Somali'deki silahlı İslamcı örgüt Eş Şebab kendisine karşı 12 yıldır sürdürülen Birleşmiş Milletler destekli mücadeleye rağmen, yaygın ve gelişkin bir casus örgütlenmesi sayesinde gücünü büyük ölçüde koruyor.
Somali'den İngiltere'ye her dönüşümde, Eş Şebab'dan bir telefon geliyor. Genellikle ben daha ailemle görüşmeden, bagajımı beklerken, ya da bindiğim taksideyken geliyor bu telefon araması.
Bir keresinde Somali'nin güney batısındaki Baidoa bölgesine yaptığım bir geziden dönerken beni arayan kişi, tek tek neler yaptığımı, nerelere gittiğimi bana tekrarlamıştı.
"Bankaya doğru gittin ama kapalıydı. Kapıyı çaldın ve açmaya çalıştın. Fotoğraf çektin" demişti Eş Şebab'dan arayan adam, sonra sürdürmüştü:
"Muhafızların hiç profesyonel değildi. Seni izleyip korumaları gerekirken, silahları omuzlarında geziniyor, aralarında gevezelik ediyorlar."
Eş Şebabcılara bütün bunları nasıl bu kadar detaylı olarak bilebildiklerini sorduğumda her yerde 'dostları' olduğunu söylüyorlar.
Onlara, beni bu kadar yakından izlemelerinin beni korkuttuğunu söylediğimde ise korkmamamı, benden çok daha önemli kişileri hedeflediklerini anlatıyorlar.
Ama yanlış zamanda yanlış yerde olursam başıma bir şeyler gelebileceğini söylemekten de geri durmuyorlar.
"Her yerdeler"
Somali'de beni izleyenlerin en azından bir kısmının Eş Şebab'ın ünlü istihbarat örgütü Emniyet mensupları olduğunu düşünüyorum.
Bazılarının ise küçük paralar karşılığında örgüte bilgi sağlayan muhbirler olması mümkün.
Daha da ürkünç olan örgütün, öldürmek, tehdit etmek ya da kendisine katılmasını sağlamak istediği insanları izleme biçimi.
"Eş Şebabcılar ecinni gibiler. Her yerdeler" diyor örgütün 'cezalandırmak' istediği bir genç adam. Örgütün düşman saydığı Birleşmiş Milletler destekli Somali hükümeti ile Afrika Birliği askeri gücü mensuplarına buzdolabı ve klima satmasından rahatsız olmuşlar.
Eş Şebab'dan ayrıldığı için tehdit edilen bir başkası, nasıl bir gün örgütten birinin kendisini telefonla arayıp üzerindeki tişörtün rengini ve hangi sokakta yürüdüğünü söylediğini anlatıyor.
Konuştuğum başka Somalililer militanların başkent Mogadişu'daki evlerine ya da işyerlerine gelerek kendilerini örgüte katılmaya ikna etmeye çalıştığını anlatıyorlar.
Bütün bunlar, güya grup 2011 yılının Ağustos ayında Mogadişu'dan 'çekildiği' halde oluyor.
Eş Şebab'çılar kim?
- Eş Şebab Arapça gençlik demek
- 2006 yılında Mogadişu'yu kontrol eden Şeriat Mahkemeleri Konseyi adlı örgütten ayrılarak kuruldu
- Savaşçılarının sayısının 5 ila 6 bin arasında olduğu düşünülüyor
- Casusluk örgütlenmesinde 500 ila bin kişinin görevli olduğu sanılıyor
- Mali kaynağını esas olarak vergi ve haraç toplayarak sağlıyor
- Somali'nin güneyindeki kırsal bölgelerin büyük bir kısmını denetliyor
Somali devlet başkanının eski güvenlik danışmanı ve Hiraal adlı Mogadişu merkezli düşünce kuruluşunun başkanı Hüseyin Şeyh Ali "Emniyet, bu istihbarat örgütünün can damarını oluşturuyor. Çok güçlü. Eğer Emniyet yok edilebilse Eş Şebab da kalmaz" diyor.
