T24 yazarı ve iş insanı Hayri Cem'in Geleceğin Meslekleri adlı kitabı Alter Yayıncılık etiketiyle okurla buluştu. Cem, kitabında "Endüsri 4.0 olarak adlandırılan yeni çağ tarihe karışacak. Ancak bunun yerine, binlerce yeni meslek doğuyor. Gençlerin tedirgin olmasına gerek yok; küçük bir çaba ile bu yeni mesleklere kolayca adapte olabilirler," diyor.
Kitapla ilgili T24'ün sorunlarını yanıtlayan Cem, robotların insanların işlerini ellerinden alacağı, hayatı yöneteceği, mesleklerin yok olacağına dair endişeleri ve olasılıkları değerlendirdi.
170 sayfadan oluşan kitapta, her bölümün sonunda karekodlar bulunuyor. Her bölümün karekodu tarandığında, Cem'in YouTube kanalındaki ilgili videoya yönlendiriliyorsunuz. Böylece, belki 500-600 sayfa olabilecek içerik 170 sayfada toplanmış oldu.
Ayrıca Cem, bu kitabın tüm telif haklarını Darüşşafakalılar Derneği'ne bağışladı. Satılan her kitap, Darüşşafaka mezunu bir üniversite öğrencisine burs olarak gidiyor.
- Teknoloji ve Gelecek kitabınızdan hemen sonra Geleceğin Meslekleri kitabınızın çıkması biraz şaşırtıcı. Bu iki kitabı birbirinin devamı olarak mı düşündünüz?
Aslında öyle planlamamıştım. "Teknoloji ve Gelecek"i yazarken aklımda "Geleceğin Meslekleri" yoktu. Fakat her iki kitap da birbirini tamamlıyor diyebilirim. Farklı üniversitelerde ve Darüşşafaka Lisesi'nde dijital teknolojiler üzerine ders veriyordum. Ders sırasında gençlerin, teknolojinin pek çok mesleği ortadan kaldıracağından endişe ettiklerini fark ettim; ama bunun yerine yeni işlerin açılacağını hiç düşünmemişlerdi. İşte bu kaygıları gidermek için yeni kitabı yazmaya karar verdim.
- Gençlerin endişelerinden yola çıkarak, önce hangi mesleklerin ortadan kalkacağını soralım: Gerçekten durum fena mı?
Bence durum o kadar da kötü değil. Her endüstriyel devrim eski mesleklerden bazılarını ortadan kaldırırken, yeni üretim sistemleriyle uyumlu yepyeni meslekler de yaratıyor. Endüstri 4.0'da temel amaç, insan gücünü minimuma indirip üretimde hataları azaltarak verimliliği artırmak. Bu nedenle öncelikle kas gücüne dayalı işlerin yerini makineler alacak. Mesela sanayi, madencilik ve ulaşım sektörlerinde pek çok iş kaybolacak çünkü bu alanlarda en çok fiziksel güç kullanılıyor. Fakat işler tamamen bitecek demek değil; birçok işi robotlar ve akıllı makineler yapacak. Sadece mavi yakalı değil, beyaz yakalı çalışanların da bir kısmı etkilenebilir. Sağlık, perakende, lojistik, finans, bankacılık, adalet ve kamu sektörlerinde de meslekler değişecek. Hangi mesleklerin yok olacağına dair detayları kitabımda anlattım.
- Yani gelecekte robotlar insanların işlerini elimizden alacak mı?
Hem evet hem de hayır diyebiliriz. Robot denince aklımıza önce filmlerde gördüğümüz, insan şeklinde süper güçlü makineler geliyor. Tabii ki bu tarz robotlar olacak, ama aslında robot dediğimiz, bilgisayar tarafından programlanıp karmaşık işleri otomatik yapabilen her makine. Fabrikalarda ağır işlerde görev alan ya da tehlikeli işlerde kullanılan makinelerin de aslında robot olduğunu söyleyebiliriz. Önemli olan görünüşleri değil; hepsi yazılım (yani yapay zekâ), çipler ve sensörlerden oluşuyor. Dolayısıyla robotlar aslında insan kontrolü altında çalışıyor. Özellikle kas gücüne dayalı birçok işi bu makineler devralacak. Fakat dijital dönüşüm sayesinde yeni meslekler de ortaya çıkacak. Mesela Toplum 5.0 vizyonunda, robotlar ev işlerinde bize yardımcı olacak şekilde tasarlanıyor; eve gelmeden önce kaloriferi açan, kahveyi hazırlayan, buzdolabındaki ürünlere bakıp sipariş veren hatta evi temizleyen robotların varlığını düşündüğünüzde, bu durum sizi rahatsız eder mi?
