İran, cumhurbaşkanlığı seçimleri için 19 Mayıs'ta sandık başına gidecek. Reformist ve muhafazakar cephelerden dört aday mercek altında.
Hasan Ruhani
68 yaşındaki Hasan Ruhani 19 Mayıs'taki oylamanın en büyük favorisi sayılıyor. Bunun tek nedeni 1979 yılındaki devrimden bu yana bütün cumhurbaşkanlarının iki dönemi tamamlamış olmaları değil.
Hasan Ruhani, 2013 yılında yaptığı "daha fazla özgürlük, siyasi tutukluların serbest bırakılması ve kadınlara daha fazla eşitlik tanınması" şeklindeki vaatlerini tümüyle yerine getiremedi. Ancak öncelikle eğitimli kentliler olmak üzere İran gençliği onu destekliyor. Gençler İran'ın Batı ile barışma yolunu tutmasından memnun. BM daimi üyeleri ve Almanya (5+1) ile varılan nükleer anlaşma, İran'a uygulanan ambargoların kaldırılmasının yolunu açmıştı. Ruhani, ılımlı ve reformcu kanada güveniyor. Bu gruplar 2016 meclis genel seçimlerinde olduğu gibi yine taraftarlarını seferber edebiliyor. Ruhani'nin ılımlı muhafazakâr aday listesi 2016'da başkent Tahran'ın 30 milletvekilliğini de kazanmıştı. Ruhani nükleer anlaşmaya bağlı kalınmasını istiyor.
İbrahim Reisi
İbrahim Reisi 57 yaşında ve İran'ın ruhani lideri Ali Ayetullah Hamaney'e yakınlığıyla tanınıyor. 2016 yılından bu yana İmam Rıza Türbesi'nin bakımıyla görevli Razavi Vakfı'nı yöneten muhafazakâr kanadın adayı Reisi, Ruhani'nin en güçlü rakibi sayılıyor. Vakıf bol miktarda bağış topluyor.
Razavi Vakfı, İran'ın en büyük ticari işletmesi sayılıyor. İran'da ve yurtdışında çok sayıda banka, fabrika, şirket ve otel işleten vakıf sayesinde Reisi seçim kampanyasının masraflarını karşılamakta zorlanmıyor. İbrahim Reisi, işsizlik ve yolsuzlukla mücadele, fakirlerle ise yardım vadediyor. İran'ın en fakir bölgelerini ziyaret ediyor, sıkıntı içindeki halkla resim çektiriyor ve İmam Rıza adına un ve şeker dağıtıyor. Sıkça İran radyo ve televizyonlarının programlarına çıkıyor. Muhafazakârlar, Reisi'ye 77 yaşındaki Hamaney'in muhtemel halefi gözüyle bakıyorlar. Reisi'nin adaylık kaydının ardından yaptığı konuşma yurtdışına yayın yapan İran televizyon kanalı tarafından naklen yayınlamıştı. İbrahim Reisi, 2016 yılına kadar başsavcılığı görevinde bulundu. Son 30 yılda suçluların en ağır şekilde cezalandırılmasını isteyen Reisi, zina yapanların taşlanmasını talep etmişti. 1988 yılında binlerce siyasi tutukluyu idama mahkum eden heyette o da yer almıştı.
Mustafa Haşimitaba
Reformcuların tarafında Ruhani dışında seçime katılan bir başka isim Mustafa Haşimi Taba. Ancak 71 yaşındaki adayın iddiası yok. Resmen adaylıktan çekilmese de destekçilerini Ruhani'ye oy vermeye çağırdı. Geçmişte Cumhurbaşkanı Yardımcılığı ve Sanayi Bakanlığı görevlerinde bulunan Haşimitaba 2001 yılında da adaylığını koymuş ancak başarılı olamamıştı.
Mustafa Mir Selim
Eski İran Kültür Bakanı, cumhurbaşkanlığı aday listesine kaydını yaptırtan ilk isim. Ekonomik durgunluğu yenip istihdam ve üretimi arttıracağını iddia ediyor. Petrol anlaşmalarına bağımlı İran işletmelerinde verimliliğin nasıl artırılabileceğine dair sihirli bir formülü ise yok. 70 yaşındaki Mir Selim, "bakanlık yıllarında topladığı tecrübe sayesinde İran'ın ihtiyaçlarını en iyi kendisinin tanıdığını" söylüyor.
1979 yılından bu yana İran'da kültür bakanlığı yapmış isimlerin en tartışmalılarından olan Mir Selim'in bakanlık döneminde kaleme aldığı makale sosyal medyada ilgiyle izleniyor. Mir Selim bu yazısında gazetecilere "beyinsizler" demiş ve basın özgürlüğü Anayasa tarafından teminat altına alınmış olmasına rağmen "bu son derece değerli mücevheri, hürriyeti nasıl kullanacağını bilemeyen dar kafalı gazetecilere emanet edemeyeceğini" ifade etmişti.
Adaylıktan çekilenler ve veto edilenler
19 Mayıs'taki seçimlerde yarışacak adayların yanısıra, yarıştan çekilen veya adaylığını onaylanmayan bazı isimler de dikkat çekiyor. Bunlardan en fazla gündeme geleni eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad oldu. 2016'da göreve yeniden dönmenin provalarını yapan Ahmedinejad, İslam Cumhuriyeti'nde sözü kanun yerine geçen dini lider Ayetullah Hamaney'in tavsiyesi üzerine adaylıktan vazgeçmişti.
Ancak Nisan ayında sürpriz bir şekilde adaylık başvurusu yapan Ahmedinejad, İran Muhafız Konseyi tarafından veto edildi. Ahmenijad'ın uzun yıllar yardımcılığını yapmış Hamid Bekai de Konsey'in vetosuna takıldı. Yolsuzluk iddiaları nedeniyle uzun süre hapis yatan Bekai, Ahmedinejad'ın yargıyla çetin mücadelesi sonunda cevaeviden çıkabilmişti.
Cumuhurbaşkanlığı koltuğuna üçüncü kez aday olan Muhammed Bakır Galibaf, bir kez daha amacından uzak kaldı. Muhafazakarların safında yer alan Galibaf seçime kısa bir süre kala, İbrahim reisi lehine yarıştan çekildiğini duyurdu. Galibaf 2005 yılında Ahmedinejad'a, 2013'te ise Ruhani'ye karşı kaybetmişti. Muhammed Galibaf, İran'ın en tartışmalı politikacıları arasında yer alıyor. Başkent Tahran belediyesini 15 milyar borçlandırdığı iddia ediliyor.
Reformist cephede ise seçime üç gün kala adaylıktan çekilen İshak Cihangiri oldu. Ruhani hükümetinde başkan vekili olan Cihangiri sanayi ve madencilik bakanlıklarında bulunmuş ve eski Cumhurbaşkanı Hatemi döneminde reformlara yön vermişti.