Ekonomik kriz her tarafı derinden sarsarken, Artvin'in Gürcistan sınırındaki küçük kasabası Kemalpaşa girişimci akınına uğruyor. Son dört ayda adeta patlama yapan Kemalpaşa günlük 500 bin dolara ulaşan bir ticaret hacmi yarattı.
İstanbul'da müteahhitlik yapan Engin Bayraktar, işleri bozulunca elinde avucunda kalan son sermayesini kapıp bu küçük sahil kasabasına sığınmış. Hem tekstil mağazası açmış hem de 38 dükkanlık kapalı çarşı yatırımına soyunmuş. Kriz nedeniyle elinde kalan bornozu havluyu kapıp gelen Denizlili, Uşaklı, Bursalı, İstanbullu tekstilciler de krizde soluklanmak için yine buraya koşmuş. Kimi kötü giden işleri yüzünden biraz olsun belini doğrultmak için gelmiş kimisi ise 'erken davranan kazanır' diyerek sermayesini yüklendiği gibi kendini burada bulmuş.
Referans gazetesinin haberine göre krizin adının neredeyse hiç anılmadığı bu küçük sahil kasabasında alış veriş neredeyse hiç durmuyor. Nevresimler, çarşaflar, halılar, havlular, bornozlar takım takım satılıyor. Kimi günler sabaha kadar süren alış veriş ile aylardır kaybettiklerini yerine koymaya çalışan girişimcilerin yüzünü güldüren bu küçük kasabada her türlü türlü mala talep var. Müşteri ise küçük kasabanın hemen yanı başındaki Gürcistan'dan geliyor.
Küresel mali krizin tüm dünyayı kasıp kavurduğu şu günlerde Doğu Karadeniz Bölgesi'nin Gürcistan sınırındaki küçük sahil kasabası Kemalpaşa girişimci akınına uğruyor. 1.5 yıl önce Gürcistan'dan gezi amaçlı olarak gelen müşterilerin ufak ufak başlattığı bavul ticareti son 4 ayda adeta patlama yaratarak günlük 500 bin dolara ulaşan bir ticaret hacminin doğurdu.
Bir yıl önce birkaç mağazanın bulunduğu kasaba şimdi 340 adet mağazanın açıldığı ve 100'ün üzerinde mağazanın ise açılmayı beklediği ve dev bir ticaret merkezine dönüşmüş durumda.
Normal bir günde 5 bin Gürcü müşterinin günü birlik ziyaret ettiği kasabada, son iki aydır talep üzerine haftada iki gün açılmaya başlanan semt pazarı sayesinde 10 bin kişinin ziyareti ile karşı karşıya.
Krizden etkilenen bavulu alıp Kemalpaşa'ya koştu
Sahil şeridi boyunca sırt sırta vermiş küçük tekstil mağazalarından hangisinin kapısından içeri girseniz benzer hikaye ile karşılaşıyorsunuz. Tek fark geldikleri il. Kimi Erzurum'dan kimi Manisa'dan İzmir'den Uşak'tan gelmiş. Onları bu küçük kasabaya getiren neden ise hep aynı. Küresel mali kriz. İşini kaybeden, elindeki malı satamayan ya da acil nakde ihtiyacı olan Kemalpaşa'daki potansiyeli duyan soluğu burada almış. Bir ay önce Uşak'tan gelen Haydar Salıcı da onlardan biri. "Uşak'ta işler çok kötü gidiyordu. Bir arkadaşım Kemalpaşa'dan bahsetti. Araştırdım. Odalar birliği Sarp sınır kapısını yenilemiş, Koç'un bile yatırım planı varmış. Bu bana güven verdi. Hopa Sanayi Odası ile görüştüm. Görüşmeden olumlu izlenim aldım. Uşak'ta 15 çalışanım vardı. Onları işinden etmemek için buraya gelmeye karar verdim" diyen Haydar Salıcı, kiraladığı dükkanda sadece ev tekstili ürünleri değil bir de plastik ev ürünleri pazarlıyor. Bunun için de Gaziantepli bir firma ile anlaşmış. "Hiç olmazsa elimde kalan malı nakite çeviriyorum" diyen Salıcı, önümüzdeki günlerde işlerin daha da açılacağı umudunu taşıyor.
