Uydu görüntüleri üzerinde yapılan bir çalışma, Çin'in Vuhan kentinin hastaneleri çevresindeki araç trafiğinde 2019 yılının Ağustos ayından itibaren görülen belirgin artışın, koronavirüs salgınının aslında çok daha önce başladığına işaret ettiği sonucuna vardı.
ABD'deki Harvard Üniversitesi'nden araştırmacılar veri olarak geçen yılın Ağustos ile Aralık ayları arasında Vuhan'daki beş hastanenin çevresindeki araç trafiğini gösteren uydu görüntülerini aldılar.
Araç trafiğinde daha önceki yıllara kıyasla dikkat çekici bir artış olduğu ve bunun o dönemde bölgeden, "öksürük" "ishal" gibi konularda internet üzerinden yapılan aramalardaki artışla da örtüştüğü kaydediliyor.
Çin yetkilileri ise bu araştırmayı "gülünç" diye niteledi ve "yüzeysel" bilgilere dayandığını söyledi.
Ne zaman ortaya çıktı?
Çin'de virüsün ilk olarak Kasım ayı civarında ortaya çıktığı düşünülüyor. Yetkililer Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) sebebi belli olmayan bir grup zatürre vakasını bildirdiğinde tarih 31 Aralık 2019'du.
Harvard araştırma ekibinin başkanı Doktor John Brownstein ABC televizyonuna "Koronavirüs pandemisinin başlangıcı olarak saptanan tarihten epey önce, toplumsal yaşamı belli bir düzeyde etkileyen değişiklikler yaşandığı açık" dedi.
Çalışmayla ilgili olarak henüz başka uzmanlar yorumda bulunmadı.
Araştırma tam olarak neyi gösteriyor?
Uzmanlar 2019 Ağustos ve Aralık ayları arasında Vuhan'daki beş hastanenin civarındaki trafik hareketliliğini gösteren ticari uydu görüntülerini incelediler ve bunları 2018 yılının aynı dönemindeki görüntülerle karşılaştırdılar.
Örneğin 2018 yılının Ekim ayında Vuhan'ın en büyük hastanelerinden biri olan Tianyou'nun önünde 171 araç park edilmişken, 2019 yılının aynı tarihinde bu sayının 285'e çıktığını gördüler. Bu, araç sayısında yüzde 67'lik bir artışa tekabül ediyor.
Aynı dönemde Çinlilerin kullandığı internet arama motoru Baidu üzerinden, koronavirüs belirtileri ile özdeşleşen kelimelerle ilgili aramalarda da belirgin bir artış yaşandığı görülüyor.
Doktor Brownstein ABD televizyonuna verdiği mülakatta "Bütün bunlar o dönemde Vuhan'da bir şeyler olmakta olduğuna dair işaretlerin arttığı anlamına geliyor" dedi.
Brownstein, "Tam olarak ne olduğunu ortaya çıkarmak ve bu salgınların nasıl ortaya çıkıp yayıldığını gerçekten anlayabilmek için hala bir çok araştırmaya ihtiyaç var. Dolayısıyla bu sadece verilere bir yenisini eklemiş oluyor" diye ekledi.
Çin'in tepkisi
Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Hua Çunying bugünkü basın toplantısında Harvard araştırmasının vardığı sonuçları "Bence bu gülünç bir şey. Trafik yoğunluğu gibi yüzeysel gözlemlere dayanarak böylesi sonuçlara varmak inanılmaz gülünç" diye değerlendirdi.
BBC'nin Pekin'deki muhabiri John Sudworth araştırmacıların kullandıkları verilerin sınırlı olduğuna dikkat çekiyor.
Örneğin havanın kapalı olduğu günlerde bazı günlerle ilgili karşılaştırmaları yapmaları mümkün olmamış.
Fakat muhabirimiz, koronavirüs gerçekten varlığı anlaşılmadan daha önce yayılmaya başladıysa, bunun dünyanın başka yerlerinde de salgının düşünüldüğünden daha önce başladığı yönündeki verileri destekleyeceğine dikkat çekiyor.
Bununla beraber bu araştırmanın Çin'in salgını gizlediği ya da önlem almakta geciktiği eleştirilerine dayanak olarak kullanılmasının haksızlık olacağını, çünkü hastalığın yetkililer tarafından farkına varılmadan önce bir süre yayılmış olabileceğini söylüyor.
Çin 31 Aralık 2019 günü Dünya Sağlık Örgütü'ne ülkede sebebi anlaşılamayan zatürre vakaları görüldüğünü bildirmişti.
Bundan 9 gün sonra Çin yetkilileri bu zatürre vakalarının çoğunda Sars-CoV-2 adı verilen yeni bir virüsün görüldüğünü açıkladı.
Vuhan ve diğer bazı Çin şehirlerinde 23 Ocak 2020'den itibaren karantinaya yakın sıkılıkta önlemler uygulandı.
Çin dışındaki ülkelerde de 82 vaka ortaya çıkınca, WHO 30 Ocak 2020 günü Covid-19'un küresel bir acil kamu sağlığı tehdidi olduğunu ilan etti.