Fransa'da Caisse d'Epargne bankasındaki yolsuzluk şüphesi "haydut trader"ları yeniden gündeme getirdi. Son 15 yılda yolsuzluk skandallarına karışan trader'ların kimi pop star gibi yaşarken kimi hâlâ hapiste cezasını çekiyor.
Küresel krizin ABD ve Avrupa bankalarını bir bir vurması ile birlikte bankalarda yolsuzluk olayları baş göstermeye başladı. Ocak ayında Fransa'nın en büyük ikinci bankası Societe Generale'de yaşanan ve 4.9 milyar Euro’ya malolan "haydut trader" Jerome Kerviel skandalının ardından geçtiğimiz günlerde yine Fransa'da Caisse d'Epargne bankasında bir yolsuzluk kokusu alındı.
Fransız polisi borsada karmaşık türev işlemler sırasında Caisse d'Epargne bankasının 600 milyon Euro zarar etmesiyle ilgili olarak Boris P.'yi hafta başında gözaltına aldı. Caisse d'Epargne bankasının, 6 Ekim'de borsada yanlış işlemler nedeniyle bir günde 600 milyon Euro zarar etmesinden sonra Yönetim Kurulu Başkanı Charles Milhoud, Genel Müdür Nicolas Merindol ve Finans Müdürü Julien Carmona istifa etmişti.
Kerviel iş buldu, çalışıyor
Ocak ayında Jerome Kerviel'in yaptığı işlemlerle Societe Generale'in 4.9 milyar euro kaybetmesinin ardından yine aynı ülkede 600 milyon Euro’luk bir başka skandal yaşanması yakın geçmişte adı benzer haydutluk skandalına karışmış trader ve finans sektörü çalışanlarını gündeme getirdi. Kredi krizinin etkilerinin tüm dünya ülkelerinde yoğun bir şekilde hissedilmesi, ABD ve Avrupa banka ve diğer finans kurumlarından birbiri ardına zarar açıklamaları gelmesi özellikle Jerome Kerviel skandalında banka yönetiminin zarar nedeniyle bu trader'ı kurban seçtiği iddialarına da yol açtı. Hatta aynı iddialar Caisse d'Epargne'daki zarar ve yolsuzluk şüphesi için de tekrarlandı.
Ancak ortada bir gerçek var; isimleri yolsuzlukla gündeme gelen bazı trader'lar adeta birer "pop star" gibi muamele görürken bazıları hâlâ hapiste cezasını çekiyor, kimileri de yaşadıkları kentlerin kenar mahallelerinde yeni hayatlarını kurmaya çalışıyor.
Örneğin Societe Generale haydutu Jerome Kerviel, skandalın ardından her gün gazete sayfalarını süslüyor, genç kızlardan evlenme teklifleri alıyordu. Şimdi kendisine bir iş buldu ve LCA adlı, bilişim teknolojileri alanında danışmanlık yapan bir şirkette çalışmaya başladı.
Barings’i batırdı, şimdi krallar gibi yaşıyor
Gelmiş geçmiş en ünlü haydut trader'lardan biri kabul edilen Nick Leeson, 1995 yılında, türev piyasalarında gerçekleştirdiği işlemleri saklamış ve Kraliçe'nin bankası olarak anılan İngiliz Barings'in 1.3 milyar dolar zarar etmesine ve batmasına neden olmuştu. Kaçtığı Singapur'da 4 yıl hapis yatan Leeson, Kerviel skandalının patlak vermesinin ardından yeniden basının aradığı isim haline gelmiş, İngiliz medyasına "exclusive" röportajlar vermiş, üstelik bunların hepsinden para almıştı.
Şimdi İrlanda'nın batı kıyısında kendisine yeni bir hayat kuran ve yerel bir futbol kulübünün CEO'luğunu yapan Leeson iki de kitap yazdı. Leeson'un hayatı başrolünü ünlü aktör Ewan McGregor'un oynadığı bir filme konu bile oldu. Aynı zamanda free lance makale yazan Leeson makale başına 2 bin dolar alıyor. Bir menajeri de bulunan Leeson, menajerine göre ücret almadan hiçbir şey yapmıyor. ABD'den Dubai'ye dünyanın pek çok yerinde şirketlere risk ve stres yönetimi konferansları veren Leeson 30 dakikalık konuşma için 12 bin dolar alıyor.
Kime trader denir?
İngilizce’de trader terimi para ve sermaye piyasalarında gün içi pozisyon alarak gün sonunda söz konusu pozisyonunu kapayan kişi olarak tanımlanıyor.