Denizli'den kalkıp gelen Ali Şimşek'in hikayesi de benzer özellikte. Daha önceden toptan mal verdiği bu küçük kasabadan son aylarda sürekli talep almaya başladıklarını ve araştırınca burada sınır ticaretinin olduğunu öğrendiklerini anlatan Ali Şimşek, "Biz de toptan mal vereceğimize kendi ürünlerimizi kendimiz pazarlayalım istedik. Şimdi buradayız" diyor. Nakit çalışıyor olmanın büyük avantaj olduğunu anlatan Şimşek,"Buradaki ticaret Denizli'ye önemli oranda nefes aldırdı. Hem talep edilen mal sayısı arttı hem de bizim gibi birçok Denizlili buraya gelerek, Denizli'ye nakit akışı sağladı. Krizde Kemalpaşa Denizli'ye moral oldu" diye konuştu.
Malatyalı kot üreticisi Muhammet Pekdemir ve ortağı Mustafa Elkas da kriz mağduru olup da bu küçük kasabaya kendini atan girişimcilerden. Ordinal Jeans markasıyla yaptıkları üretimin neredeyse durma noktasına geldiğini anlatan Mustafa Elkaş, "Ortağımın 25 çalışanı olan bir imalathanesi vardı. Kriz işleri durma noktasına getirdi. Elimizdeki stok giderek arttı. Çıkış arıyorduk. Kemalpaşa umut oldu. Buraya tavsiye üzerine geldik. Bir kaç ay önce işler daha iyiymiş. Şimdi dükkan sayısı çoğalmış, pasta giderek bölünüyor" diyor.
5 milyar dolarlık ticaret hacmi var
"Ne bir kurum ne de herhangi bir kişi bu ticaretin doğmasına vesile oldu. Herşey kendiliğinden gelişti" diyerek durumu anlatmaya başlayan Hopa Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Engin Koyuncu'ya göre ise bu bir başlangıç. "Burada çok büyük bir ticaret potansiyeli var. Şu anda sadece Batum ve Tiflis hattında Gürcü müşteriler geliyor ve yıllık 2 milyar dolarlık ticaret oluşuyor. Bu ticaret Türkmenistan, Ermenistan gibi diğer ülkelere anlatılırsa buranın yıllık cirosu 5-6 milyar dolara kadar tırmanır" diyen Koyuncu'nun beklentileri yüksek. Gürcü müşterilerin ilgisinin ne kadar daha devam edeceği konusunda bir süre koymanın doğru olmadığını söyleyen Koyuncu, "Hem Gürcü hem de Acara Özerk Yönetimi Türk ve Gürcü halkı arasında gelişen bu ticarete son derece olumlu yaklaşıyor. Sonuçta buradan alınan ürünler içeride pazarlanıyor. Vizesiz giren her Türk malı Gürcüler için hem iş hem de aş sağlıyor" diyor.
Bir geçişte 300 dolarlık ürün hakkı
İki yıl önce Gürcistan ile Türkiye arasında imzalanan vizesiz geçiş uygulamas iki ülke arasındaki ticaretin gelişmesine katkı sunmuş. Türk ürünlerinden vergi alınmaması ise ticareti pekiştiren başka bir unsur. Batum'a yarım saatlik mesafedeki Gürcü müşteriler kendi ülkelerinde bulamadıkları ürünleri ülkelerine götürmek için günü birlik ziyaretler yapıyor. Her müşteri bir seferinde sınırdan 300 dolarlık mal geçirme hakkına sahip. Gelenlerin çoğu ise satın aldıkları bu ürünleri kendi ülkesinde pazarlıyor. Bu nedenle de daha fazla mal geçirmek isteyen müşteri kadınlar yanlarında taşıyıcı diye tabir edilen birkaç kadınla birlikte alışverişe geliyor. En çok tercih edilen ürünler arasında ise başta çarşaf, nevresim, battaniye, bornoz, havlu, pike gibi ev tekstili ürünlerinin yanı sıra hazır giyim, konfeksiyon, halı ve çeşitli plastik ev eşyası geliyor.
Kemalpaşa'nın Laleli Pazarı
Samsunlu Halit Danışmaz dükkanına Lale Pazarı diyerek, müşteri kazanmaya çalışan esnaflardan. "Burasının Lale pazarından farkı yok. Onun küçük modeli" diyen Danışmaz, oğlunun tesadüfen Kemalpaşa'daki bu hareketi keşfetmesi ile kendini burada bulmuş. 6 aydır Gürcü müşterilere hizmet verdiğini anlatan Danışmaz'ın en büyük korkusu ise giderek artan mağaza sayısı. "Birkaç ay önce işler daha iyi idi. Eskiden 10 mağaza 50 pazarcı vardı şimdi 300 mağaza 500 pazarcı var" diye konuşan Danışmaz, zamanla buradaki esnafın bir kısmının eleneceğini düşünüyor.
