İtalya'da 5 Yıldız Hareketi-Lig koalisyon hükümetinin başbakanı Giuseppe Conte'nin dün istifa etmesiyle Batı Avrupa'nın ilk sistem karşıtı-popülist hükümeti 14 ay görevde kaldıktan sonra yolun sonuna geldi.
Siyasi krizlere ve neredeyse her yıl hükümet değişimine alışık olan İtalya için bile bu son kriz sıra dışı özellikler taşıyor. Bu kez krizi tetikleyen, hükümetin içinden biri ve hatta fiili olarak hükümetin en güçlü ismi, Başbakan Yardımcısı ve İçişleri Bakanı Matteo Salvini oldu.
8 Ağustos'ta erken seçim çağrısı yaparak krizin fitilini ateşleyen Salvini, dün Senato'da istifasını açıklayan Başbakan Conte tarafından "sorumsuz", "korkak", "kaygı verici" gibi sıfatlarla yerden yere vuruldu.
Başlattığı krizi iyi yönetemeyen ve hesap hataları nedeniyle başbakan olmayı hayal ederken hükümet dışı kalma riskine giren Salvini, şimdilik bu sürecin kaybedeni pozisyonunda görünüyor.
Koalisyon hükümetinin 14 aydır "kağıt üzerinde" liderliğini yapsa da sıklıkla etkisizliği nedeniyle "kukla" yakıştırması yapılan Başbakan Conte ise dünkü istifa konuşmasıyla yıldızını parlatmış görünüyor.
Conte'nin yeni bir hükümetle yeniden başbakan koltuğuna oturma ihtimali de konuşuluyor.
Bu krizin en beklenmedik çıkışını yapan isim ise şüphesiz, muhalefetteki Demokratik Parti'nin eski lideri ve eski başbakanlardan Matteo Renzi oldu.
Renzi, Salvini'nin hemen erken seçimlere gidilmesi çağrısına karşı, "büyük düşmanı" 5 Yıldız Hareketi ile ittifak kurmaya kapı aralayarak hem Salvini'nin planlarını altüst etmiş hem de tekrar siyaset sahnesinde belirleyici bir figüre dönüşmüş durumda.
Ne var ki Conte'nin istifasıyla teknik olarak dün başlayan hükümet krizinin hangi yöne evrileceğini net olarak öngörmek henüz mümkün görünmüyor. Cumhurbaşkanı Sergio Mattarella, krize çözüm bulmak için istişarelere bugün öğleden sonra başlıyor.
Mevcut tabloda olası senaryolar şöyle:
Eski düşmanlar ittifakı
Bugünkü İtalyan gazetelerinin genel olarak en fazla ihtimal verdiği seçenek, bir 5 Yıldız-PD hükümeti kurulması. La Repubblica bu seçeneğin şu an en inandırıcı hipotez gibi göründüğünü yazdı. Corriere della Sera da iki parti arasında görüşmelerin başladığını belirtti.
Bu senaryoya göre ilk aşamada, hemen erken seçimlere gidilmesini önlemek amacıyla şimdiki hükümetin ortağı 5 Yıldız Hareketi ile muhalefetteki Demokratik Parti'nin (PD) ittifak kurması denenecek.
Merkez soldaki PD ile popülist, sistem karşıtı 5 Yıldız, geçmişte birlikte çalışmaya asla yanaşmıyor ve birbirlerine ağır ithamlarda bulunuyordu. 5 Yıldız'ın geçen yıl iktidara gelinceye kadar yükselen bir parti olmasında PD'de vücut bulan "sistem" eleştirisi de büyük rol sahibiydi.
Bu iki "eski düşman", olası bir erken seçimde Salvini'nin çok daha güçlü çıkması ihtimaline karşı bu kez birbirlerine göz kırpmaya başladı. Bu seçeneği mümkün kılan, PD'nin eski lideri ve eski başbakan Matteo Renzi'nin 5 Yıldız'a karşı tutumunu değiştirmesi oldu.
Ancak bu seçenek her iki partiden de bir kesimin içine sinmiyor. PD'nin mevcut genel sekreteri Nicola Zingaretti de bu ittifak ihtimaline mesafeli. Renzi artık partinin lideri olmasa da, PD son genel seçimlere onun liderliğinde girmişti, dolayısıyla mevcut parlamentoda Renzi'ye yakın çok sayıda PD üyesi bulunuyor. Bu da Renzi'nin parti içinde halen nüfuz sahibi olmasını sağlıyor.
Başbakan Conte'nin dün Senato'da yaptığı konuşma da bazı yorumcular tarafından PD ile koalisyona yeşil ışık sinyali olarak değerlendirildi.
Sonbaharda sandığa gidilebilir
5 Yıldız-PD ittifakı projesi tutmaz ve mevcut parlamentoda başka bir çoğunluk seçeneği de belirmezse gelecek sonbaharda erken seçimlere gidilebilir.
Hükümet krizinde nihai sözü söyleyecek olan Cumhurbaşkanı Sergio Mattarella'nın mevcut parlamentoda hızla yeni bir hükümet formülü bulunamazsa hemen seçimlere gidilmesinden yana olduğu belirtiliyor.
La Stampa gazetesi, bugünkü manşetinde Cumhurbaşkanı'nın "Ya hemen 5 Yıldız ve PD anlaşması ya da seçim" istediğini yazdı.
Bu seçenek gerçekleşirse en erken seçim tarihi gelecek Ekim sonu ya da Kasım başı olarak öngörülüyor.
Anketler, hemen seçimlere gidilirse Salvini'nin partisi Lig'in yüzde 36 civarı oy alacağını gösteriyor. Lig, Mart 2018'de yapılan genel seçimlerde ise yüzde 17 oy almıştı. Salvini'nin hükümetteyken yürüttüğü popülist, ulusalcı, göç karşıtı politikalarla oy oranını iki katın üzerine çıkardığı anlaşılıyor.
5 Yıldız'ın oy oranı son anketlerde yüzde 18, PD'ninki ise yüzde 23 olarak görülüyor.
Ancak hükümet krizi ve bu krizin yönetim biçimi oy oranlarının değişmesine yol açabilir.
Geçici teknik hükümet
Bir başka olasılık da belli hedefleri yerine getirmek için geçici bir teknik hükümet kurulması. Bu hükümet bütçe yasasını hazırlamak, seçim yasasında değişiklik yapmak gibi bazı misyonları yerine getirdikten sonra seçimlere gidilebilir. İtalyan basını bu durumda yeni seçimlerin 2020 yılı başına ya da yaz aylarına sarkabileceğini belirtiyor.
Bu senaryoda, teknik hükümete PD ve 5 Yıldız'ın yanı sıra eski başbakanlardan Silvio Berlusconi'nin partisi Haydi İtalya'nın da desteği aranabilir. Bu 3 partinin destek vereceği bir hükümet seçeneği, "Ursula hükümeti" olarak anılıyor. "Ursula" ismi, bu 3 partinin geçen Temmuz ayında Avrupa Komisyonu Başkanlığı için Ursula von der Leyen'e oy vermiş olmaları nedeniyle kullanılıyor.
AdnKronos haber ajansı, piyasaların "Ursula" seçeneğini tercih ettiğini yazdı.