Meksika Başkanı Andrés Manuel López Obrador, Pazartesi günü sıra dışı bir çağrıda bulundu.
Başkan, suç çetelerine yiyecek paketleri bağışlamalarını durdurmalarını onun yerine bir önceki gün 100 kişinin ölümüyle sonuçlanan şiddete odaklanmalarını söyledi.
''İşlerini sürdürenler yalnızca Meksikalı karteller değil, onlara ek Latin Amerika'dan organize suçlar, Kolombiya'dan Brezilya'ya uzanan militanlar, Covid-19 salgını boyunca güçlerini göstermeye devam ettiler'' diyor BBC Latin Amerika uzmanı Luis Fajardo.
7 Nisan günü öğleden sonra Kolombiya ülke çapındaki karantinanın 14. gününü deneyimlerken, geniş çaplı bir cenaze alayı Medellin şehrinin kuzeyindeki Bello'nun çalışan kesimine doğru yol aldı.
Binlerce insan cenaze alayına katıldı, sosyal mesafe kuralını hiçe sayıp, Edgar Pérez Hernández'i onurlandırmak istedi.
Hernández, Medellin'in güçlü Niquía-Camacol suç çetesinin 'Ayı' lakaplı lideriydi. Bir gün önce hapishanede kalp krizinden ölmüştü.
Yerel gazete o sahneyi ''Kalabalıktan insanlar alkışladı ve havaya ateş açtılar'' şeklinde yorumladı.
Her zamanki gibi iş mi?
Araştırmacılar bu beklenmedik küresel sağlık krizindeki diğer tüm işler gibi, Latin Amerika suç örgütlerinin uluslararası tedarik zincirlerindeki aksama nedeniyle karşılaştığı varoluşsal bir tehdide dikkat çektiler.
Meksikalı köşe yazarı Héctor de Mauleón uyuşturucu kartellerinin karşılaştıkları zorlukları belirtti. Dediğine göre sadece Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yasa dışı uyuşturucu satışlarında düşüş değil aynı zamanda Çin'den ithal edilen uyuşturucu yapımında kullanan öncü kimyasalların da teslimi durdu.
Aynı zamanda ABD-Meksika sınırının zorunlu olmayan seyahatler dışında her şeye kapatılmasıyla uyuşturucu kaçaklığı da zorlaştı.
Mr de Mauleón ''Bu kokteyl, rakip gruplar arasındaki şiddet olaylarının sayısının artmasını müjdeliyor: 'narkolar' (uyuşturucu tacirleri) mevcut ceza fırsatları üzerinde mücadele edecek," diye yazıyor.
Meksika ulusal gazetesi Milenio'nun toparladığı veriler Mr deMauleón'un korkularını destekler şekilde. Milenio'ya göre Mart ayı Meksika'da 13 yıl içindeki en çok organize suç ilişkili cinayet oranına sahip.
Sınır şehirlerde kartel şiddeti rahat vermediğinden, bu eğilim hissediliyor.
''Ciudad Juárez şehrinde, Mart ayında 153 kişi öldürüldü. Bu oran 2018 Ağustos ayından beri herhangi aydan daha fazla'' şeklinde ifade ediyor El Diario.
Kaçakçılık bolluğu
İşlerindeki azalmaya karşın Latin Amerikalı suç organizasyonları hala daha sınırdan yasa dışı uyuşturucu göndermeye kalkıyor.
Kolombiya günlük gazetesi El Tiempo'nun yazdığına göre bu yıla kadar Kolombiya güvenlik güçleri 112 ton kokain ele geçirdikleri operasyonları yönettiler.
31 Mart günü Kolombiya donanması Kolombiya'nın Pasifik kıyısından Amerika Birleşik Devletlerine deniz altı yoluyla tonlarca kokain taşıyan narko-deniz altısını durdurdu.
Brezilyalı yetkililer pek çok çetenin gücünü kentsel kesimlerde tanımış durumda.
Çeteler insanların kalplerini ve fikirlerini kazanmaya çalışıyor
Uyuşturucu kartelleri güncel krize cevap olarak yerli halkın güvenini, sevgisini kazanmaya çalışarak cevap veriyor. Salgından dolayı ekonomik güçlük çeken topluluklara yetkililerden yardım almaksızın gayrı resmi yardım tasarıları düzenliyorlar.
Patronlarının "nezaketini" gösteren gıda kolilerini dağıttığı bildirilen Meksika suç örgütlerinin arasında Jalisco Yeni Nesil Karteli, Körfez Karteli ve "Los Viagras" yer alıyor.
O zamanki sağlık bakanı Luiz Henrique Mandetta bu ayın başlarında yerel yetkililere uyuşturucu lordları ve çete liderleriyle koronavirüsün yayılmasını nasıl durduracakları hakkında konuşmalarını söylediklerinde, suç örgütlerinin Brezilya'daki devlet işlevlerini ne ölçüde yerini aldıkları konusu geri geldi.
Bay Mandetta ''Yetkililerin kimlerin yoksul mahallelerde güçlü olduğu konusunda gerçekçi olmaları gerektiğini'' söyledi. ''Anlamamız gerekir ki bu yerler devletin genellikle bulunmadığı yerler ve yetkililer ise uyuşturucu satıcıları.''
Büyük bir zayıflık dönemi?
Bazı yorumcular, kartellerin adaptasyon denemelerine rağmen savunmasız hale geldiklerini ileri sürdü.
Meksika gazetesi El Universal'dan güvenlik uzmanı Alejandro Hope ''Önümüzdeki birkaç hafta veya ay içerisinde, organize suçlar için büyük bir zayıflık dönemine girilmesi mümkündür ve o zaman bir aciliyet sonucu olarak devlet güçlerini genişletecek.'' diye yazdı.
Hope ''Ülkede hayat normale dönerken, eski yasa dışı kaçakçılık ve suç aktiviteleri geri dönecek.'' şeklinde eklemede bulundu.
"Ancak bu istisna durumundan en iyi şekilde yararlanamamış devlet varlığı yaratmak, organize suçun ana çetelerini sökmek, geçerliliklerini yıkmak, vatandaşlık ile güvenlik ve adalet arasındaki ilişkiyi değiştirmek mümkün olabilir. "
Kartellerin uzun vadeli etkileri bir yana kısa vadede Covid-19 krizini fırsata çevirme durumları Latin Amerika'daki sağlık acil durumuyla mücadele eden devlet yetkililerine sürekli şiddet ve zorluk süreci getirecektir.