Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depremlerinden en çok etkilenen illerden biri olan Hatay’da ulaşım sorunu arttı. Antakya’da öğretmen olarak görev yapan Nebil N., öğrencilerin okula otostop ile gittiğini ve bu durumun güvenlik krizi yarattığını belirterek, “Antakya ve çevre ilçelerin yollarını gezerseniz günün her saati otostop çeken insanları görmeniz mümkün. Hatta sadece öğrenciler değil; yetişkinler, yaşlılar, kadınlar da buna mecbur kalıyor. Çocukların otostop yapması onları her türlü istismara açık hedef haline getiriyor. Otostop yapan herkes bu tehlikeyle karşı karşıya” ifadelerini kullandı.
Samandağ Belediye Başkanı Emrah Karaçay ise ulaşımın Hatay Büyükşehir Belediyesine ait kooperatiflerce sağlandığını ve 10 sefer yapılması gerekirken sadece 2 sefer yapıldığını belirtti.
6 Şubat depremlerinde en ağır hasarı alan illerden olan Hatay’da ulaşım krizi çözülemedi. Depremin ardından Hatay Büyükşehir Belediyesi seferleri azaltması nedeniyle vatandaşlar ulaşımı otostopla veya yürüyerek sağlamaya başladı.
Antakya’da Türkçe öğretmeni olarak görev yapan Nebil N., Hatay’daki ulaşım krizinin eğitime etkilerini T24’e değerlendirdi.
Nebil N. seferlerin azaldığını ve şoförlerin güzergahlara uymadığını belirterek şöyle konuştu:
“Depremden önce şehir merkezindeki ulaşım görece kötü sayılmazdı. 20 dakikada bir de olsa otobüsler gelirdi. Bazen geç kalsa da geleceğini bilirdik. Kartlı sistem olduğu için indirimli de binebiliyorduk otobüslere. Depremden sonra ise bunun tam tersi bir durum oldu. Aylarca hiç otobüs olmadı, sonrasında iki saatte bir dedikleri ama bazen hiç otobüsün gelmediği bir süreç oldu. Yaklaşık 6-7 aydır saatte bir otobüs geleceği söyleniyor ama hem saate uymayan hem de sabit bir güzergah izlemeyen üç beş şoförün insafına kalmış durumda.”
Dersliklerin yüzde 45’i kullanılamaz halde, öğrenciler eğitime erişemiyor
Depremler; 9 milyondan fazla insanı, 4 milyonu okul çağında olan yaklaşık 5 milyon çocuğu doğrudan etkiledi. Eğitim İzleme Raporu 2023 (EİR 2023)’e göre; Hatay’da depremden önce 14 bin 724 olan derslik sayısı 8 bin 45’e düştü. Yani depremin eğitim ortamlarına etkisinin en büyük olduğu il Hatay’da dersliklerin yüzde 45,4’ü kullanılmaz hâle geldi. Depremden önce 434 bin 446 öğrencinin olduğu Hatay’da, İl Millî Eğitim Müdürlüğü’nün paylaştığı bilgilere göre, deprem sonrasında yaşanan göçle birlikte Haziran 2023’te öğrenci sayısı 313 bine kadar düştü.
Bölgede kalan öğrencilerin temel ihtiyaçlarını dahi karşılayamadıklarını ve bu durumun eğitime de yansıdığını söyleyen Nebil N., mevcut duruma ilişkin olarak; “Eğitimin genel olarak hali çok iç açıcı değildi ama özellikle depremden sonra çok daha kötü oldu. Aylarca okulların kapalı kalması, öğrencilerin değil eğitim temel yaşam ihtiyaçlarını karşılayamaması ciddi sıkıntılar doğurdu. Kimi öğrenciler başka şehirlere gitti ve nispeten eğitim ortamına erişebildi ama burada kalanlar her şeyden uzak kaldılar. Gönüllü öğretmenler ve kuruluşlar tarafından bazı bölgelerde eğitim desteği sağlandı sadece. Şu anki durumda da merkezde kalan belli başlı okul binalarında 3-5 okul aynı anda eğitim görüyor. Bununla birlikte merkezin tamamen yıkılmış olması yüzünden kalan nüfus köylere taşındı ve oradaki okullar fazlasıyla kalabalık oldu” ifadelerini kullandı.