Kemalpaşa Giyim Rüyası adlı mağazı ile müşteri bekleyen Rizeli girişimci İrfan Balcı ise kendi durumunun farklı olduğunu anlatıyor. "Buradaki esnafın büyük kısmı işleri kötü gittiği için burada. Ben ne işimi nede Rize'deki diğer dükkanımı bozdum. Tamamen buradaki potansiyele güvenerek geldim. Ama giderek zorlanıyoruz. Mağaza sayısı artıyor. Rekabet de öyle. Daha ucuz satma eğilimi bizim de işlerimizi bozuyor. Bazı esnafın zamanla eleneceğini düşünüyodrum" duyor.
İstanbullu müteahhitt Kemalpaşa'ya kapalı çarşı açıyor
İstanbul'da müteahhitlik yapan Erzurumlu Engin Bayraktar ise kasabaya 38 dükkanlık kapalı çarşı yatırımı yapan bir girişimci. Yıllardır Rizeli ortağı ile aynı zamanda tekstil işi yaptığını anlatan Bayraktar, "İstanbul'da tekstil mağazamız var. Rizeli ortağım Kemalpaşa'nın durumunu anlattı. İstanbul'da kriz nedeniyle işler çok iyi gitmiyordu. O bu yöreyi tanıdığı için hemen harekete geçtik. Önce bir 30 bin TL' ile giyim ürünleri satılan mağazamızı açtık. Sonra 38 dükkanlık kapalı çarşıya yapmaya karar verdik"diyor. Toplam 500 bin TL'ye mal olacak olan ve çelik konsiksüyon olarak inşaa edilen çarşı bu ayın sonunda açılacak. Dükkanların 3 yıllığına 20 bin TL'ye kiralamaya hazırlanan Engin Bayraktar, yeni bir çarşı için uygun yer arayışı içinde olduğunu belirterek, "Bu bir ticaret. Ticarette risk almak gerekiyor. Bu kadar çok dükkan kiralanır mı şu andaki potansiyel böyle bir talep olduğunu gösteriyor. İstanbul'dan buraya kadar gelerek zaten risk aldık. Neden bunu sonuna kadar kullanmayalım" diyor.
Herşey ucuzcu Mustafa ile başladı
'Mustafa'nın dükkani burası' Yanında kendisi gibi baştan aşağı siyahlar giyinmiş, bir yandan sokağa kadar taşan tezgahlardaki bornoz, havlu ve çarşafları elleriyle yoklayarak Mustafa'yı soran Gürcü kadınlar, en çok tanıdıkları esnaf Mustafa Ataman'dan alış veriş yapmak için adeta sıraya giriyor. Namı diğer Borçkalı Ucuzcu Mustafa, "Kemalpaşa Gürcistan sınırına en yakın nokta. Üstelik İpek Yolu üzerinde. Birgün ticaret burada da gündeme gelecek" diyerek 2 yıl önce açtığı ucuz tekstil ürünleri mağazası ile Kemalapaş'nın kaderini değiştiren isim. "Buraya ilk dükkanı ben açtım. Çünkü böyle bir ticaretin gelişebiliceceğini öngördüm. Öyle de oldu" diye anlatan Mustafa Ataman, ilk bir yıl pek fazla kazanmasa da 2 yıl içinde hem en çok tanınan hem de 4 mağazası ile en çok kazanan esnaf olmuş. Şimdi Gürcistan'dan gelen müşteriler Kemalpaşa'ya ayak basınca ilk onun dükkanını soruyor. O bu durumu şöyle anlatıyor, "Gelenler Mustafa'nın dükkanı burudası mı diye soruyor. Esnaf da bu durumu bildiği için herkes Mustafa benim diyerek müşteri kapmaya çalışıyor" Son aylarda dükkan sayısının çok arttığını söyleyen Mustafa Ataman, "Bir kaç ay önce daha fazla müşterim vardı. O kadar ki kapıda yığılanların kapıyı kilitleyerek parçca parça içeriye alıyorduk. 100 kişiyi içeri alıp kapıyı kilitliyorduk. Onlar çıkınca bekleyenleri alıyorduk." Mustafa Ataman'ın Gürcü kadınlar arasında ünü o kadar yaygın ki kendisinden alış veriş yapan müşterileri Gürcistan'da Mustafa adında bir mağaza bile açmış.
