa Çarşamba günü yürürlüğe girdi. Kadın hakları grupları Yüksek Mahkeme'ye yürütmenin durdurulması için başvurmuştu.
Dün gece geç saatlerde yapılan oylamada Yüksek Mahkeme yargıçları 4'e karşı 5 oyla yürütmeyi durdurma başvurusunu reddetti.
Yüksek Mahkeme kararını belirleyen yargıçlar, imzasız gerekçede, kararlarının "Texas yasasının anayasaya uygunluğu konusunda bir değerlendirmeye dayanmadığını", bu nedenle yasaya karşı yasal yolların hala açık olduğunu bildirdiler.
Muhalefet şerhi de var
Eski ABD Başkanı Donald Trump tarafından atanan üç yargıç da yürütmenin durdurulmasına karşı oy kullandılar. Muhalefet şerhi düşen liberal yargıç Sonia Sotomayor kararı "nefes kesici" diye niteledi.
Yargıç Sotomayor muhalefet şerhinde, "Kadınları anayasal haklarından mahrum bırakmak ve yargı denetiminden kaçınmak üzere düzenlenmiş, açıkça anayasaya aykırı bir yasanın yürütmesini durdurma talebi karşısında yargıçların çoğu, başlarını kuma gömmeyi seçti" dedi.
Başkan Joe Biden dün daha erken saatlerde yasayı "aşırı" diye niteleyerek kınamış ve bu düzenlemenin kadınların sağlık hizmetlerinden yararlanmasını "ciddi şekilde engelleyeceğini" söylemişti.
Biden açıklamasında, hükümetinin "Roe Wade'e karşı" kararında ortaya konan ve neredeyse yarım yüzyıldır uygulamada olan anayasal hakları "koruyup savunacağını" söyledi.
Başkanın sözünü ettiği 1973 tarihli kararda Yüksek Mahkeme, ABD'li kadınların, Anayasa'nın ailevi konularda bireysel seçim özgürlüğünü düzenleyen 14. maddesine dayanarak, cenin rahim dışında yaşayabilecek duruma gelmeden önce yani hamileliğin 22 ila 24. haftalarına kadar kürtaj yaptırma hakkına sahip olduklarına hükmetmişti.
Beyaz Saray ve Demokratlar tepkili
Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki başkanın uzun zamandır Roe Wade'e karşı kararının Kongre'de oylanarak federal yasa haline getirilmesini istediğini, Texas'daki kürtajı yasaklayan düzenlemenin bu konuda adım atılmasının ne kadar gerekli olduğunu bir kez daha gösterdiğini söyledi.
Bazı Demokrat politikacılar da tepkilerini dile getirdi. Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi Yüksek Mahkeme'nin "Texaslı kadınlar için yıkım getiren" bir karar aldığını söyledi. New York Belediye Başkanı Bill de Blasio da kararın ülkenin dört bir yanındaki kadınların haklarına "doğrudan bir saldırı" olduğunu, ulusal düzeyde harekete geçerek bununla mücadele edilmesi gerektiğini kaydetti.
Bu arada Yüksek Mahkeme'ye yürütmeyi durdurma başvurusu yapan Planlı Ebeveynlik ve Amerikan Yurttaş Hakları Birliği gibi hak örgütleri mücadelelerini sürdüreceklerini söylüyorlar.
- ABD'nin Texas eyaletinde kürtaj yasağı kadınları nasıl etkiledi?
- ABD'de kürtaj tartışması: Erkekler söz sahibi olmalı mı?
Texas yasası öncekilerden neden farklı?
Kürtajı yasaklayan ya da kısıtlayan yasalar genellikle yasağı ihlal edene ceza içeren düzenlemelere dayanıyor.
Fakat Texas Valisi Greg Abbot tarafından Mayıs ayında imzalanarak yasa haline gelen kürtaj yasası farklı. Bu yasa, tek tek vatandaşlara "bireysel olarak harekete geçme hakkı" yani kendileri etkilenmese bile kürtaj yapan ve yaptırana karşı dava açma hakkı veriyor.
Texas'da ya da başka bir yerde yaşayan sıradan bir Amerikalı kürtaj yapan kurum ve doktorlara ve muhtemelen süreçte yer alan herkese karşı 10 bin dolara kadar tazminat talebiyle dava açabilecek.
Bu da en azından teorik olarak kliniklerde çalışanlar, aile üyeleri, kürtaja moral destek veren din adamları ve benzeri çok sayıda kişiye karşı dava açılabilmesi anlamına geliyor.
Yasa kürtaj yasağına tıbbi gereklilik durumunda bir doktorun yazılı rapor vermesi koşuluyla istisna getirmiş ama örneğin ensest ya da tecavüz sonucu kalınan hamilelikler istisna sayılmıyor.