Hasan DÖNMEZ/KONYA, (DHA) - KONYALI 54 yaşındaki Sadrettin Dural\'ın 9 bin yıllık yerleşim yeri Çatalhöyük\'le ilgili 2007 yılında yazdığı \'Protecting Çatalhöyük\' kitabı, Binghamton Üniversitesi Antropoloji Bölümü\'nde yardımcı ders kitabı olarak okutuldu. Otomobilini satıp, kredi çeken Dural, çocuk yaşlarda üzerinde koyun otlattığı ve kazı çalışmaları sırasında bekçiliğini yaptığı Çatalhöyük\'le ilgili ikinci kitabını çıkardı.
Çumra İlçesi Küçükköy Mahallesi\'nde doğup, büyüyen ilkokul mezunu Dural, bir süre taksi şoförlüğü yaptıktan sonra köyündeki Çatalhöyük Neolitik kentinde, 24 yıl önce ören yeri bekçiliğine başladı. Burada tanıştığı Kazı Başkanı Prof. Dr. Ian Hodder\'dan tercüman eşliğinde, 52 saat Çatalhöyük\'le ilgili kurs alan Dural, Neolitik insanları ve Çatalhöyük\'teki çalışmaları ören yeri bekçisinin gözünden anlatacağı bir kitap yazmaya karar verdi. Dural\'ın \'Protecting Çatalhöyük\' (Çatalhöyük\'ün Bekçisi) adıyla yazdığı kitap, kazı başkanı Prof. Dr. Hodder aracılığıyla 9 yıl önce ABD\'nin Chicago kentinde İngilizce basıldı. Kitabı inceleyen Amerikalı akademisyenler, Binghamton Üniversitesi Antropoloji Bölümü\'nde yardımcı ders kitabı olarak okutmaya başladı.
Çocukluk yıllarında üzerinde koyun otlattığı Çatalhöyük\'te kazı çalışmaları başladıktan sonra bekçilik de yapmaya başladığını anlatan Dural, taksi şoförlüğü yaptığı dönemlerde, insanlardan adeta nefret etmeye başladığını ve ıssız bir yerde yaşamayı bile düşündüğünü söyledi. Çatalhöyük\'te çalışmaya başladığı andan itibaren hayata bakış acısının değiştiğini belirten 54 yaşındaki Dural, şunları söyledi:
\'\'Burada çalışmaya başladıktan sonra, etrafına ışık saçan kötülük bilmeyen insanlar olduğunu gördüm. Keşke ben de zamanında eğitimimi tamamlasaydım diye düşünmeye başladım. Ama yaşım geçmiş, evlenmişim, çocuklarım vardı ve okuma şansım yoktu. Çatalhöyük\'e gelen insanlarla kendimi yetiştireyim diye emek sarf etmeye başladım. Zaman içerisinde bu insanlar benim yetişmeme katkıda bulunuyordu, ama ben bu insanlara hiçbir şey yapamıyordum. Ben de Çatalhöyük hakkında bu insanlara bilgi verirsem en azından vefa borcumu ödemiş olurum dedim. Çatalhöyük hakkında bilgi topluyordum. Kazı başkanı Prof. Dr. Ian Hodder, \'Bu böyle olmaz. Ben sana Çatalhöyük\'ü öğreteyim ve sen bilinçli anlat\' dedi. 1997 yıllarında tercümanıyla bana 52 saat ders verdi. Bu dersi alınca Çatalhöyük\'e bakış açım çok değişti. Çocukken üzerinde hayvan otlattığım Çatalhöyük\'ün altında ne büyük hazine varmış farkında değilmişiz. Kısacası ben Çatalhöyük\'e aşık oldum.\"
Çatalhöyük\'te gözlemlediklerini Prof. Dr. Hodder yardımıyla kitap haline getiren Dural, höyüğü ziyarete gelenlerin kazı görevlilerinden bilgi aldığını ve kendisinden bilgi almak isteyen olmadığı için de bunu büyük bir eksiklik olarak hissettiğini söyledi. Dural, \"2007\'de kitabım basıldı. Kitapta Çatalhöyük\'deki arkeolojik kazılar, kazılar sırasında yaşanan sorunlar, hayatımdan kesitler ve bekçilik yaptığım sırada yaşadığım sorunları ve güzelleri anlattım. ABD California\'da Binghamton Üniversitesi\'nde yardımcı ders kitabı olarak okutuluyor. Halan dünya çapında ünlü internet sitelerinde de kitabın satışı sürüyor\'\' diye konuştu. Kitabı yazdıktan sonra yurt dışından gelen ziyaretçilerin kendisinden de bilgi almaya çalıştığını belirten Dural, \'\'Bana gelip \'hocam\' diye hitap edip bilgi alıyorlardı. Ben sıradan bir bekçiydim ama bu beni mutlu etti\'\' dedi.