Ticaret merkezi kuruluyor
Gürcülerin tekstil tekstil sevdası Kemalpaşa'ya yatırım için de cazibe merkezi yaptı. Buradaki potansiyeli görüp değerlendirmek isteyen İstanbul merkezli Haktan Tekstil yatarım için kolları sıvayan firmalar arasında. Kemalpaşa'da 12 dönüm ardaziyi 5 yıllığına kiralayan ve ticaret merkezi kurmaya hazırlanan firma, önümüzdeki aydan itibaren yatırıma başlayacak. Yıllık 45 bin dolar bedel ile firmaya yatarım için arsayı kiralayan Fahri Özbay konuya ilişkin şu bilgileri veriyor: "Firma sahipleri zaten buraya daha önce toptan mal gönderiyormuş. Potansiyeli görünce araştırma yapıyorlar. En uygun yer olarak da ortağı olduğum arsayı belirliyorlar. Yıllık 45 bin dolara arsayı kiraladılar. Önümüzdeki ay gelip inşaata başlayacaklar" İçinde 100 mağazanın ve sosyal alanların bulunacağı alışveriş merkezi 200'e yakın kasabalıya istihdam sağlayacak.
Kümesler bile dükkan oldu
Kasabadaki en büyük değişim ise dükkan sayısındaki artışta yaşanmış. 2 yıl önce sıradan bir depo, kümes ve ahır olarak kullanılan mekanlar bile şimdi dizi dizi tekstil ürünlerinin sıralandığı mağazaya dönüşmüş. Kasabanın iki büyük caddesi üzerindeki evlerin hepsinin alt katları dükkana dönüştüğü gibi henüz inşaatı bitmemiş binalar bile Gürcü müşteri çekmeyi başarıyor. Kasabada 340 civarında aktif mağazanın yanı sıra hali hazırda inşaatı devam eden 100'ün üzerinde dükkanı kapsayacak inşaat var. Bu da kasabayı adeta şantiyeye çevirmiş durumda. Mağazaya olan talep kiraları da fırlatmış. Bir yıl önce aylık 100 TL'ye kiralanan ortalama 40-50 metrekarelik dükkanlar şu anda 2 yıllığına 30 bin TL'ye kadar kiralanıyor.
Gece pazarı ile sabaha kadar ticaret
Başlarda sadece komşu Gürcü kasaba Batum'dan ilgi gören Kemalpaşa'nın ünü son aylarda Gürcistan'ın en önemli kentlerinden Tiflis'e kadar uzanmış durumda. Tiflis'ten gelen müşterilerin çoğalması ile birlikte kasabada yıllardır sadece cuma günleri kurulan semt pazarının aynı zamanda salı günleri de kurulmasına neden olmuş. Tiflis'ten gelen müşterilerin sınır kapısındaki işlemler ile birlikte ancak akşam saatlerinde Kemalpaşa'şa varması ise son iki ayda kasabada gece pazarlarının kurulmasına neden olmuş. Son iki aydır cuma ve salı akşamları kasabanın ana caddesi olan İnönü caddesi üzerine taşan semt pazarı sabaha kadar süren bir alış veriş panayırına dönüşüyor. Kemalpaşa Belediye Başkanı Yalçın Emiralioğlu ise güvenlik ve kasabalının rahatsız edilmemesi için gece pazarlarından yana olmadıklarını belirterek bu konuda gümrükte işlemlerin hızlandırılması için bazı girişimleri olduğunu söylüyor. Mevcut ticaretin Kemalpaşa için büyük fırsat sunduğunu anlatan Başkan Emiralioğlu, gelen müşterilerin daha rahat alışveriş yapması için sahil şeridinde 12 dönüm arazi üzerine yeni bir kapalı pazar mekanı kurulamsı için proje hazırlandığı bilgisini veriyor. Kemalpaşa bu ticaret sayesinde kirizi yaşamadı diye konuşan Yalçın Emiralioğlu, "B ticaret sadece Kemalpaşalı sakinleri değil tüm Türkiye'de krizden etkilenmiş birçok esnafı rahatlattı. Şu anda tekstilden konfeksiyona, inşaat malzemelerinden nakliyeye kadar çok büyük bir ticareti hareket var. Her türlü mala talep giderek artıyor" diyor.