Trader teriminin Türkçe’deki karşılığına ise alsatçı deniyor. Daha açık anlatımıyla, hisse senedi, vadeli işlemler ve döviz piyasasında spekülatif amaçlarla, yoğun olarak alım ve satım yaparak para kazanma hedefinde olan kişi alsatçı olarak anılıyor.
En ünlü haydut ‘trader’lar
Chen Juilin
2004
Dolandırılan: China Aviation Oil
Kayıp: 550 milyon dolar
China Aviation Oil Yönetim Kurulu Başkanı Chen Juilin, petrol hisselerinde yaptığı işlemlerle şirketin 550 bin dolardan fazla kayba uğramasına sebep oldu. Singapur mahkemesinin kararıyla 208 bin dolar ceza ve 51 ay hapse mahkum oldu. Hâlâ Singapur'da hapiste.
Yasuo Hamanaka
1996
Dolandırılan: Sumitomo
Kayıp: 2.6 milyar dolar
"Bakır Adam" diye de bilinen Yasuo Hamanaka'nın metal borsasında yaptığı alımlar Sumitomo şirketinin 2.6 milyar dolar kayba uğramasına sebep olurken kendisine de 8 yıllık hapis cezasına mal oldu. Şimdi Tokyo dışında karısıyla mütevazi bir hayat sürüyor.
Orlando Joseph Jett
1994
Dolandırılan: Kidder Peabody
Kayıp: 330 milyon dolar
General Electric (GE) grubuna bağlı Kidder Peabody firması Joseph Jett'i belirli tahvillerde oynama yaparak kendine kâr sağlamakla suçladı. Adli mercilerin suçlu bulduğu Jett, 8.2 milyon doları şirkete geri ödedi ve 200 bin dolarlık cezaya çarptırıldı. Ayrıca Jett, mahkeme kararıyla brokerlıktan men edildi. Bugün Kidder Peabody İsviçre bankası UBS'in bünyesinde ve Joseph Jeff'in kenisine ait bir şirketi var.
Juan Pablo Davila
1994
Dolandırılan: Codalco
Kayıp: 170 milyon dolar
1989-1994 yılları arasında yetkisi olmadan yaptığı bakır hissesi alımlarıyla devlete ait madencilik devi Corporacion Nacional del Cobre de Chile'nin (Codalco) 170 milyon dolar zarar etmesine sebep olan 34 yaşındaki trader Juan Pablo Davila, 1994 yılında işten çıkarıldı. Davila daha sonra yolsuzluk ve vergi kaçakçılığından yargılandı.
Luke Duffy, David Bullen, Vince Ficarra, Gianni Gray
2004
Dolandırılan: National Australia Bank
Kayıp: 275 milyon dolar
Döviz işlemleri birimi başkanı Luke Duffy, kendini "haydut trader" olarak adlandıran üst düzey yönetici David Bullen, yönetici Gianni Gray ve asistan Vince Ficarra usulsüz işlemler sonucu National Australia Bank'ın 275 milyon Avustralya Doları, yani yaklaşık 314 milyon dolar kaybetmesine yol açtılar. Dördünün de sonu cezaevi oldu. David Bullen 2006 yılında 3 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırıldı. Daha sonra Budist olan Bullen, "Sahte: Haydut Trader Olarak Hayatım" adlı kitabı yazdı.
John Rusnak
2002
Dolandırılan: Allied Irish Bank
Kayıp: 691 milyon dolar
Allied Irish Bank'ın Allfirst adlı yan kuruluşunda döviz işlemcisi olarak çalışan John Rushak şirketin döviz piyasalarında 691 milyon dolar kaybetmesine neden oldu. Yaklaşık 8 yıldır Ohio'da düşük güvenlikli bir cezaevinde cezasını çekiyor.
Toshihide Iguchi
1995
Dolandırılan: Daiwa Bank
Kayıp: 1.1 milyar dolar
Japon asıllı Amerikalı yönetici Toshihide Iguchi'nin 1995'te Daiwa Bank'ta yetkisi olmadan yaptığı tahvil işlemleri şirketin 11 yılda toplam 1.1 milyar dolar kaybetmesine ve bankanın ABD'de işlem yapmaktan men edilmesine neden oldu. Zarar ABD'li denetçiler tarafından gizli tutuldu ancak haydut traderın itirafıyla ortaya çıktı. Iguchi, 4 yıldan fazla bir süreyi 7-8 adımlık hücresinde geçirdi. Iguchi'nin şirketteki günlerini anlattığı "İtiraf" adlı kitabı Japonya'da bestseller oldu. İguchi şimdi Japonya'nın Kobe şehrinde İngilizce okulu işletiyor.