İngiltere hükümetine koronavirüs salgını döneminde bilim danışmanlığı yapan heyetin başı Patrick Vallance'ın koronavirüs aşısı çalışmaları yürüten çokuluslu ilaç şirketi GlaxoSmithKline'da (GSK) 43 bin 111 hisse sahibi olduğunun ortaya çıkması, çıkar çatışması ihtimali tartışmalarını başlattı.
İktidardaki Muhafazakar Parti'ye yakın Daily Telegraph gazetesinin haberine göre, daha önce GSK'nin yöneticiliğini yapan Vallance'ın, İngiltere hükümeti tarafından koronavirüs aşısı üretimi için anlaşmaya varılan şirkette, bu dönemden kalma hisselerinin değeri 600 bin sterlini buluyor.
2012 ile 2018 yılları arasında şirketin yöneticisi olan baş bilim danışmanının, o dönemde edindiği 5 milyon sterlinlik hisseyi ise, daha önce elden çıkardığı anlaşılıyor.
Ön sözleşme yapıldı
Temmuz ayında İngiltere hükümeti GSK ve bir diğer çokuluslu ilaç şirketi olan Sanofi ile 60 milyon doz Covid-19 aşısı alımı için ön anlaşma yapmıştı. Şirketin ABD hükümetiyle de ilk aşamada 100 milyon doz aşılık benzer bir sözleşmesi var.
Bu haftanın başında televizyondan yayınlanan basın toplantısında baş bilim danışmanı Patrick Vallance, etkili ilk aşının bu yıl bitmeden yavaş yavaş kullanılmaya başlanabileceğini ama dünya çapında salgına dur diyecek bir aşılamanın 2021'in ilk altı ayı süresince yapılabileceğini söylemişti.
Patrick Vallance'ın GSK hisseleri konusundaki haberin yayınlanmasından sonra Muhafazakar Parti ileri gelenlerinden eski bir bakan, baş bilim danışmanının, bu hisseleri beyan etmiş olması gerektiğini, burada potansiyel bir "çıkar çatışması" durumu olabileceğini söyledi.
"Eğer aşılar hakkında kararlar veriyor ve hükümete bu konuda tavsiyelerde bulunuyorsa, bu durumda ya o hisseleri elden çıkarması ya da konuyla ilgili her adımından önce bunları beyan etmesi gerekir. Avam Kamarası'nda bir milletvekili, kendisinin çıkarı olabilecek bir konuya değineceği zaman, bunu beyan eder. Vallance da aşı hakkında söz söylediğinde kendi hisselerini de beyan etmeli."
Milyarlarca dolar kâr edecekler
GSK Covid-19 aşısı için çalışma sürdüren 20'yi aşkın ilaç şirketinden biri.
Başarılı olan şirketlerin bu aşıdan büyük kârlar etmesi bekleniyor. ABD hükümeti GSK-Sanofi ortaklığına, daha aşı geliştirilmeden, aşı çalışmalarını sürdürmesi için 2 milyar doları aşkın destek sağladı.
GSK hisseleri, yakında başlayacak klinik denemeler planlandığı gibi başarılı olursa yüzlerce milyon doz aşı üretmek üzere Sanofi ile ortaklık anlaşması yaptığını açıklamasından sonra, yüzde 2'ye yakın değerlendi.
İngiltere hükümetinin bir sözcüsü, Vallance'ın Nisan ayında vadesi dolacak hisseleri bulunduğunu doğruladı ama kaç hissesi bulunduğunu söylemeyi reddetti. Aynı yetkili, Vallance'ın, elindeki bir kısım diğer hisseyi ise hükümete danışmanlık yapmaya başlamadan önce ve elde tutması gereken yasal süre dolduktan sonra sattığını da kaydetti.
"Kendisi hükümetin bilim danışmanlığına atandığında, çıkarları konusunda, o sırada geçerli kuralların gerektirdiği adımlar atılmıştır" diye ekledi.
Daily Telegraph'ta atıfta bulunulan başbakanlık kaynakları Vallance'ın hükümetin aşı ile ilgili çalışma grubunun faaliyetleriyle yakından ilişkili olduğunu ve aşı konusundaki danışma heyetinin de üyesi olduğunu söylüyorlar.
Ama hükümet sözcüsü Vallance'ın aşı alımı konusundaki sözleşmeler ve mali kararlara hiç bir katılımı olmadığını bu kararların bakanlar tarafından titiz bir karşılaştırmalı çalışma içerisinde alındığını kaydetti.