- Peki yapay zekâya gelelim. Birçok fütürist ve bilim insanı, yapay zekânın tüm işlerimizi elimizden alacağını ve hatta hayatımızı yöneteceğini söylüyor. Siz ne düşünüyorsunuz?
Öncelikle, dijital teknolojiler hakkında yeterince bilgisi olmayan bazı insanlar, tek bir yapay zekânın dünyayı ele geçireceğini düşünüyor. Ama aslında bugün binlerce yapay zekâ var ve her gün yenisi ekleniyor. Her biri farklı konularda eğitim alıyor. Yani yapay zekânın insanlığı yok edeceğine dair elimizde yeterli veri yok. Dahası, yapay zekâdan korkanlar da dahil olmak üzere, aslında pek çok insan zaten yapay zekâyı kullanıyor; telefonlarımız, güvenlik sistemlerimiz, akıllı evlerimiz, akıllı arama sistemlerimiz ve ulaşım sistemlerimizin arkasında yapay zekâ var. Bu teknoloji yaşam kalitemizi de artırıyor. Teknik olarak bakarsak, yapay zekânın üç evresi var:
- Dar Yapay Zekâ: Sadece belirli bir alanda uzmanlaşmış sistemler. Dar yapay zekâlar yüklendiği iş dışında başka işler
- Genel Yapay Zekâ: İnsan beyni gibi çalışıp, dar yapay zekâları birbirine bağlayarak daha geniş yeteneklere sahip sistem. Dar yapay zekâdan en önemli farkı, insan gibi düşünme, anlamlandırma ve bir fikri hayata geçirme özelliğine sahip olmasıdır. Bilim adamlarının çoğunluğu bu evreye içinde bulunduğumuz yüzyılda ulaşmanın hayal olduğunu söylüyorlar.
- Süper Yapay Zekâ: Yapay zekânın bu türünün, İnsan beyninin temel çalışma prensip ve fonksiyonlarına göre çalışan, ancak insan beyni ve düşünce sisteminden daha üstün özelliklere sahip yazılım ve algoritmalar olacağı öngörülmektedir. Süper yapay zekânın kendi algoritmalarını oluşturmasının yanı sıra kendi donanımlarını da yaratabileceği varsayılmaktadır.
Şimdilik Süper Yapay Zekâ bilim kurgu gibi kalıyor ve bu evreye ulaşmanın önümüzdeki yüzyıllarda mümkün olacağı düşünülüyor. Bir de şunu sormak lazım: Eğer yapay zekâ ve dijital teknolojilerin kontrol kapitalistlerin elinde kalırsa, üretim maliyetlerini düşürüp verimliliği artırırken insanları işsiz bırakırlarsa, o ürünleri kime satacaklar? Tüketicisi olmayan bir kapitalizm nasıl işler, değil mi?
- Yeni mesleklerin temel taşları neler olacak? Kitabınızda geleceğin mesleklerine nasıl yer verdiniz?
Geleceğin meslekleri dijital teknolojiler üzerine kurulacak. Kitabımda, bugün kullanılan 14 dijital teknolojiyi temel alarak, bu teknolojilerin getireceği yeni iş alanlarını anlattım. Tabii gelecek sadece bu 14 teknolojiyle sınırlı kalmayacak; her gün yeni teknolojiler piyasaya çıkıyor ve onlar da yepyeni meslekler yaratıyor.
Kitabımda Büyük Veri, Bulut Bilişim, Hızlı İnternet, Nesnelerin İnterneti, Yapay Zekâ, Yeni Nesil Yazıcılar, Çok Amaçlı Gözlükler, Drone ve İnsansız Araçlar, Blockchain, Kripto Para, Metaverse, Siber Güvenlik, Sürdürülebilirlik ve Yeşil Teknolojiler ile Mühendislik alanlarına yer verdim. Her biri içinde yüzlerce yeni iş potansiyeli barındırıyor. Mesela yalnızca Büyük Veri alanında 13 farklı yeni meslek örneği sundum; bu alanın kendisi bile yakında yüzlerce yeni iş imkânı sağlayacak. Bu yüzden gençlerin karamsarlığa kapılmadan, hangi teknolojilerin yeni meslekler getireceğini araştırıp, kendi yetenek ve isteklerine uygun olanı belirlemeleri çok önemli. Sorun şu ki, bu yeni meslekler henüz eğitim sistemimizde yeterince yer almıyor. Bu yüzden yerel ve uluslararası kurslar ile sertifika programlarına katılarak kendilerini geliştirmelerini öneriyorum.