HIV taşımak, AIDS olmak uzak mı geliyor?
Aslında HIV aramızda; öğretmeniniz, yöneticiniz, beraber olduğunuz seks işçisi HIV olabilir. İdil, HIV pozitif insanlardan birisi. Seks işçiliği de yapan, özel şirkette çalışan trans bir kadın...
HIV pozitif birisi nasıl seks işçisi olur? Müşterisiyle durumu paylaşır mı? Doktora nasıl gider, nelerle karşılaşır? Endişeleri neler?
HIV, yani “İnsan Bağışıklık Yetmezlik Virüsü”, İngilizce yazılışının (Human İmmunodeficiency Virus) baş harflerinin kısaltılmasından oluşuyor. HIV, bilinenin tersine yaş, cinsiyet, cinsel yönelim fark etmeksizin herkese bulaşabilecek, bağışıklık sistemini zayıflatan bir virüs. Kişi, vücudu HIV ile karşılaşıldığı andan itibaren “HIV pozitif”, “HIV taşıyıcısı” veya “HIV enfekte” olarak adlandırılır. AIDS, HIV’nin vücuda girmesinden sonra, kişinin tedavi almadığı ve vücutta bulunan enfeksiyonlarının arttığı döneme deniyor. Bu dönemde kişide bağışık sistemi çökerek ‘fırsatçı’ enfeksiyonlar, kanserler ortaya çıkabilir ve kişiyi ölüme kadar götürebilir.
HIV’nin tamamen tedavi edilmesi şu an mümkün değil, fakat kayda değer şekilde kontrol altına alınabiliyor. Tedavisinde son yıllarda büyük ilerleme kaydedilen HIV için 20 sene önceki tedavi dönemlerinde kişiler bir avuç dolusu hap yutuyordu. Kişiden kişiye göre farklılık gösteren tedaviler olmakla birlikte günümüzde sadece bir hap ile virüs kontrol altına alınabiliyor ve insanlar yaşamına büyük ölçüde devam edebiliyor.
1 Aralık Dünya AIDS Günü vesilesiyle bu soruların yanıtlarını öğrenmek için İdil’le buluştuk. Söyleşi öncesinde kendisine bir mahlas seçiyoruz, çünkü ismini paylaşmasının sakınca yaratabileceğini söylüyor.
HIV’ye ilişkin mitleri ve gerçekleri sıralayan, HIV pozitif olduğunu öğrendiği andan itibaren yaşadıklarını anlatan İdil sorularımıza cevap verirken müşterilerinden prezervatif kullanmalarını istediğini söylüyor. Aktardıklarına göre, reddeden kişileri “Evlisin, çoluğun çocuğun var; ya bende hastalık varsa” diye uyarıyor. Korunmasının sebebini de kendisine bir hastalığın bulaşma ihtimaliyle açıklıyor.
İdil’in T24’e anlattıkları şöyle:
“HIV beni tedirgin etmesine rağmen önlem almadım”
- HIV pozitif olmadan önce “Bir gün bana da bulaşabilir” mı diyordun; yoksa “Aman ne olacak” mı?
Ben cinsel kimliğimi çok küçükken kabullendim, cinsel hayatım o yaşlarda vardı. Şöyle bir şey hatırlıyorum. 20’li yaşlarımda vücudumda bir beze çıkmıştı, hemen o çocuk aklımda, internetten araştırmaya girmiştim. HIV’nin majör ve minör belirtilerine bakmıştım. Sürekli beni tedirgin eden bir şeydi. Ama bununla ilgili önlem alıyor muydum? Hayır...
- İş hayatında “HIV pozitif olduğum duyulur” diye bir endişe yaşıyor musun? Ne olabilir öğrenilirse?
Evet, yaşıyorum. Ben daha ziyade az da olsa çevremdeki insanların bilinçli olduğunu düşünüyorum, dolayısıyla onların büyük bir kısmına açığım. Ama iş anlamında daha muhafazakâr bir grupla çalışıyorum. HIV pozitif olmak demek özgür bir cinselliğe sahip olmak demek. Muhafazakâr insanların kafasında da oluşacak şey buydu.
- Yani kimse yok mu iş yerinde açık olduğun?
Hayır, hiç kimse yok.
- Kendini yargıladığın oldu mu hiç?
HIV pozitif olduğumu öğrendiğimde kendimi yargıladığım ilk nokta cinsellikten uzaklaşmam olmuştu. Bu da aslında HIV-fobik bir yaklaşımdı benim için.
