Hayalet silahlar, ya da başka bir tabirle kayıt dışı silahlar, bireysel silahlanmanın kontrol altına alınmasını gereken savunan kişilerin hedefinde. Peki bu silahların izini sürmek neden bu kadar zor? Ve yanlış ellere geçmesini önlemek için bir şeyler yapmak mümkün mü?
Manuel Yambo, 16 yaşındaki kızı birileri tarafından öldürülmeden önce “hayalet” silahlar nedir bilmezdi.
Evdeydi, işe gitmek için hazırlanıyordu ve birden her ebeveynin endişe edeceği bir telefon aldı. Kızı Angellyh, okulunun yakınlarında dışarıda bir serseri kurşuna kurban olmuştu. Hastaneye doğru koşarken istemeyeceği bir telefon daha aldı: Kızı ölmüştü. Kendi gözleriyle görene dek buna inanmak istemedi.
Henüz birkaç ay önce Angellyh 16’ncı yaş gününü kutlamış, pembe elbisesi ve kafasına taktığı tacıyla birlikte babasıyla dans etmişti.
Yambo kızını, büyük bir sevgiyle, “Angellyh, eğlenceli biriydi. Benim gibiydi” diyerek yad ediyor.
Yetkililer Yambo’ya 17 yaşındaki bir şüphelinin ruhsatsız, takibi yapılamayan bir hayalet silah kullandığını söyledi. Bugünlerde internete erişimi olan herkes, silah yapabilecek malzemeleri satın alabiliyor. Yine internetteki videolarla da bir saatten kısa süre içerisinde parçaları nasıl monte edebileceğini öğrenebiliyor.
BBC’ye konuşan Yambo, “Bunu elde etmenin ne kadar kolay olduğu konusunda şoktaydım” diyor ve ekliyor:
“Böyle şeyler düşünürsünüz ama sanki bir oyuncak gibi internetten de siparişini veremezsiniz”.
Uzmanlar, hayalet silahları Amerika Birleşik Devletleri’nde en hızlı büyüyen silah sorunu olarak tarif ediyor. Alkol, Tütün ve Ateşli Silahlar ve Patlayıcılar Bürosu’na (ATF) göre suç mahallerinden elde edilen hayalet silahların sayısı yüzde 1000 oranında arttı.
Yambo'nun yaşadığı New York kentinin polis departmanı (NYPD) ilk kez bir hayalet silahı 2018’de ele geçirdi. O yıl toplamda 17 silah toplandı. 2019’da bu sayı 50 idi. 2020 itibarıyla 150’ye, bir yıl sonra da 275’e çıktı.
ATF'nin Washington DC'deki Ulusal Entegre Balistik Bilgi Ağı tesisinde, balistik kanıtlar değerlendiriliyor ve ülke genelindeki suç mahalleriyle eşleştiriliyor. Ancak seri numaraları ve ruhsatları olmadan silahları ve dolayısıyla da bu silahları reşit olmayan kişilere satanları takip etmek olanaksız.
BBC’ye konuşan ATF yetkilisi Jerome McClinton, “Hemen hemen herkes parça sipariş edip bizim taşıdığımız silahlar kadar iyi bir silah yapabilir” dedi.
Geçen sene Ağustos ayında, Biden yönetimi tarafından yeni bir yönetmelik yürürlüğe sokuldu. Buna göre hayalet silahları yapmak için kullanılan temel ürünler geleneksel ateşli silahlar olarak nitelendirildi ve bu nedenle seri numarası içermesi gerektiği söylendi.
Başsavcı Merrick Garland, o sırada yaptığı bir konuşmasında “Bu yönetmelik, suçluların izlenemez silahlar elde etmesini zorlaştıracak” dedi.
Ülkede ondan fazla eyalette de hayalet silahlar yasak. Bireysel silahlanmanın kontrolünü savunan Giffords Hukuk Merkezi'nin baş hukuk müşavir yardımcısı David Pucino, yeni düzenlemelerin yeterince kapsamlı olmadığını çünkü hayalet silah yapmak için kullanılabilecek tüm parçaları kapsamadığını söyledi.
Pucino, ulusal bir çerçeve getirilmemesi nedeniyle, hayalet silahların yasal olduğu eyaletlerden alınıp, yasal olmayan eyaletlere taşınabileceği tehlikesine de işaret etti.
Hayalet silahlar, sıkı silah kısıtlamaları olan ülkelerde bile uluslararası bir sorun haline geliyor. Örneğin bazı silahlar ABD’den, karteller tarafından yaygın bir şekilde kullanılmasından endişe edilen Meksika’ya çıkartılıyor. Pucino, Batı Avrupa'da 3D yazıcıların hayalet silahlar yapmak için kullanıldığını söyledi.
ATF, Amerika'daki hayalet silah eğiliminin yurt dışında da görülebileceği konusunda uyardı.
ATF Özel Temsilcisi Charlie Patterson, “Eninde sonunda hayalet silah, bugün sorun olmayan ülkelerde de sorun haline gelecektir” dedi.
Hayalet silahlardaki artış, kaçınılmaz olarak çeşitli üreticilerin daha yakından incelenmesine yol açtı. 2022'de New York Başsavcısı, birkaç internet satıcısına yasa dışı silah parçaları sattığı iddiasıyla dava açtı. Bir New York mahkemesi de Ocak ayında, bu davada ihtiyati tedbir kararı verdi, hayalet silahları eyalet pazarından fiilen çekti.
ABD'deki en büyük hayalet silah üreticisi olan Polymer80’e yönelik öfke de büyüdü.
Buna ek olarak Washington DC eyaleti, bu şirkete 4 milyon dolarlık ceza kesti. Bunda gerekçe, şirketin eyalette yaşayan insanlara yasa dışı silahlar satarak tüketiciyi koruma yasalarını ihlal etmesi olarak gösterildi.
Ancak Polymer80'in kurucu ortağı Loran Kelly, hayalet silahlarla ilgili endişeleri bir "efsane" ve "bölücü bir sorun değil" sözleriyle nitelendirdi. Kelly, Washington DC’nin aldığı karara itiraz ederken, diğer davaları da önemsiz olarak yorumladı.
Kelly’ye göre kolluk kuvvetleri tarafından ele geçirilen toplam silah sayısı içerisinde hayalet silahların payı oldukça küçük. ATF 2021'de 460 bin 24 silah ele geçirirken, ele geçirdiği hayalet silah sayısı ise 19 bin 273.
Angellyh’nin ailesinin yaşadıklarını paylaştığını belirten Kelly, hükümetin ateşli silahlarla ilgili herhangi bir düzenlemesine kişisel olarak karşı olduğunu da dile getirdi.
Ateşli silahların Amerikalı çocuklar ve gençler için önde gelen ölüm nedeni olduğunu gösteren istatistikleri, asıl noktayı kaçırdığı için reddetti:
“İnsanlar zihinlerinde şiddeti ve ateşli silahları ayırmalılar. Eğer sorunlu çocuklarımız varsa ya da haklarımızdan mahrum bırakılmış hissediyorsak, ki bunu bu ülke de sık sık yaşıyoruz, şiddetin temel sorunu budur.”
Bu, Angellyh'nin ailesinin yapmadığı bir ayrım. Yambo, Angellyh'nin ölümünden imalatçıları sorumlu tutuyor. Nitekim silah şiddetinden etkilenenlere yardım etmek için de bir vakıf kuruyor.
Yambo, “Bu silahlar kimler için yapılıyor? Adalet Bakanlığı ya da ATF’nin sorgulamasından kaçmak için neden parçalar halinde satılıyor?” diye sordu.