Sayıları hızla artan ‘outlet center’lara 'fren' gibi düzenleme geliyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi şehir merkezinde outlet center açılmasını ve mevcut alışveriş merkezlerinin outlete dönüşmesini engelleyecek.
Zarar eden alışveriş merkezlerinin can simidi olarak sarıldığı, tüketicinin ise krizde daha fazla akın ettiği outlet center'lar (seri sonu ve ikinci kalite mağazacılığı) 'trafiğe' takıldı.
Trafik sıkışıklığı yarattıkları, kent ve mağazacılık kalitesini olumsuz yönde etkiledikleri gerekçesi ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) şehir içinde outlet center açılmasını engelleyecek düzenleme üzerinde çalışıyor.
Referans gazetesinin hazırladığı habere göre çalışma, AK Parti'den Belediye Meclis Üyesi olan Mucip Kopuz ve Arif Köklü'nün hazırladığı rapor üzerine başlatıldı. Kopuz ve Köklü'nün sunduğu önerge Planlama Müdürlüğü'nde Meclis onayına sunulmak üzere bekliyor. Karar çıktığında mevcut alışveriş merkezlerinin outlete dönüşümü de engellenecek.
Sektör uzmanları ise kriz döneminde özellike alışveriş merkezlerinin outlete dönüşümünün engellenmesinin büyük bir sıkıntı yaratacağını söylüyor.
10 Eylül 2008'de verilen önerge, geçen hafta İstanbul'da bölgesel konseptte faaliyet gösteren bir alışveriş merkezinin outlete dönüşmek istemesi sonucu ortaya çıktı. İBB yetkilileri, söz konusu alışveriş merkezi yönetimine önergeye vurgu yaparak sözlü olarak uyarıda bulundu.
Perakende sektörüne danışmanlık yapan bir yetkili "Bir alışveriş merkezinin outlete dönüşümü söz konusuydu. Ancak belediye yetkilileri böyle bir önergenin varlığından söz etti. 'Dönüştürürseniz yarın öbür gün sıkıntı yaşayabilirsiniz' dediler" açıklamasını yaptı.
Önergenin hayata geçmesi durumunda perakende sektörünün ağır bir yara alacağını belirten sektör uzmanları ise "Alışveriş merkezleri krizin de etkisiyle yaşanan durgunluğa karşı bir reçete olarak bunu kullanıyordu. Böyle bir durumda mağazaların kiraları da yeniden yapılandırılıyor. Dolayısıyla merkez yatırımcıları ve marka sahiplerinin kader birliği yaptığı bu durum, yaşam mücadelesi veren alışveriş merkezlerinin son şansı idi" dedi.
İBB'nin konsept belirlemesinin zorlama bir durum olduğunu savunan uzmanlar, outlet'e dönüşümün tamamen ihtiyaçtan kaynaklandığını ileri sürüyor.
Yol masrafları artar
Bölgesel konseptte iken, geçen yıl outlet'e dönüşen Airport Outlet Center Genel Müdürü Burçin Bendegül, şehir dışına yapılacak outletlerin çok uzak olması durumunda maliyetlerinin artacağını ve kuruluş anlayışına ters düşeceğini söyledi. Bendegül, "Şehir dışına taşınma kararı çıkarsa, bu alanların 400-500 bin metrekarelik yerler olması gerekir. Çünkü bu sayede birden fazla merkez aynı alanda toplanmış olur ki o zaman bir avantajdan söz edebiliriz. Vatandaş, bu konuda ilk olarak marjinal faydaya bakacaktır. Bunun da ilk ölçütü yol masrafıdır. Yeni yapılacaklar çok dışındaysa maliyet artacağı için outlet anlayışına aykırı düşer" diye konuştu.
Mevcutlar dönüşebilmeli
İnci Deri Yönetim Kurulu Başkanı Ali Murad Kızıltaş, outlet center'ların şehir içinde yer almamasının doğru olduğunu ancak mevcut alışveriş merkezlerinin de outlet'e dönüşürek çıkış yolu aramasının haklı bir gerekçe olduğunu söyledi. Alışveriş merkezlerinin en başında bölgenin nüfusu, satın alma gücü ve trafik altyapısı hesaba katılarak yapılması gerektiğine dikkat çeken Kızıltaş, "Aynı güzergahta çok sayıda alışveriş merkezinin inşasına izin vermek, baştan planlama hatasıydı. Yurtdışında trafik gibi nedenler yüzünden outlet'ler şehir dışında yer alıyor. Türkiye'de de bu uygulanmalı. Ancak ortada milyon dolarlar harcayarak yapıyan merkezler ve binlerce dolar harcayan mağazalar var. Bunlar birer milli servet. Kriz ortamında çıkış yolu arayan bu merkezlerin dönüşümü de engellenmemeli" dedi.