“İş arkadaşlarıma söylemiyorum çünkü...”
- İş arkadaşlarına karşılaşacağın tepkilerden dolayı söylemeyi uygun bulmuyorsun, doğru mu?
Muhtemelen içlerinde bana yardımcı olacak insanlar vardır, ama şu an için gereksiz olduğunu düşünüyorum. Bunu söylemeden de yaşayabiliyorum. İş hayatımı, performansımı kesinlikle etkilemiyor. Zaten tedavisini görüyorum ve bu aşamadan sonra da söylemenin bir anlamı olmadığı için söylemek istemiyorum. Yöneticilerime direkt söyleyemem, ama samimi olduğum, dışarıda sosyalleştiğim iş arkadaşlarım var artık. Onlara söyleyebilirim belki...
- Ailenden birisi HIV pozitif birisiyle çalışsaydı bir gerginlik yaşar mıydın?
Hayır. Çünkü ben bu konuda bilgiliyim. HIV negatif olsam da gerilmezdim yani. İşin içinde biraz ahlaki boyut var, insanlar bundan rahatsız oluyorlar. Seksle bulaştığı algısı, eşcinsellere ait bir hastalıkmış gibi bir etiketi var. Gerçi Charlie Sheen’in HIV pozitif kimliğini ortaya çıkarması ve bariz heteroseksüel bir adam olmasının önyargıları kıracağını düşünüyorum biraz da.
- Türkiye’de var mı HIV pozitif kimliği açık olan birisi?
Bildiğim kadarıyla yok.
“HIV makyajla, aynı yatakta buluşamaz, sıvı alışverişiyle bulaşır”
- HIV pozitif hakkında insanların söylediği, aktarmakta sakınca bulmadığı mitler var. Bir de gerçekler var. Bunlar neler?
“Dokununca bulaşır”, “Aynı makyaj malzemesini kullanırsan bulaşır”, “Öpüşmeyle, dokunmayla, aynı kaptan yemek yemeyle, temasla, aynı yatakta uyumakla bulaşır” gibi şeyler söyleniyor. Bunun sıvı alışverişi ile bulaşan bir hastalık olduğu anlatıldığı sürece bence insanlar da önyargılı olmazlar. “HIV pozitif biriyle korunmasız ilk ilişkide tak diye bulaşır…”
“Korunuyorum çünkü bana hastalık bulaşabilir”
- HIV bulaşmaz mı korunmasız ilişkiyle?
Senin aslında viral yükünle alakalı bir şey. Sen bunun farkında değilsen ve korunmasız ilişkiye giriyorsan bulaşabilir. Mesela benim viral yüküm çok düşük, şu an korunmasız birisiyle ilişkiye girsem ona bulaşmaz. Aslında bana bulaşır. Şu an bu yüzden korunmasız ilişkiye girmiyorum. Zaten sokaktaki herhangi bir insana göre daha zayıf bir vücudum var, dolayısıyla ben kendimi yancı hastalıklardan korumaya çalışıyorum.
“İlaçlara hiç para ödemiyorum”
- İlaç kullanımı nasıl oluyor? İlaçlar devlet tarafından mı karşılanıyor?
Ben hiç para ödemiyorum ilaca. İlaçlar çok pahalı zaten... Kaç çeşit olduğunu bilmiyorum, ama Türkiye’de yeterli sayıda ilaç olduğunu biliyorum. Protokol imzalanmamış bazı ilaçlar var, onlar daha iyi ilaçlar ama devlet onu karşılamıyor. Doğal olarak onları alamıyorsun ama ilk öğrenen bir insan ilaca başladığından itibaren sosyal güvencesi varsa rapor alıp, bu raporla ilacını bir sene boyunca alabiliyor. Normalde SGK’lı biri, herhangi bir ilacın yüzde 20’sini öderken biz onu da ödemiyoruz.
“Fişleniyoruz...”
- Peki, devlet sizin ilaçlarınızı karşılarken fişlenme korkusu yaşamıyor musun?