Şeyh Ali'ye göre Emniyet bir istihbarat biriminin ötesinde.
"Bu yapılanma Eş Şebab'ı tam anlamıyla kontrolü altında tutuyor. Ana amacı olan istihbarat toplamanın yanısıra hassas güvenlik konularıyla da ilgileniyor. Eş Şebab'ın üst düzeyde bir yöneticisi hasta ya da yaralıysa bu Emniyet'in hallettiği bir mesele oluyor. Mali işleri ve hassas nitelikteki bazı diğer işleri, ayrıca ülkede düzenlenecek terör saldırılarını da o planlıyor."
Emniyet yapılanması içindeki Eş Şebabcılar, hareketin diğer üyelerinden daha iyi para kazanıyor. En güvenilir olduğu düşünülen yerlerde bile elleri kolları var.
"En güvenli sanılan yerlerde"
Bir keresinde çok sıkı bir şekilde korunan Mogadişu havalimanındaki misafirhanede kaldığım sırada Eş Şebab'dan arayan bir militan Somali'ye geldiğimi bildiklerini söylemişti.
Mogadişu'dan bir araştırmacı Muhammed Mübarek, Emniyet bünyesinde çalışan militanların sayısının 500 ile bin arasında olduğunu söylüyor.
Mübarek bu kişilerin 'düşman alanları' diye tanımlanan bölgelerde yaşamakla görevlendirildiklerini ve hayatlarının önemli bir kısmını hükümet kontrolündeki bölgelerde geçirdiklerini, bu örgütlenme içinde kadınların hayati bir rolü olduğunu anlatıyor.
"Kadınlar Emniyet'i destekliyor. Onun alt yapısının bir parçası olarak işlev görüyorlar. Eş Şebab militanlarının eşleri militanlara geceleri kalacak yer, yiyecek ve ulaşım imkanları sağlıyor, mesajların iletilmesinde önemli rol oynuyorlar."
Emniyet, gizliliğe büyük önem veren bir örgüt. Üyeleri birbirlerinin kim olduğunu bilmiyor. Araştırmacı Muhammet Mübarek Emniyet hücrelerinin diğer hücreler hakkında bilgi sahibi olmadıklarını da anlatıyor. Genellikle aynı hücredeki elemanlar bile birbirlerine görünce tanımasınlar diye biraraya geldiklerinde yüzlerini kapatıyorlar.
"Sadece liderleri hepsini tanıyor" diyor.
"Karmaşık yapılanma"
Emniyet örgütlenmesi bir çok farklı yapılanma içeriyor. Ana yapılanmanın faaliyeti istihbarat ve karşı istihbarat toplamak. Buna karşılık bombalı saldırılar, suikastlerle ilgili çalışma yürüten bölümler de var.
Eş Şebab'dan kaçanlar hep peşlerine düşüleceği ve bir gün bulunacakları korkusuyla yaşıyor.
Bu insanlar için hükümet tarafından açılmış bir rehabilitasyon merkezinde görüştüklerim, güvende olmanın tek yolunun Somali'yi terketmek olduğunu söyledi.
Eş Şebab içinde altı yıl savaşmış biri "Beni hala telefonla arıyorlar. Mogadişu veya Baidoa gibi kalabalık bir şehirde gizlenmeyi düşünebilirim ama beni bulacaklarından korkuyorum. Tek çarem Avrupa'ya ya da Körfez ülkelerinden birine kaçmak" diyor.
ABD son aylarda Somali'de bazı bölgelere hava bombardımanı yapıyor ama Eş Şebab'ı yok etmek kolay değil. Bu kısmen de örgütün bir çok üyesinin hükümetin burnunun dibinde yaşıyor olmasından kaynaklanıyor.