Rus makamlarınca lağvedilen petrolcülük holdingi Yukos'un eski yönetim kurulu başkanı ve Rusya oligarşisinin eski isimlerinden Mihail Hodorkovski sahtecilik ve vergi kaçırma suçlarından 2003–2013 yılları arasında hapis yattı. Uluslararası Af Örgütü'ne göre Putin karşıtı işadamı siyasi tutukluydu. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ise 2011 yılında Hodorkovski'nin cezalandırılmasının siyasi nedenli olmadığına hükmetmişti. Hodorkovski 2013 sonlarında sürpriz bir şekilde af edilmiş ve Rusya'dan ayrılmıştı. Hodorkovski 18 Mart devlet başkanlığı seçimleri öncesinde Deutsche Welle'nin sorularını yanıtladı.
Deutsche Welle: Kararsız Rus seçmene Pazar günü kimi seçmesini tavsiye edersiniz?
Mihail Hodorkovski: Rusya toplumunun içinde bulunduğu durum açısından belli bir siyasi mesaj vermek isteyenlerin bunu yapmalarının son derece önemli olduğuna inanıyorum. Bu hem toplum hem de Rusların her biri için önem taşıyor. Devlet otoritesiyle ilgili son derece farklı mesajlar verilebilir.
Herhangi bir adaya oy vermek isteniyorsa, en basiti sandığa gidip oyunu kullanmaktır. Seçimden söz edilemeyeceği ve kullanılan oyların belli bir adayın seçilmesine yaramayacağı açıktır. Ama oy pusulasının resmini çekip internete koymak söz konusu adaya siyasi prestij kazandırır. Çünkü seçim kurulunun nasıl davranacağını kimse bilmiyor. Aday hiç olmazsa kendisine gerçekten oy verildiğini bilir.
Adaylardan hiçbirine oy verilmeyecekse, seçim gözlemcisi olarak sandığa gidilmeli. Bu çok önemli. Gözlemcilik devlete verilmiş açık bir mesaj olur. 'Size güvenmiyoruz, çünkü sizler suçlusunuz' anlamına gelir. Sokaklara çıkılıp protesto gösterileri de yapılabilir. Bu riskli bir davranış olur ve birkaç gün nezarette kalmaya yol açabilir. Ama siyasi mesaj etkisi küçümsenemez.
İlk üç opsiyon olmazsa, ya evde kalınır, ya da oy pusulasına siyasi mesaj yazarak geçersiz oy kullanmış olunur. Ben olsam bu şıkkı tercih ederdim.
Rus televizyonu ve kamuoyu devletin tam kontrolünde. Öyle olduğu halde seçim öncesinde neden tansiyon yükseliyor?
Asabiyet birçok faktöre bağlı. Önce devlet kadroları. Başlarına nedenini bilemedikleri bir şey gelebilir. Bu nedenle herkes bir şeyler söylüyor, yazışmalar ve açıklamalar birbirini izliyor. Protesto gösterileri ihtimali de asabiyete yol açıyor. Mitinglerde doğal olarak yüksek katılım beklenemez. Ama sokakta da haddi bildirilme durumuna düşülebilir. Bir de düşünüp, aklını çalıştıranların asabiyeti söz konusu. Seçimden sonraki gün başına ne gelebileceğini kimse bilemez. Putin 6 yıl daha iktidarını sağlama alacak. Peki, ya sonra?
Son konuşmasında verebileceği tek mesaj intihar silahları oldu. Bunun iyimser bir mesaj olduğu söylenemez. Putin'in başkanlığı bir daha koparıp aldıktan sonra ülkeyi nereye sürükleyeceğini kimse kestiremez.
Putin'in kaç dönem daha başkanlıkta kalacağını tahmin ediyorsunuz?
Putin'e kalsa, bu son dönemi olur. O başkanlığı bırakmak isteyecektir. Putin, çevresine olan bağımlılığı her yıl biraz daha artan biri. Gitmesi ülke açısından çok ilginç olur. Duygusal olarak Putin de halefini tayin ettikten sonra görevden ayrılmak ister. Lakin yerine başka birinin gelmesi, çevresindekiler için hayatlarıyla bağdaştırılması mümkün olamayan değişiklikler anlamına gelir.
Sizi umutlandıran nedir?
Rusya için Avrupai gelişme modeli dışındaki hiçbir bir sistem kabul edilemez. Her ülkenin kendine göre gelişme tarzı söz konusudur. Medeniyet modelleri son derece sınırlıdır. Bunları üçe ayırabilirim: Avrupai, İslami ve Çin-Konfüçyüs modeli. Son ikisi Ruslara uymaz. Ruslar Avrupa kültür çevresine dâhildir. Rusya'nın son 500 yıldır olduğu gibi biraz gecikmeyle Avrupai gelişme modelini izleyeceğine kesinlikle inanıyorum. Bazen gecikecek, bazen farkı kapatacaktır. İyimserliğimi bu düşünceden alıyorum.
Mülakat: Vladimir Esipov
© Deutsche Welle Türkçe