Bence fişleniyoruz zaten. Çalıştığım yerdeki insanların bilgisi olma ihtimali var. Bir sağlık ocağına boğazımdaki rahatsızlık için gitmiştim. Boğaz spreyi aldım, üç gün sonra boğaz spreyinin yeterli olmadığını fark ederek aynı doktora gittim. Bilmiyorum nasıl gördü ama son aldığım ilacı bilgisayar ekranından gördü. Benim doktorum ilacımı sadece eczacıların görebileceğini söylemişti. Benim ilacımın adını zikretti orada. Beynimden vurulmuşa döndüm. Ne diyeceğimi şaşırdım, “Onu geçin” dedim. Çok büyük tedirginlik yaşadım. Hemen HIV tedavisini gördüğüm doktoruma gittim. Ona bunu anlattım ve endişelerimi paylaştım. Herhangi bir doktorun benim kullandığım ilacı bilmesi sorun değil, masasında Akit gazetesi olan bir doktorun hastalığımı bilmesi beni endişelendirdi. Doktorum, “Seni ifşa etmenin yasal sorumluluğunu biliyordur; bunu yapamaz” dedi ve biraz rahatladım.
- Gidiyor musun o doktora hâlâ?
Hayır. Adresimin bağlı olduğu doktoruma HIV pozitif kimliğim konusunda açığım ve önyargılı bir doktor değil. Hatta bir kere tahlil yaptıracakken hemşireyi benim için ‘Hepatit B taşıyıcısı’ diye uyararak beni ifşa etmedi. O dili çok güzeldi.
“Dişçiye HIV olduğumu söylemedim”
- Mesela diş hekimine gidiyor musun?
Bir kere dolgu yaptıracaktım. Dolgumun ilk seansında “Bilmemi istediğin bir şey var mı?” diye sordu bana. Çok ısrarlı sordu. Özel bir hastaneydi burası. Bir diş hekimi arkadaşım, “Özelde çalışan doktorlara söyleme, yapmazlar” demişti. Bunu bir diş hekiminden duymak da beni üzdü.
- Yapıldı mı peki tedavin?
Söylemedim, yaptı tabii ki.
“Bazı arkadaşlarım yardım çığlığımla ilgilenmedi”
- Yakın arkadaşlarınla HIV pozitif kimliğini paylaştığını söyledin, senden uzaklaşma gibi bir durum oldu mu? Ya da “Benden uzaklaşabilirler” endişesiyle mi paylaştın?
Hayır, böyle bir endişem olmadı. Mutluluğumda, üzüntümde, heyecanımda paylaşan birisiyim ben zaten. Öğrendiğim gün birçok kişiyle ağlayarak paylaştım. Benden uzaklaşmadılar, ama şöyle bir şey yaşadım, o dönem ruhsal olarak çok kötüydüm, destek olacağını düşündüğüm insanlar destek olmadılar bana. Gereksiz yere söylemişim diye düşündüm. Bunun hastalığımla alakası yok, tamamen onların ilgisizliği. Aslında bir yardım çığlığı attım, ama ilgilenmediler.
- “Bu kadar çok kişiye söylemeseydim” dediğin durumlar oldu mu?
Aslında evet oldu. Bir trans kadın, aktivist denilebilecek birisi. Beni ilişki yaşadığı kişiye ifşa etti. Çünkü görüştüğü kişi bana asılıyordu. Ben HIV pozitif kimliğimle açık olmadığım için “Benim özelimi ifşa etti bu” diye sesimi çıkartamadım.
- Kendini trans olarak mı tanımlıyorsun?
Evet, ben trans bir kadınım.
- HIV pozitifli bir trans olarak ayrıca bir dışlanmaya maruz kalıyor musun?
Hayır, böyle bir genelleme yapamam. Ama o kadının kendi etiksizliğiyle ilgili bir durumdu bu. Kendi kişisel hırsları yüzünden, avucundaki birinin kaçacağını düşündü ve beni ifşa etti. Ahlaksızca davrandı.
“Seks işçiliği yaparken HIV olduğumu söylemiyorum, ama korunuyorum”
- Seks işçiliği yapıyor musun?
Yaptım, yapıyorum.
- Beraber olduğun kişilere HIV pozitif kimliğini paylaşıyor musun?
Hayır, zorunda da değilim zaten. Korunuyorum.
- Tek gecelik bir ilişki yaşasaydın, karşıdakinin sana HIV pozitif olduğunu söylenmesini ister miydin?
“Haberim olmasın” diyebilirdim. Önyargım olabilirdi, korunsam da korkardım. Ben bu işi bildiğim için yapıyorum. Asla korunmasız içime girmesine izin vermiyorum, şiddetli öpmesine izin vermiyorum. Risk oluşturabilecek davranışları engelliyorum.
- Korunmasız beraber olmak isteyenler oluyor mu?
Evet, oluyor. Hayır dediğim zaman “Ben temizim, evli barklı adamım, çocuğum var” diyorlar. “Ya ben değilsem, çoluğun çocuğun var” deyip korku salıyorum.
