Ankara’da 16 ilçeyi kazanan CHP’de Belediye Başkanı Mansur Yavaş seçim zaferi konuşmasında, “Bu sonuçlara göre Belediye Meclisi'nde çoğunluğu kazanıyoruz" dedi.
Peki çoğunluk, İstanbul ve Ankara’nın işleyişinde neyi değiştirecek?
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 5 yıl önceki seçimler sonrası meclis çoğunluklarının AKP’de oluşuna işaret ederek İmamoğlu ve Yavaş’ın da aralarında olduğu CHP’li belediye başkanlarını “topal ördek” olarak tanımlamıştı.
Topal ördek, ABD’de başkanlık sistemi içinde kullanılan bir tanım. Yeni başkanın seçildiği Kasım ayıyla devir teslimin yapıldığı Ocak ayı arasındaki dönemde başkanlar “topal ördek” olarak tanımlanıyor ve “siyasi anlamda etkisiz” olarak değerlendiriliyor.
Son beş yılda birçok kez, meclis çoğunluğu konusu özellikle İstanbul ve Ankara özelinde sıkça gündeme geldi.
2019'da yapılan yerel seçimlerde Millet İttifakı'nın adayları CHP'li Ekrem İmamoğlu İstanbul, Mansur Yavaş Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmişti. Ancak iki kentte de Büyükşehir Belediye Meclislerinde Cumhur İttifakı çoğunluğu sağlamıştı.
İstanbul'da 39 ilçe belediyesinden 25'ini Cumhur İttifakı kazanmıştı ve 312 üyeli İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi'nde AKP'nin 176, CHP'nin 128, MHP ve İYİ Parti'nin 4'er üyeleri vardı.
Ankara'da ise 25 ilçe belediyesinden 22'sini Cumhur İttifakı kazanmıştı ve 147 üyeli Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi'nde AKP'nin 88, CHP'nin 27, MHP'nin 19, İYİ Parti'nin 11 üyesi vardı. 2 üye ise bağımsızdı.
Büyükşehir Belediye Meclisi nedir, üyeleri nasıl seçiliyor?
Büyükşehir Belediye Meclisi'nin yetkileri arasında:
- Büyükşehir bütçesinin kabulü,
- İlçe belediyelerinin bütçelerinin kabul edilmesi ve gerektiği taktirde değiştirilerek kabul edilmesi,
- İlçe belediye meclisleri tarafından alınan imara ilişkin kararların gelişinden itibaren 3 ay içinde nazım imar planına uygun olduğu hususunda incelemek veya değiştirerek kabul etmek
- Büyükşehir belediyesi örgüt birimlerinin kurulması, kaldırılması ve birleştirilmesine karar vermek yer alıyor.
- Büyükşehir Belediye Meclisi, büyükşehirlerdeki ilçelerin belediye başkanları ve bazı meclis üyelerinden belirleniyor.
Her bir ilçe belediye meclisi üye sayısının beşte biri kadar temsilciyi, Büyükşehir Belediye Meclisi'ne gönderebiliyor. Beşe bölününce tam sayı çıkmadığı durumda bu sayı bir alt sayıya yuvarlanıyor.
İlçelerden büyükşehir belediye meclisine gönderilecek üyeler, ilçe belediye meclisine giriş sıralarına göre belirleniyor.
İstanbul örneğinde meclis çoğunluğu tartışmaları
CHP yetkilileri, çoğunluğun ellerinde olmadığı belediyelerde, AKP’li üyeler tarafından engellendiklerini öne sürdü.
İstanbul’da ulaşım ihaleleri ve halk ekmek gibi sosyal projeler bu başlıklardan arasındaydı.
Meclis’teki
üye çoğunluğunun işleyişe en önemli etkisi komisyonlarda yaşanıyor.31 Mart 2024 seçimi öncesinde buralarda, İBB Meclisi'ndeki çoğunluğa göre 5 AKP, 3 de CHP üyesi vardı.
CHP’li yetkililer, örneğin ulaşım yatırımlarında başkanlığın bütçeden talep ettiği borçlanma miktarlarının komisyonlardan daha düşük geçirildiğini söylüyordu.
Ekrem İmamoğlu, Sözcü TV’de seçim öncesi katıldığı yayında, metro yatırımları için dış finansmana yönelmelerinin gerekçesi olarak kamu banklalarından “bir kuruş alamadığını” savundu.
Halk Ekmek büfelerinin sayılarının 142 adet artırılması konusunda da medyaya yansıyan tartışmalar yaşandı. CHP bu projeyi Meclis oylamasıyla geçirmek istedi. Meclisin AKP’li üyeleri ise bu projenin hukuk komisyonlarında incelenmesi için buraya gönderilmesini istedi.
CHP, AKP çoğunluğunda olan komisyonlarda çeşitli dosyaların “2.5 seneye kadar” bekletildiği de iddia ediliyordu.
AKP’nin İstanbul Belediyesi’ndeki üst düzey isimleri ise Ekrem İmamoğlu’nun “engelleme” iddialarına karşı çıkıyordu. Meclis’teki AKP yönetimi ise proje dosyaların komisyonlara gönderilme gerekçeleri arasında “teknik eksiklikler” gibi nedenler sunuyordu.
Eskişehir ve Ankara’da da yaşandı
Benzer tartışmalar çoğunluğun AKP’de olduğu CHP’li Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nda da yaşandı.
Yetki tartışmalarının gündeme geldiği Ankara’da, 2019 yılında, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın genelgesiyle, yerel seçimden sonra belediye şirketlerine atama yetkisinin başkandan alınıp, belediye meclislerine devredilmişti. Bu genelge Mansur Yavaş’ın başvurusu ile mahkeme kararıyla iptal ettirildi.
İBB ve ABB yönetimleri, meclislerdeki tartışmaları sosyal medya kanalları üzerinden canlı yayınlamaya başladı.
Eski Eskişehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen de kendi dönemiyle ilgili engelleme iddialarını kitap yapmak istediğini dile getirmişti.
Eskişehir’de de yeni başkan Ayşe Ünlüce, kesin olmayan sonuçlara göre meclis çoğunluğunun CHP’de olduğu bir başkanlık dönemi geçirecek.