ÇATALHÖYÜK\'TE YAŞAYAN ÇOCUĞUN HAYATI, İKİNCİ KİTAPTA
İlk kitabının yayın hakkı, basımevine ait olduğu için Türkçe basımın yapılamadığını dile getiren Dural, yoğun ilgi nedeniyle ikinci kitabını da Türkçe yazdığını söyledi. Dural, \'\'İlk kitabım İngilizce olduğu için çevremden neden Türkçe kitabım yok diye eleştirildim. Bu eleştiriler beni üzmüştü. Çünkü, Çatalhöyük\'te ilkokul mezunu bekçi bir adamın kitabı Amerika7da basılacak ve kitap olarak okutulacak. Ben bunun sevinciyle olumsuz bir şey düşünmemiştim. Ancak eleştiriler üzerinde kendi hayatımdan da alıntılar yaparak, ikinci kitabımı yazdım ve o kitapta Çatalhöyük\'te yaşamış bir çocuğu ele aldım. Ian Hodder\'in bana vermiş olduğu ve burada edindiğim bilgiler ışığında bir öykü yazdım\" diye konuştu.
İkinci kitabını bastırmak için Kültür ve Turizm Bakanlığı\'na teşvik başvurusunda bulunduğunu; ancak olumsuz yanıt aldığını söyleyen Dural, ilk olarak bankadan 27 bin lira kredi çektiğini anlattı. Paranın yetersiz kaldığını, ikinci kredi başvurusundan da olumsuz yanıt alınca 22 bin liraya otomobilini sattığını söyleyen Dural, \'\'Arabamı sattım ve \'9000 bin yıl önce Çatalhöyük\'te yaşam\' adlı kitabım okuyucularla buluştu\" dedi.
\'SEN KİMSİN Kİ KİTAP YAZACAKSIN\' DİYE DALGA GEÇMİŞLER
Çevresindeki bazı kişilerin, kendisiyle dalga geçtiğini kaydeden Dural, \"İlk kitabımı yazarken bana \'Sen kimsin kitap yazacaksın? O kitabı profesörler yazar. Senin kitabını kimse okumaz\' gibi tepkiler beni üzdü. Hatta ilk kitabıma 1 ay kadar ara verdim ve yazmaktan vazgeçtim. Ama kazı ekibindeki arkadaşlar şunu söylediler, \'Bu kitabı beyin yazar, diploma yazmaz. Sen bunu yazarsın\' diye bana destek oldular\" diye konuştu. İlkokul mezun olan Sadrettin Dural, \"Bizim köyde pek kız çocuklarını okumasına sıcak bakmazlardı. Ben de sıcak bakmıyordum. Çünkü atamdan öyle görmüştüm, böyle gidecek diyordum. Fakat Çatalhöyük\'te işe başlayınca, o eğitimli insanlarla tanışınca kızımı da oğlumu da okuttum. Ben okumadığım için çok üzülmüştüm. Aynı acıyı onlar yaşamasın dedim. Kızım tarih öğretmeni oldu. Oğlu ise mali müşavir oldu. Onlar da benim onur kaynağım oldu\" dedi. Bekçilikten emekli olduğunu da belirten Dural, artık Çatalhöyük karşısında küçük bir market ve kafeterya işletttiğini sözlerine ekledi.
Konya\'nın Çumra İlçesi\'nde, 14 hektarlık alanda oluşan Neolitik yerleşim yeri Çatalhöyük, 2012 yılında UNESCO\'nun Dünya Miras Listesi\'nde yer aldı. Çatalhöyük, insanlığın gelişiminde önemli bir evre olan yerleşik toplumsal hayata geçişle birlikte tarımın başlangıcı ve avcılık gibi önemli sosyal değişim ve gelişmelere tanıklık etti. Neolitik 18 yerleşim katmanından oluşan ve söz konusu katmanlarda, sosyal örgütlenmeyi ve yerleşik hayata geçişi simgeleyen duvar resimleri, rölyefler, heykeller ve diğer sanatsal öğeler yer alıyor.
FOTOĞRAFLI