Hilken Doğaç Boran
Türkiye'nin en büyük şehri İstanbul'da yüz binlerce bina olası bir depreme karşı riskli sayılıyor.
Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Başkanı Sinan Türkkan'a göre önlem almak için bunların hepsinin yıkılması şart değil.
BBC Türkçe'ye konuşan Türkkan, İstanbul'daki 1,2 milyondan fazla binadan en az 600 bininin "yüksek riskli" olduğunu, bunların yarısının "güçlendirme çalışmaları" ile depreme dayanıklı hale getirilebileceğini söyledi.
Aynı zamanda inşaat mühendisi olan Türkkan, güçlendirme yapılan binaların olası bir büyük depremde “ayakta kalabileceğini ve içinde yaşayanların sağ kurtulabileceğini” ekledi.
Türkkan, bunun daha hesaplı ve çevre dostu bir yöntem olduğunu da vurguladı.
Güçlendirmenin önündeki engeller neler?
Türkkan, BBC Türkçe'ye yaptığı değerlendirmede güçlendirme çalışmalarının İstanbul'da hızla hayata geçirilebilmesi için ruhsatlandırma ve mevzuatta değişiklikler yapılması gerektiği yorumunu yaptı.
Türkkan'a göre onay makamlarında güçlendirme projelerine hakim yeterli teknik eleman bulunmuyor.
Devletin sağladığı kredilerin “düşük” olması da güçlendirme çalışmalarının yaygınlaşmasını zorlaştırıyor.
Türkkan, “Kentsel dönüşüm uygulamalarında KDV yüzde 2 olduğu halde güçlendirme uygulamasında yüzde 20 olarak alınmaktadır” diyor.
Ancak bazı uzmanlara göre güçlendirme alternatifi çok da kolay değil.
BBC Türkçe'ye konuşan Bilim Akademisi Üyesi Profesör Doktor Okan Tüysüz, “Güçlendirme için çok detay bir çalışma yapılması gerekiyor. Kabaca tanımlamak kolay değil. Her bina bazında inceleme yapıp bunun içerisinde güçlendirmeye uygun olanları, olmayanları ayıklamak gerekiyor” dedi.
Tüysüz, “Elimizde bu veriler olmadığı için 'şu kadarı güçlendirilir, şu kadarı güçlendirilemez' demek son derece zor ve risklidir” yorumunu yaptı.
‘Zihinsel dönüşüm gerekiyor’
Tüysüz, İstanbul'da riskli binaların güçlendirilmesinin yanı sıra afet eğitimi ve ekonomik dirayetin artırılması yönünde de hazırlık yapılması gerektiğini vurguladı ve "Depreme hazırlık için sadece bina dönüşümü değil. Zihinsel bir dönüşüme ihtiyaç var" dedi.
Deprem uzmanı, afet hazırlığı konusunda ülke genelinde bir eksik olduğuna dikkat çekerek şöyle konuştu:
“Sadece İstanbul ya da Marmara değil, Türkiye’nin hiçbir yeri depreme hazır değil. Bunu 1940’lardan bu yana bütün bilim hocalarımız, bizler söylüyoruz. En son 17 Ağustos [1999 depremi] ve 6 Şubat [2023 depremleri] sonrası hep söylenen şey bunların milat olacağıydı. O milat bir türlü gelmedi.”
Kaç hasarlı bina var?
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Haziran ayında şehirde hızlı tarama yöntemiyle 35 bin binayı incelediklerini açıklamıştı.
Belediye yetkilileri bu binaların yarısının "çok yüksek riskli" veya "yüksek riskli" kategorisinde olduğunu söylemişti.
Taranan bina sayısı arttıkça bu rakamların da yükselmesi bekleniyordu.
İBB’nin bazı üniversitelerle hazırladığı çalışmalara göre ise kentte yaklaşık 200 bin yapı 7,5 büyüklüğündeki bir depremde “orta ve üstü” hasar alabilir.
İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Başkanı Sinem Kolgu, Haziran ayında BBC Türkçe'ye dönüşümle ilgili sorunları değerlendirmişti.
Kolgu, kentteki tüm binaların durumunu gösteren, tamamlanmış bir envanter çalışması olmamasına dikkat çekmişti.