Özbekistan'ın başkenti Taşkent'te düzenlenen iki günlük Şanghay İşbirliği Örgütü (SCO) buluşmasının gündeminde Hindistan ve Pakistan'ın üyeliğe alınmaları da bulunuyor. Merkezi Pekin'de bulunan örgüt 2001 yılında Çin, Rusya, Kazakistan, Özbekistan, Tacikistan ve Kırgızistan'ın katılımlarıyla kurulmuştu. Askeri işbirliğinin ağırlık konularını terör tehlikesinin savuşturulması, siber casuslukla mücadele, istihbarat bilgilerinin mübadelesi ve ortak anti terör operasyonları düzenlenmesi oluşturuyor. Hindistan ve Pakistan örgüte gözlemci statüsüyle katılmıştı.
Hindistan ve Pakistan'ın da üye olmalarıyla Şanghay Grubu dünya nüfusunun yüzde 40'ını temsil eden bir örgüt haline gelecek. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, "genişleyen işbirliği imkânlarının Şanghay Grubu'nun nüfuzunu daha da artıracağı" görüşünde.
Hindistan ve Pakistan Orta Asya'ya açılabilecek
Hindistan ve Pakistan bölge ülkeleriyle bağlantılarını artırabilmek amacıyla altyapı projelerine ağırlık veriyor. Hindistan bu amaçla İran'ın Umman Körfezi kıyılarındaki Şahbahar limanına yüklü yatırım yaparak şimdiye kadar Pakistan tarafından kapalı tutulan İran, Afganistan ve Orta Asya pazarlarına ulaşmak istiyor. Pakistan ise Çin ile kararlaştırdığı milyarlarca dolarlık ‘ekonomik koridor' projesinin gelişmesine önemli katkıda bulunmasını umuyor.
Washington'daki Woodrow Wilson Merkezi'nin Güneydoğu Asya uzmanı Michael Kugelman, Deutsche Welle'ye yaptığı açıklamada, Hindistan ve Pakistan'ın üyeliğe alınmalarının bu ülkelerin Orta Asya'ya siyasi açılımını kolaylaştıracağını ve yukarda adı geçen iki büyük projenin bunda önemli rol oynayacağını', dile getirdi.
Savunma Etüt ve Analizleri Enstitüsü'nden Smrruti Pattanaik de Şanghay Grubu üyeliğinin Hindistan ve Pakistan'a büyük yarar sağlayacağı ve iki ülkenin ticari bağlantılar kanalıyla Orta Asya ülkeleri üzerindeki nüfuzunu arttırabileceği görüşünde.
Çin ‘ekonomik koridorlarına' güveniyor
Ancak uzmanlar Hindistan ile Pakistan arasındaki gerginliğin Güney Asya Bölgesel İşbirliği örgütünü akamete uğrattığını, ancak Çin'in aynı durumun Şanghay Grubu'nun başına da gelmesini önleyebileceğini belirtiyorlar. Şanghay Grubu'nda en çok Çin'in ve Rusya'nın sözü geçiyor.
Şi Cinping, Özbekistan parlamentosunda yaptığı konuşmada ‘tek kuşak, tek güzergâh' ve yeni ‘İpek Yolu' projelerinin Çin'in bölgelerarası yatırım stratejisine yol gösterdiğini anlattı. Orta Asya ülkelerinden geçen İpek Yolu, Güney Asya, Afrika ve Avrupa'ya kadar uzanan ekonomik koridorun en önelli etaplarından biri sayılıyor.
Yeni İpek Yolu projesine katılan ülkelerle Çin arasındaki mal mübadelesinin hacmi bir trilyon doları aşarak Çin'in dış ticaretindeki payını yüzde 25'e çıkardı. Çin'in bölge ülkelerindeki doğrudan sermaye yatırımları da 2014 yılına göre yüzde 20 oranında artarak 15 milyar dolara çıktı.
İşbirliği ve nüfuz rekabeti
Orta Asya'yı doğal nüfuz bölgesi sayan Rusya Çin'in bölgedeki ekonomik varlığını arttırmasını dikkatle izliyor. Çin'e alternatif olarak Rusya Devlet Başkanı Putin'in öncülüğünde Avrasya Ekonomik Birliği örgütü kurulmuştu. Rusya, Orta Asya'ya silah satan ülkelerin başında yer alıyor.
Şanghay Grubu'nun küçük üyeleri, Rusya ve Çin gibi büyükler karşısında kendilerini rahatlatacağı düşüncesiyle Hindistan ve Pakistan'ın üyeliğe alınmasını olumlu karşılıyor. Hintli araştırmacı Pattanaik Rus egemenliğine girmekten endişe eden Orta Asya ülkelerinin Çin ile Rusya arasında güç dengesi oluşmasına önem verdiğini söyledi. Uzman Hindistan'ın Orta Asya ülkelerinin siyasi tercihlerinden kendi nüfuzunu arttırmada yararlanabileceğini sözlerine ekledi. Güneydoğu Asya uzmanı Kugelman ise Hindistan ve Pakistan'ın üyeliklerinin Şanghay Grubu'ndaki güç dengesini göreceli olarak dengeleyecek olmasına karşın Orta Asya'daki Çin ve Rus hâkimiyetinin süreceğini söyledi.