“Suriyeli göçmen çocukların büyük bir çoğunluğunun okula devam etmediğini görüyoruz”
Depremin ardından eğitime katılımda düşüş olduğunu aktaran Nebil N., şunları söyledi:
“Ulaşım aslında her konuda şu an en büyük sorunlardan biri. Yıkılan okulların öğrencileri başak binalara aktarıldı. Bazı okullara ücretsiz servis verildi ama okulların tamamında böyle bir söz konusu değil. Servis verilmeyen öğrenciler maalesef doğru düzgün bir ulaşım sistemi olmadığı için yürüyerek ya da otostopla ulaşım sağlamaya çalışıyor. Bazı öğrencilerin devam etmediğini biliyoruz. Doğrudan kız öğrenciler üzerinden değil de tamamı için söylenebilir. Dikkat çekici olan şey; Suriyeli göçmen çocukların büyük bir çoğunluğunun okula devam etmediğini görüyoruz.
“Öğretmenler de otostop zorluğuna maruz kalıyor”
Bazı okulların yer değiştirmesi sebebiyle devlet tarafından ücretsiz servisler sağlandı ama bu hepsi için geçerli değil. Özel servis ücretleri de ciddi derecede yüksek olduğu için çoğu aile onu tercih edemiyor. Öğrenciler otobüs bekliyor ya da otostop yapmak zorunda kalıyor. Öğretmenler de aynı şekilde ya kendi araçlarını servis gibi kullanıp birlikte gidip geliyorlar ya da otobüs-otostop zorluğuna maruz kalıyorlar. Bazı konteyner kentlerden öğretmenlere servis sağlandı ama belli yerlerden olduğu için kapsayıcılığı çok az.
“Günün her saati otostop çeken insanlar görmeniz mümkün”
Antakya ve çevre ilçelerin yollarını gezerseniz günün her saati otostop çeken insanları görmeniz mümkün. Hatta sadece öğrenciler değil; yetişkinler, yaşlılar, kadınlar da buna mecbur kalıyor. Kış şartlarında ne zaman geleceği belli olmayan otobüsü beklemek zor oluyor. Şimdilerde de hem yıkımlardan kaynaklanan tozlar hem de aşırı sıcaklar beklemeyi zorlaştırıyor. O yüzden insanlar arabaları durdurup onlarla ulaşımı sağlamaya çalışıyor. Trafiğin az olduğu ya da hiç otobüs geçmeyen bölgelerde tamamen yürüyerek insanlar bir yerden bir yere gidiyor. Elbette günün her saati ve her hava koşulunda yapılmak zorunda kalınan otostop aslında ciddi bir güvenlik sorunu ortaya çıkarıyor. Çocukların otostop yapması onları her türlü istismara açık hedef haline getiriyor. Otostop yapan herkes bu tehlikeyle karşı karşıya.”
“Motivasyonu yerle bir ediyor”
Hava şartları nedeniyle saatlerce otobüs beklemenin veya otostop çekmenin motivasyonu da düşürdüğünü belirten öğretmen Nebil N., “Bir yerden bir yere gitmek zor olduğu için ders saatinden iki saat önce yola çıkmak hem zaman kaybı yaratıyor hem de yorgunluk ve bezginlik halini yaratıyor. Hem giderken hem gelirken bu sorunun yaşanması eğitimin verimini ciddi derecede düşürüyor. Yağmurda ıslanmak tozun içinde kalmak güneşin altında pişmek derslerden önce motivasyonu yerle bir ediyor” dedi.
