Suudi Arabistan'ın Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) kıyılarında düzenlenen 'sabotaja' iki Suudi petrol tankerinin de zarar gördüğünü açıkladı.
BAE, Füceyre Limanı yakınlarında farklı ülkelerin bandıralarını taşıyan dört geminin hedef alındığını duyurdu. Riyad, patlamaların küresel petrol kaynaklarının güvenliğini hedef aldığını söyledi.
Füceyre, dünyanın en büyük yakıt ikmal hattı olan Hürmüz Boğazı'nın girişinde yer alıyor.
Hürmüz Boğazı ise, Orta Doğu'daki petrol üreticisi ülkelerin Asya, Avrupa, Kuzey Amerika ve ötesine ikmal yaptığı kritik bir güzergâh. On yıllardır süregelen bölgesel gerilimlerin de merkezi.
Hürmüz Boğazı nerede, büyüklüğü ne?
İran ile Umman sınırlarını ayıran boğaz, Umman Körfezi ve Basra Körfezi arasında yer alıyor .
Boğazın en dar noktasında genişlik 33 kilometreye ulaşırken, su kanalı, iki yöne de 3 kilometrelik bir nakliye rotasını kapsıyor.
Neden önemli?
ABD Enerji Enformasyon İdaresi'nin tahminlerine göre 2016'da boğaz sularından günde 18,5 milyon varil petrol taşındı.
Vortexa şirketine göre 2017'de bu miktar, günde 17,2 milyon varil, 2018'in ilk yarısında ise günde 17,4 milyon varildi.
Küresel petrol tüketiminin günde yaklaşık 100 milyon varil olduğu düşünülürse, bunun beşte biri Hürmüz Boğazı'ndan taşınıyor.
İkmal edilen ham petrolün büyük bir bölümü Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nü (OPEC) oluşturan Suudi Arabistan, İran, BAE, Kuveyt ve İran'dan ihraç edilerek Hürmüz Boğazı'ndan başka ülkelere ulaştırılıyor.
Dünyanın en büyük LNG ihracatını yapan Katar'ın ürettiği sıvılaştırılmış doğal gazın neredeyse tamamı bu güzergâhtan geçiriliyor.
1980-1988 İran-Irak savaşı sırasında, iki taraf da birbirinin petrol ihracatını aksatacak adımlar atmış, bu gerginlik 'Tanker Savaşı' olarak tarihe geçmişti.
ABD'nin Bahreyn'de konuşlu 5. filosu bölgedeki ticari gemileri korumak için görevlendirilmişti.
İran ABD ve beş dünya gücü ile 2015'te nükleer anlaşmayı imzalayarak yaptırımların kaldırılması karşılığında nükleer programını dizginlemeyi kabul etti.
Ancak ABD Başkanı Donald Trump'ın anlaşmadan çekilmesi sonrası 2018'de Tahran'a uygulanan yaptırımlar geri döndü.
ABD, İran'ın nükleer silah üretimini sürdürmesinden endişeliyken, Tahran bu iddiayı reddediyor.
Hem BAE hem Suudi Arabistan daha önce daha fazla petrol hattı inşa edilmesi dâhil, Hürmüz Boğazı'nı atlatma amaçlı farklı alternatifleri araştırdı.
Tarihte hangi olaylar yaşandı?
Hürmüz Boğazı, ABD ve İran'ın taraf olduğu pek çok tarihi olaya sahne oldu.
1988 yılında ABD savaş gemisi USS Vincennes bir İran yolcu uçağını düşürdü ve uçaktaki 290 kişi yaşamını yitirdi. Washington, bölgedeki filosunun savaş uçağı sanarak yanlışlıkla uçağı hedef aldığını savundu ancak Tahran bunu bilinçli bir saldırı olarak niteledi.
Washington ayrıca, Vincennes savaş gemisini, İran donanmasının saldırılarına karşı bölgedeki ikmal gemilerini koruması için bölgede tuttuklarını vurguladı.
2008'de ABD, İran'a ait teknelerin boğazdaki üç ABD savaş gemisine yaklaşarak taciz ettiğini öne sürdü. Bunun üzerine İran Devrim Muhafızları'nın o dönemki başkomutanı olan Muhammed El-Caferi, saldırıya uğradıkları takdirde boğazdaki gemilere el koyacaklarını söyledi.
2010'da El Kaide'ye bağlı Abdullah Azzam Tugayları'nın üstlendiği saldırılarda Hürmüz'deki Japon petrol tankeri M Star hedef alındı.
2012'de Tahran yönetimi, İran'ın petrol gelirlerini hedef almakla suçladığı ABD ve Avrupa'nın yaptırımlarına misilleme olarak Hürmüz Boğazı'nı bloke etme tehdidinde bulundu.
İran 2015'ta bir sondaj platformuna zarar verdiği gerekçesiyle Singapur bandıralı bir tankeri hedef aldı, bir konteyner gemisini de ele geçirdi.
Temmuz 2018'de İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ülkesinin petrol ihracatını sıfıra düşürme çağrısında bulunan ABD'ye tepki göstererek, İran'ın Hürmüz Boğazı'ndaki petrol akışını aksatabileceğini ima etti.
İran Devrim Muhafızları'ndan bir komutan da, İran'dan petrol ihracatının durdurulması halinde Hürmüz Boğazı'ndaki ihracatın tamamını engelleyecekleri uyarısında bulundu.