“Seks işçileri HIV olduklarını söylerlerse
ifşa edilebilirler”
- Seks işçiliği yapan HIV pozitif kişilerin, diğer seks işçileri tarafından karşılanış şekli nasıl?
Belli bir genelleme yapamam. Belirteyim; ben tam zamanlı bir seks işçisi değilim, ben seks işçiliği yapmayı seven birisiyim. Bence bir rekabet ortamı oluştuğu için sokakta çalışan kızların söylemesi çok doğru değil kendi açılarından. Çünkü ifşa edilebilirler, ederler. Kötü davranırlar, insanlar kötü niyetli çünkü.
- Seks işçiliği yapanlar arasında HIV yaygın mı?
Hayır, bence tam tersi. Seks işçiliği yapanlar daha çok tedirgin oluyorlar. Çünkü bundan para kazanıyorlar. Bence daha az bile olabilir. Onların bu anlamda ifşa olmaları mesleklerini bitirmesi anlamına gelir. Başka bir iş yapamıyor zaten birçoğu.
“Öğrendiğimde ilk aklıma gelen şey nasıl öleceğim oldu”
- Sen ne zaman, nasıl öğrendin HIV olduğunu?
1,5 yıl önce, çok ağır grip olduğumda öğrendim. İyileşmedim ve sürekli kusuyordum. Başka bir şey olduğundan şüphelendim. Herhangi bir tahlil yapıldı. Ablam vardı yanımda, “Bu çocuğun bir şeyi olabilir” dediğini duydum. Ablam ile beraber bir devlet hastanesine gittim, tahliller yapıldı. Hep başka bir şey bekliyordum. Üç gün haber geldi, hastaneye çağırdılar. Kafamda soru işaretleri oluştu, ama ben karaciğerimde bir şey çıkacağını düşünüyordum; geçmiş yıllarda bir sorun yaşamıştım. Ablam ile beraber doktorun yanına girdik. Doktor, “Yalnız mı konuşalım yoksa ablanla mı konuşalım” diye sordu; ablam dışarı çıktı. Doktora sordum; “HIV pozitif miyim?” Evet, dedi. O an ilk aklıma gelen şey nasıl öleceğim oldu. Ablamı içeri soktum, ağlaya ağlaya söyledim. Eniştem de öğrendi tabii... Ailemde annem hariç herkese söyledim.
- Destek oluyorlar mı sana?
Oluyorlar, ama ufak tefek şeylere maruz kalmadım diyemem tabii. Bir gün diş fırçam ile annemin diş fırçasını ayrı yere koyduklarını fark ettim. Bunun üzerine ablam ile tartıştık çünkü çok ahlakçı bir şey söyledi bana. Defalarca bu tarz şeyler yüzünden bu hastalığın bulaşmayacağını söyledim onlara. Benim onlara HIV’yi bulaştırmam için ya onlarla yatıyor olmam lazım ya da kan vermem lazım…
- Duygusal bir ilişkin var mı?
Hayır, ben aşık olmuyorum.
“Henüz beraber olduğum hiç kimseye HIV olduğumu söylemedim”
- Duygusal bir ilişki yaşayabileceğin birisini düşünüyor musun? Olursa, ilişkiniz nasıl gelişir, hastalığını en başta söyler misin?
Henüz beraber olduğum hiç kimseye söylemedim. Söylenir ama bence. Söyleyen arkadaşlarım var. Arkadaşım sevgililerine açık olmayı tercih etti. Benim bildiğim üç sevgilisi de biliyordu. Bir tanesi çok kötü bir şekilde ayrıldıktan sonra kişisel husumetleri yüzünden Twitter’da arkadaşımı ifşa etti. Korkunç bir şey bu. Ben becerememiştim beni ifşa edeni cezalandırmayı ama o arkadaşım onun ceza çekmesini sağladı.
- HIV pozitif insanların toplandığı, görüştüğü bir yer var mı? Katılıyor musun böyle toplantılara?
Benim böyle bir şeye çok ihtiyacım yok, ben siyasi anlamda da örgütler içerisinde bulunuyorum, ama pozitif kimliğimi öğrendikten sonra pozitif insanlar birbirimize açılmaya başladık. Kader arkadaşı oluyorsun. İki eşcinselin çok yakın arkadaş olması gibi bir şey. Bir problemin olduğunda seni anlamayacak birisine sormayıp ona soruyorsun.