“Hatay Büyükşehir Belediyesi sefer sayısını azalttı, benzin desteği sağlamıyor”
Milli Eğitim Bakanlığı’nın otobüsler çalışmasa dahi güzergahı varsa o bölgeye ücretsiz servis sağlamadığını belirten Nebil N., seçimden sonra yeni gelen yönetimin kart sisteminin de kaldırdığını ve indirimli, ücretsiz binme hakkı olanların da zor durumda olduğunu söyledi. Nazik, şöyle devam etti:
“MEB özellikle merkezdeki bazı okullara (binaları yıkıldığı için başka yere taşınan okullar) ücretsiz servisler sağladı sene başında ama ne yazık ki yeterli değil. Okulların olduğu bölgede otobüs güzergahı gözüküyorsa (çalışmayan otobüs de olsa) servis sağlamıyor. Ya da belli kilometre mesafe üzerinden hesaplanıyor. Bazı durumlarda bunu esnettiklerini gördük ama yeterli değil maalesef. Hatay Büyükşehir Belediyesi depremden beridir pek bir girişimde bulunmadı. Çoğu bölgeye halen otobüs yok. Olan yerler çok seyrek ve düzensiz, bazen oluyor bazen olmuyor. Herhangi bir denetim yapılmıyor, keyfi çalışılıyor. Hatta seçimden sonra kart sistemi kaldırıldı ve nakit ödeme getirildi, indirimli ya da belli sebeplerden ücretsiz binme hakkı olan insanlar para vermek zorunda bırakıldı. Bunun da belediyenin şoförlere yakıt desteği vermemesi sebebiyle olduğu söyleniyor.
“Samandağ’da konteynır kentlere ulaşım sıfır”
Antakya şehir merkezi tamamen yıkıldığı için şehirde yaşamsal tüm faaliyetler ‘çevre yolu’ denilen güzergaha kaydı. Resmi ya da özel tüm kurumlar, çarşı ya da diğer işletmeler bu hat üzerinde. Yapılan konteyner kentlerin büyük çoğunluğu da bu hat üzerinde. Bu sebeple ulaşım nispeten sağlanıyor ama tabii otobüslerin az olması ya da düzensiz çalışmasını da unutmayalım. Samandağ ilçesinde de çok kötü mesela. Konteyner kentler sahile yakın kuruldu ama oralara ulaşım sıfır. Bu durum birincisi fiziksel ve ruhsal olarak insanları tüketiyor. Her şeyin yok olduğu, umutların gittikçe azaldığı bu durumda insanlar tükenme noktasına geliyor. En basit mesafe bile eziyete dönüyor. Bu da hem eğitimin hem de diğer işlerin verimini ciddi anlamda düşürüyor. Üstüne bir de maddi açıdan çökmüş insanları daha da zora sokuyor.”
“Depremden sonra kırsala göç arttı, köy okulları çok kalabalık”
Depremin ardından şehir merkezinde yaşayan insanların kırsal bölgelere göç etmesi nedeniyle köy okullarının öğrenci sayısının arttığını söyleyen Nebil N., “Depremden önce Antakya merkezde yaşayan insanların çoğu ilçelerdeki köylerine dönmek zorunda kaldı. Bu sebepten de köy okulları çok kalabalık oldu. Bu konuda öğrencilerin merkeze gelmesine gerek de kalmadı. Fakat liseye giden ya da gidecek olan öğrenciler sıkıntı çekiyor. Nitelikli liseler köylere uzak olduğu için ve servis, ulaşım sıkıntılarından bazı öğrenciler o liselere gitmekten vazgeçiyor” dedi.
Samandağ Belediye Başkanı Karaçay: 10 sefer yapması gereken kooperatif sadece 2 sefer yapıyor
Samandağ Belediye Başkanı Emrah Karaçay ise ulaşım sorunun Büyükşehir Belediyesi’ne bildirildiğini ve 10 sefer yapması gereken kooperatiflerin sadece 2 sefer yaptığını belirterek, “Ulaşım ciddi anlamda sorun durumda. Sorun kooperatiflerden kaynaklanıyor. Kooperatifler de Hatay Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı. 10 sefer yapması gereken kooperatif sadece 2 sefer yapıyor. Bunu ilettik, gerekli çalışmaları yapacaklarını söylediler ama biz ekstra sefer eklemeye çalışacağız özellikle hastane ve okullara” ifadelerini kullandı.