Önergeyi veren isimlerden İBB Meclis Üyesi Mucip Kopuz ise "Ben İstanbul'da bir-iki yeri gezdim ve Arif Köklü ile bir önerge hazırladık. Buraların trafiği etkilediğini gördüm" diye konuştu.
Yerel seçimler sonrasına kalabilir
İBB Meclisi'ne Mucip Kopuz ve Arif Köklü'nün Outlet Center adı altında seri sonu ve ikinci kalite ürünlerin satıldığı merkezler hakkındaki önergesi, önce Hukuk ve İmar ve Bayındırlık Komisyonu'na havale edildi. Komisyon raporu 10 Eylül'de 2485 dosya numarası ile görüşüldü. Aynı gün İBB Meclisi, 1982 sayılı karar ile dosyayı yönetmelikte gerekli düzenlemelerin yapılması için Planlama Müdürlüğü'ne gönderdi. Dosya o günden bu yana söz konusu müdürlükte bekliyor. Eğer mart ayındaki son birleşimde de ele alınmazsa, yerel seçimler sonrası oluşacak yeni meclis tarafından ele alınması olası gibi görünüyor.
Önerge'de trafik yoğunluğuna atıfta bulunuldu
İBB Meclis Üyeleri Mucip Kopuz ve Arif Köklü tarafından verilen önerge şöyle:
"Bilindiği üzere İstanbul'un merkezi alanlarında alışveriş ve eğlence merkezleri bulunmaktadır ve ihtiyaçlar doğrultusunda da yenileri açılmaktadır. Bu alışveriş ve eğlence merkezleri bulundukları bölgede belli bir alan içerisindeki halkın ihtiyaçlarının karşılamaktadır. Fakat alışveriş merkezlerinin yanı sıra bir de outlet center adı altında seri sonu ve 2. kalite ürünlerin satıldığı merkezler oluşturulmakta veya yeniden inşa edilmektedir. Buralarda satılan ürünlerin fiyatlarının cazip olması nedeni ile de sadece bulundukları çevreye değil neredeyse İstanbul'un tamamına hitap etmektedirler. Bu nedenle de zaten nüfus ve trafik yoğunluğu fazla olan merkezi alanların trafik yoğunluğu daha da artmakta ve özellikle hafta sonları trafik bir çile haline gelmektedir. Ayrıca; mağazacılık ve kent kalitesi olumsuz yönde etkilenmektedir. Bu nedenle, en azından bundan sonra outlet center adı altında veya benzeri maksatlı yapılacak yapıların trafik yoğunluğunu da etkilediği için merkezlerin dışında, 5216 öncesi İBB mücavir alanı sınırları dışında yapımının sağlanması ve mevcut yapıların outlet center olarak dönüştürülerek faaliyet göstermesine izin verilmemesi, gerekmektedir. Bu maksatla oluşturulacak merkezlerin avan projelerinin İBB tarafından onaylanması uygun olacaktır.
Türkiye'de 25 outlet center var
Outlet'ler seri sonu, ihraç fazlası ya da ikinci kalite ürünlerin tüketiciye uygun fiyatlarla satıldığı merkezler olarak tanımlanıyor. Özellikle hazırgiyim sektöründe tüketiciler tarafından oldukça rağbet gören outlet'ler, üreticileri de stok ve depo masraflarından kurtarıyor. Üreticiler ise marka ürünleri cazip fiyatlarla satın alma fırsatına sahip oluyor. Özellikle gelir düzeyinin düşük olduğu bölgelerde ziyaretçi sayıları ile dikkat çeken outlet yatırımları son yıllarda ciddi bir ivme gösterdi. Şu anda Türkiye'de faaliyet gösteren 25 outlet merkezi var. Türkiye'nin ilk outlet'i İzmit'te 1997 yılında Bayraktar Holding tarafından kurulan İzmit Outlet Center'dı.
Optimum trafiği sıkıştırdı
İçinde 162 markanın ürünlerini barındıran Optimum Outlet Center, 27 Kasım 2008'de İstanbul Anadolu yakasında E-5 karayolunun kenarında açıldı. Açıldığı günlerde Türkiye'nin ilk alışveriş merkezlerinden Carrefour'un pabucunu dama atcak gibi görünüyordu. Ancak, sanılanın aksine bu yeni outlet center yarattığı trafik sıkışıklığı ile gündemi işgal etti. Bu durum pek çok şikayete yol açtı.